Vijftig jaar na brand in de Innovation: het Inno-effect

Scriptie

Vijftig jaar geleden lieten 251 mensen het leven in de verwoestende brand in de Brusselse Innovation, één van de grootste naoorlogse rampen in België. Als eerste historicus schreef Siegfried Evens (KULeuven) een studie over de brand en hoe het drama België veranderde.

Bijna iedereen heeft wel eens in de Brusselse Nieuwstraat rondgelopen. Tijdens het slenteren en koopjesjagen in ’s lands bekendste winkelstraat kom je in het midden Galeria Inno tegen. Op dezelfde plaats stond in 1967 het populaire grootwarenhuis ‘À l’Innovation’. Vijftig jaar geleden vond op die plek één van de grootste naoorlogse rampen van België plaats.

Vlammen Brand Innovation
Op 22 mei 1967, rond de middag, waren zoals gewoonlijk veel mensen naar de winkel afgezakt. Velen onder hen wilden graag de ‘US Parade’, een Amerikaanse promotieactie, bezoeken of kwamen naar het restaurant om er te lunchen.

Plots zag een verkoopster van kinderkledij op haar afdeling vlammen in een opslagkamertje. De Brusselse brandweer werd gebeld, maar de omvang van de ramp was gigantisch. Volgens getuigen stond de winkel in een kwartier in lichterlaaie. Honderden mensen zaten gevangen in het gebouw. In totaal kostte de catastrofe 251 mensen het leven.

Gevaarlijke stoffen
Maar hoe is het zover kunnen komen? Evens: “De brand zat er al langer aan te komen. Niet alleen de vuurontwikkeling door gasophoping boven het vals plafond van het opslagkamertje zorgde voor de snelle verspreiding. Er waren nog heel wat andere factoren. Zo was er bijvoorbeeld een gebrek aan evacuatiemiddelen, was de winkel moeilijk bereikbaar, waren er een groot aantal gevaarlijke stoffen en was het personeel weinig voorbereid. Het waren deze elementen die in de weken en maanden nadien een publiek en politiek debat in gang zetten.

Oorzaak
Er circuleerde een gerucht dat communistische radicalen achter de brand zouden zitten. De oorlog in Vietnam was op dat moment namelijk bezig. Het verhaal werd nog eens versterkt door tientallen bommeldingen in de dagen na de ramp. Evens ontkracht dat gerucht. Hij dook in de gerechtelijke dossiers om de echte oorzaak te achterhalen. “Om te weten wie er aansprakelijk was, startte het gerecht een onderzoek. Experts toonden aan dat de brand een ongeluk van technische aard was. De Innovation had bepaalde regels, zoals de voorschriften over evacuatiemogelijkheden, niet nageleefd. Het grootwarenhuis bleef echter, merkwaardig genoeg, buiten een strafrechtelijke vervolging.”

Inno brand Brand Innovation

De brand zorgde voor een angstpsychose: veel mensen hadden net na de ramp schrik voor eenzelfde gebeurtenis. 

 

 

 

Failed state
“De gebeurtenis had een zogenaamd ‘Inno-effect’ op België. “De brand had een impact op honderden families die hun dierbaren verloren. Ze zorgde bovendien voor een angstpsychose, veel mensen hadden net na de ramp namelijk schrik voor eenzelfde gebeurtenis. Er werden tal van solidariteitsacties opgezet zoals het opvangen van weeskinderen. Nog een effect, en misschien wel het belangrijkste, was die op de politieke besluitvorming. Tijdens de brand kwamen verschillende politici opdagen om zich te profileren. Daarnaast kwam er al snel kritiek van onder andere de brandweer, de publieke opinie en veel politici tegen de toenmalige rooms-blauwe regering. Ze eisten dat de regering sneller zou ondernemen. De brand had namelijk aangetoond dat de Belgische regelgeving rond brandveiligheid, in vergelijking met het buitenland, ondermaats was. In de ogen van veel buitenlandse experts leek België daarom ook een failed state”, vertelt Evens. Het duurde nog een jaar eerdat de regering nieuwe Koninklijke Besluiten rond brandveiligheid implementeerde. Tot de jaren 2000 volgden er nog KB’s over de thematiek.

Architectuur
De ramp had ook een tastbaar effect in het straatbeeld van Brussel. Evens: “De stad Brussel maakte van de gelegenheid gebruik om de Nieuwstraat en de omliggende straten grondig te moderniseren. De wijk moest bredere straten en hedendaagse architectuur krijgen. Dat alles werd gepland rond een spiksplinternieuwe Innovation die een voorbeeld werd van brandveiligheid.” Ten slotte besliste de stad om de Nieuwstraat tot een voetgangerszone om te vormen, opdat chaotische verkeerssituaties, zoals tijdens de ramp, niet meer zouden voorvallen.

Vijftig jaar na de brand is het Inno-effect, zowel in de academische wereld als bij het brede publiek, nog altijd relevant. De casus levert een belangrijke bijdrage aan de literatuur over rampen zoals ‘Disaster Studies. Dit is een jong, opkomend onderzoeksdomein. Daarnaast herinneren rampen vandaag, zoals de recente aanslagen in Brussel, hoe groot de impact kan zijn op zowel politiek als maatschappij vlak.


Siegfried Evens schreef zijn thesis onder begeleiding van prof. dr. Leen Van Molle.

Lees de scriptie


Boek Siegfried Evens


Siegfried Evens werkte zijn thesisonderzoek verder uit tot het boek "De brand in de Innovation" (Witsand Uitgevers). Meer info hier 

Share this on: