Arabic Science Fiction as Vehicle for Criticism The case of Ibrāhīm Naṣrāllah’s Ḥarb al- Kalb al- Thāniyyah

Desiree Custers
Persbericht

Arabische Science Fiction: een literaire lens om de Arabische Wereld te zien

Hoe kan Arabische science fiction (sci-fi) literatuur ons helpen om de Arabische wereld beter te begrijpen? Wat vertellen verhalen over ruimteschepen en van gedaante veranderende mensen ons over de sociale, culturele en politieke situatie in Arabische landen?  In mijn scriptie met de titel: “Arabic Science Fiction as Vehicle for Criticism: The Case of Ibrahim Nasrallah’s Harb al-Kalb al-Thaniyyah” (‘Arabische science fiction als medium om kritiek te uiten: het voorbeeld van Ibrahim Nasrallah’s Harb al-Kalb al-Thaniyyah’) tracht ik deze vragen te beantwoorden. Door naar Arabische sci-fi te kijken bied ik een nieuwe manier om de Arabische wereld, die vaak wordt geassocieerd met bloedige oorlogen, te benaderen.

Arabische sci-fi: een niche

Arabische sci-fi is een niche in de Arabische literatuur, en daarom nog nauwelijks onderzocht. Zoals mijn thesis stelt komt dat onder andere omdat sci-fi lang niet werd beschouwd als ‘serieuze literatuur’. In de tweede helft van de 20ste eeuw kwam daar langzamerhand verandering in toen steeds meer Arabische literatuurcritici over sci-fi begonnen te schrijven. Pas vanaf deze eeuw wordt er ook Engelstalig onderzoek gedaan naar het Arabische sci-fi. Echter, de meerderheid van deze onderzoeken beperken zich tot het analyseren van Arabische sci-fi van de 20ste eeuw, terwijl er in de laatste bijna twintig jaar veel nieuwe sci-fi literatuur is gepubliceerd. In 2018 was Harb al-Kalb al-Thaniyyah (‘tweede oorlog van de hond’) van de Jordaans/ Palestijnse schrijver Ibrahim Nasrallah zelfs de eerste Arabische sci-fi roman die de gerenommeerde ‘International Prize for Arabic Fiction’ won. Daarmee werd het belang van sci-fi in de Arabische literatuur bevestigd.

Om deze reden heb ik deze roman gekozen als casus voor mijn thesis. Maar voordat ik het tot in de detail analyseer beschrijf ik de ontwikkeling van zowel de Westerse als de Arabische sci-fi literatuur. Hieruit volgt dat beiden zijn gevormd door cultureel-historische elementen, maar dat deze elementen verschillen. De Westerse sci-fi wordt cultureel bepaald door het literair erfgoed en historisch bepaald door politieke en technologische ontwikkelingen. De Arabische sci-fi vindt zijn oorsprong in vijf klassieke literaire genres: ʿajaʾib ('wonderlijke verhalen'), folklore, filosofische en utopische literatuur en beschrijvingen van technologische ontwikkelingen.

Hedendaagse Arabische sci-fi: een dystopische weerspiegeling van de same

nleving

Zoals hierboven vermeld, richt eerder onderzoek zich op Arabische geschreven sci-fi uit de vorige eeuw. Dit is een van de redenen waarom ik me concentreer op Arabische sci-fi die is gepubliceerd vanaf de eeuwwisseling, of zoals ik het in mijn thesis noem: de hedendaagse Arabische sci-fi. Nog een reden om me te concentreren op hedendaagse sci-fi is dat ik met mijn conclusie iets wil zeggen over de relatie tussen Arabische sci-fi en de hedendaagse sociale, culturele en politieke situatie in de Arabische wereld. Vanaf het jaar 2000 kent de Arabische wereld een onrustige periode: militaire bezettingen en interventies door het Westen (vooral door de Verenigde Staten) die werden en worden gelegitimeerd door de ‘dreiging van het terrorisme’ naar aanleiding van de aanslagen van 11 september; het bestaan van dictatoriale regimes en de protesten van Arabische burgers tijdens de ‘Arabische lente’ die poogden deze regimes af te zetten; en de vele conflicten en burgeroorlogen die zich afspeelden en nog steeds afspelen in Arabische landen.

Uit mijn analyse blijkt dat de hedendaagse Arabische sci-fi wordt gekenmerkt door een dystopische beeld van de toekomst waarin elementen van de huidige sociale, culturele en politieke op een allegorische manier worden verwerkt. Neem bijvoorbeeld de casus van de thesis, Harb al-Kalb al-Thaniyyah, waarin de bevolking van een onbekend land dat leeft onder een dictatoriaal regime, steeds meer op elkaar begint te lijken. Dat houdt in dat een deel van de bevolking om onduidelijke redenen beetje bij beetje de uiterlijke en innerlijke kenmerken overneemt van een ander deel van de bevolking. Hieruit volgt een oorlog, omdat mensen elkaar niet vertrouwen en niet wensen hun spiegelbeeld in anderen te zien. Het regime gebruikt op zijn beurt allerlei geavanceerde technologische ontwikkelingen om de bevolking voor en tijdens de oorlog te onderdrukken.

War of the Second Dog Ibrahim Nasrallah

Afbeelding: Kaft van de Arabische sci-fi roman 'Harb al-Kalb al-Thaniyyah' door Ibrahim Nasrallah

Het feit dat mensen steeds meer op elkaar beginnen te lijken kan allegorisch worden gelezen als kritiek op een geglobaliseerde wereld waarin Arabieren steeds meer op het Westen willen lijken en steeds minder vasthouden aan hun eigen traditie. Daarnaast kan het feit dat in de roman men elkaar uitmoordt omdat men steeds meer op elkaar lijkt als kritiek worden gelezen op de vele conflicten waarin Arabieren elkaar bestrijden. Het gebruik van ver ontwikkelde technologie om de bevolking in bedwang te houden is bovendien een referentie aan de onderdrukking van de Arabische bevolking, zowel van haar eigen leiders in de verschillende landen, als wel externe (Westerse) actoren die door middel van technologie macht uitoefenen op Arabisch gebied. Een voorbeeld is de allegorie waarin de vele ‘slimme camera’s’ in de roman, die schieten op elke verdachte beweging, staan voor moordende drones die door De Verenigde Staten worden gebruikt.

Het gebruik van allegorie is de Arabische literatuur niet vreemd: door censuur gebruiken Arabische schrijvers vaak het verleden of een alternatieve wereld om zonder gevaar te lopen sociale, culturele of politieke kritiek te leveren. Al is er veel onderzoek gedaan naar het gebruik van allegorie in andere genres van Arabische literatuur, er is nog een hiaat in het onderzoek naar Arabische sci-fi. Mijn thesis laat zien dat wanneer we ‘tussen de regels door’ lezen, Arabische sci-fi ons veel kan vertellen over de staat van Arabische landen. Want, zoals Hannah Arendt het ooit beschreef: sci-fi is een medium voor het uiten van de gevoelens en de wensen van de massa.

Bibliografie

Bibliografie

Arabische bronnen

Primaire bronnen:

-          Naṣrāllah, Ibrāhīm . 2016. Ḥarb al- Kalb al- Thaniyyah. al- Dār al- ʿArabiyyah lil- ʿUlūm Nāshirūn: Beirut

Artikelen

-          Aḥmad, Adnān Ḥusāyn. 2018.“Ḥarb al-kalb al-thāniyya, maṣīr al-Insān fī ẓil al-taṭawwurāt al-ʿilmiyya.” Al-Sharw al-Awsaṭ 14344, 7 March 2018

-          al- Jiyār, Madḥat. 1984. “Mushkilat al-ḥadātha fī- riwāyat al-khayāl al- ʿilmī.” al- fuṣūl 4(4): 180-184

-          al- Kurdī, Muḥammad. 2007. “al-khayāl al-ʿilmī: qirāʾat li-shʿariyyat jins adabī.” al- fuṣūl 71(3): 20-28

-          Bahā, ʿIṣām. 1982. “al- Khayāl al- ʿilmī wa al- rʾuyā al- mustaqbal.” al- fuṣūl 2(2): 57- 65

Boeken en Boekhoofdstukken

-          al- Talāwi, Muḥammad Najīb. 1990. Qiṣas al- khayāl al- ʿilmī fī al- adab al- ʿarabī. Dar al- Mutanabbi: Irbid

-          ʿAsāqala, ʿIsām. 2011. Banāʾ al-shakhṣiyāt fī riwāyat al-khayāl al-ʿilmī fī al-Adab al-ʿarabī. al-Azminah: Amman

-          ʿAzzām, Muḥammad. 1994. al-Khayāl fī al-adab alʿarbī. Dār talas al-dirāsāt wa al-tarjama wa al-nashr: Damascus

-          Khiḍr, Mahā Maẓlūm. 2001. Bināʾ riwāyat al-khayāl al-ʿilmī fī al-adab al-maṣrī al-muʿāṣir. al-Aāhira: Cairo

Online bronnen

-          ʿAjlān, Muḥammad. 2018. “‘Ḥarb al- kalb al- Thāniyah ’… al- insān fī muwājihat dhātihi.” Al- Falq,  10 July, 2018. (https://www.alfalq.com/?p=10304

-          al- Aʿraj, Wāsīnī. 2018. “Ḥarb al-kalb al-thaniyyah/ mustaqbal al-rammād wa ḥarb al-istinsākh.” Al- Quds, 6 March 2018 (https://www.alquds.co.uk/%EF%BB%BF%D8%AD%D8%B1%D8%AD8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%A8%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%AD%D8%B1/)

-          Al- Jazeera. 2018. “‘Ḥarb al-Kalb al-Thānniyah’ nuzʿah al-tawaḥḥush al-latī tubarrar kul shayʾ.” Al-jazeera, 4 April 2018

(https://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2018/4/25/%D8%AD%D8%B1%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D9%86%D8%B2%D8%B9%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%AD%D8%B4-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%8A-%D8%AA%D8%A8%D8%B1%D8%B1-%D9%83%D9%84-%D8%B4%D9%8A%D8%A1)

-          Fayṣal, Aḥmad. 2018. “Ibrāhīm Naṣrāllah : Asʿā li-kitābah riwāyah sākhirah ʿan al-mustaqbal.. wa al-taḥḍīr li-aʿmālī yaḥtāj li-awqāt ṭawīlah.” Al- Bawwābah, 29 November 2018. https://www.albawabhnews.com/3389803?fbclid=IwAR0d7XEVMoL46Dlc5T9FarOvm0VT9QOyFhsM1jBN5WY3opktc6jF8YEvfHg

-          Naṣrāllah, Ibrāhīm. 2018. “ʿan al-kharīf wa al-riwāyah al-būlīsiyyah wa al-riwāyah al-khayāl al-ʿilmī.” Al- Quds al- ʿArabī. 3 Oktober 2018 (https://www.alquds.co.uk/%D8%B9%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B1%D9%8A%D9%81-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D8%A9-%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%8A%D8%A9-%D8%A7/, last accessed 25 November, 2018)

Engelstalige bronnen:

Artikelen

-          Campbell, Ian. 2017. “False Gods and Libertarians: Artificial Intelligence and Community in Ahmad ʿAbd al-Salām al-Baqqāli’s ‘The Blue Flood’ and Heilein’s ‘The Moon is a Harsh Mistress’.” Science Fiction Studies 131: 43-64

-          Gilmore, Christine. 2015. “A Minor Literature in a Major Voice: Narrating Nubian Identity in Contemporary Egypt.” Alif: Journal of Comparative Poetics 35: 52-74

-          Khayrutdinov, Dinar Rafisovich. 2014. “Ahmed Khaled Tawfik’s Novel ‘Utopia’ as an Important Example of the New Wave of Science- fiction in Arabic Literature.” World Applied Sciences Journal 31(2): 190-192

-          Rani, Bhargav. 2015. “Science Fiction in the Arab World: Tawfiq al-Hakim’s Voyage to Tomorrow.” Arab Stages 1(2)

-          Snir, Reuven. 2000. “The Emergence of Science- fiction in Arab Literature.” Der Islam 77(2): 263- 285

 

Boeken en Boekhoofdstukken

-          Allen, Roger. 1992. “The Mature Arabic Novel Outside Egypt.” In Modern Arabic Literature. eds. Muḥammad Muṣṭafā Badawī. Cambridge University Press: Cambridge, 193-223

-          Almohanna, Mohammad. 2016. “Greek Drama in the Arab World.” A Handbook to the Reception of Greek Drama, eds. Betine van Zyl Smit. John Wiley & Sons: Chichester

-          Arendt, Hannah. 1998. The Human Condition. 2nd ed. The University of Chicago Press: Chicago

-          Azouqa, Aida O. 2011. “Gamāl al-Ghīṭānī’s ‘Pyramid Texts’ and the Fiction of Jorge Luis Borges: A Comparative Study.” Journal of Arabic Literature 42: 1-28

-          Badawi, Muhammad Mustafa. 1987. Modern Arabic Drama in Egypt. Cambridge University Press: Cambridge

-          Campbell, Ian. 2018. Arabic Science Fiction. Palgrave MacMillan: London

-          Cuddon, J.A.  and  Habib, M.A.R. 2013. The Penguin Dictionary Literary Terms and Literary Theory. 5th edition, Pengiun: London

-          Foucault, Michel. 1978. History of Sexuality. trans. Robert Hurley. Random House: New York

-          Foucault, Michel. 2003. “Lecture 11, 17 March 1976”, in Society Must Be Defended: Lectures at the College de France ed. Mauro Bertani and Alessandro Fontana. Picador Press: New York, 239-264

-          Hafez, Sabry. 1992. “The modern Arabic short story.” In Modern Arabic Literature. eds. Muḥammad Muṣṭafā Badawī. Cambridge University Press: Cambridge, 270- 329

-          Kilpatrick, Hilary. 1992. “The Egyptian novel from Zaynab to 1980.” In Modern Arabic Literature. eds. Muḥammad Muṣṭafā Badawī. Cambridge University Press: Cambridge, 223-270

-          Meisam, Julie Scott and Starkey, Paul, ed. 2010. The Routledge Encyclopaedia of Arabic Literature. Routledge: Oxon

-          Moosa, Matti. 1997. The Origins of Modern Arabic Fiction. 2nd ed. A Three Continents Book: London

-          Mūsawi, Jāsim Muḥsin. 2003. The Postcolonial Arabic Novel: Debating Ambivalence. Brill: Leiden

-          Rieder, John. 2008. Colonialism and the Emergence of Science Fiction. Wesleyan University Press: Middletown

-          Roberts, Adam. 2006.The History of Science- fiction. Palgrave Macmillan: Hampshire

-          Suvin, Drako. 1979. Metamorphoses of Science Fiction. Kent State University Press: Kent

-          van Leeuwen, Richard. 1995. “Love and the Mechanisms of Power: Kamāl ʿAbd al-Jawwād and Saʿīd al-Jahaynī” in Love and Sexuality in Modern Arabic Literature, eds. Roger Allen, Hilary Kilpatrick, and Ed de Moor. Saqi Books: London, 91-106

-          van Leeuwen, Richard. 2009. “The Narrative of the Ship: al- Muʾaqqit, Maḥfūz and Jabrā.” In Intertextuality in Modern Arabic Literature since 1967, ed. Willy-Luc Deheuvels, Barbara Michalak-Pikulska, and Paul Starkey, 13-32. Durham University Press: Durham 

Online bronnen

-          Ahmad, Muhammad Aurangzeb. 2017. “Sci-Fi and Speculative Fiction in the Muslim Tradition.” The Wire. 28 June 2017 (https://thewire.in/culture/sci-fi-speculative-fiction-muslim-tradition)

-          Ahmad, Muhammad Aurangzeb. 2017. “Sci-Fi and Speculative Fiction in the Muslim Tradition.” The Wire. 28 June 2017 (https://thewire.in/culture/sci-fi-speculative-fiction-muslim-tradition)

-          Anders, Charlie Jane. 2012. “The Philosophical Roots of Science Fiction.” Gizmodo, 8 August 2012 (https://io9.gizmodo.com/5932802/the-philosophical-roots-of-science-fiction)

-          Andoni, Lamis. 2015. “The Arab World is at war with itself.” Al- Jazeera, 16 November 2015 (https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2015/11/arab-world-war-151125115525462.html)

-          Morayef, Soraya. 2014. “Arab Science Fiction: Thriving Yet Underappreciated.” al-Fanar, 1 December 2014. (https://www.al-fanarmedia.org/2014/12/arab-science-fiction-thriving-yet-underappreciated/)

-          Shabi, Rachel. 2014. “Battling perceptions: Minorities in the Arab world.”  Al- Jazeera, 10 April 2014. (https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/04/battling-perceptions-minorities--20144965348535478.html)

Universiteit of Hogeschool
Arabistiek en Islamkunde
Publicatiejaar
2019
Promotor(en)
Helge Daniëls, Saraa Saleh
Kernwoorden
Share this on: