Palestijnen gebruiken online media tegen Israëlische bezetting

‘Mijn camera is mijn wapen.’ Nafar, een voormalige inwoner van een vluchtelingenkamp in Ramallah, werkt als journalist en fotograaf in de Palestijnse Westbank. Daarnaast geeft de jonge Nafar fotografielessen aan kinderen in het kamp. De kinderen kunnen hun beperkingen overstijgen door online te publiceren.

Artikel door Margot Cassiers 

Of het nu gaat om de snelle verspreiding van de Arabische Lente of de opvallende rekruteringsmethoden van IS: sociale media hebben de afgelopen jaren een enorme impact gehad op de Arabische wereld.

Dit is niet anders in de Palestijnse gebieden, waar er zo’n 2 miljoen Facebookgebruikers te vinden zijn op een bevolking van 4,5 miljoen. De relatie met Israël en de voortdurende bezetting maakt de situatie echter net iets anders. Palestijnen die in Jeruzalem, Gaza of de Westbank wonen, worden dagelijks geconfronteerd met beperkingen in hun bewegingsvrijheid, in de vorm van checkpoints en andere (grens)controles.

In zo’n context van gelimiteerde mobiliteit, krijgen online media (websites, blogs, sociale media, …) een heel andere betekenis en doel. Nafar vertelt: ‘Veel mensen, niet enkel degenen die journalistiek gestudeerd hebben, zijn actief op het internet als journalisten of activisten. Dit is enorm belangrijk in periodes zoals de laatste Gaza-oorlog, om informatie te krijgen die anders niet kan worden overgebracht.’

Online media geven de mogelijkheid om te vertellen over wat er echt aan de hand is.

Tijdens militaire campagnes, zoals het Israëlische offensief in Gaza in 2014, krijgen (buitenlandse) journalisten vaak geen toegang tot de regio. Online media geven de mogelijkheid om te vertellen over wat er echt aan de hand is. Dit gebeurt op verschillende manieren en gaat verder dan enkel posten op sociale media: er zijn bijvoorbeeld tal van journalisten en nieuwsagentschappen die uitsluitend of vooral online publiceren. Daarnaast is een opvallende trend dat steeds meer activistische Palestijnse organisaties journalistieke praktijken beoefenen, bijvoorbeeld door aanvaringen met Israëlische soldaten of settlers te filmen en online te plaatsen.  

Het belang van de buitenwereld te vertellen wat er gaande is in Palestina, is niet beperkt tot periodes van grootschalig conflict. In buitenlandse berichtgeving over Israël en Palestina wordt vaak vooral aandacht besteed aan de gevaren van (Palestijns) terrorisme en veel minder aan de dagdagelijkse realiteit van leven onder een bezetting. Online media maken het mogelijk om te breken met het beeld van stenen werpende fundamentalisten en Palestijnen voor te stellen als echte mensen die toevallig in een slechte situatie zitten.

Als kind zag Nafar nooit journalisten in Al’Amari, terwijl het volgens hem als inwoner van een Palestijns vluchtelingenkamp net ontzettend belangrijk is om je verhaal te delen. Om dit te illustreren, geeft hij het voorbeeld van zijn neef, die twintig dagen voor zijn huwelijk werd doodgeschoten door een Israëlische soldaat. Het Israëlische leger beweerde dat Nafars neef een terrorist was die een bom droeg, maar volgens Nafar speelden sociale media een cruciale rol in het ontkrachten van die bewering. Het verhaal werd verspreid via Facebook en vervolgens opgepikt door enkele kranten.

De gevaarlijke waarheid

Er zijn nog andere redenen dat online media zo ontzettend populair zijn in Palestina. Veel Palestijnen hebben een fundamenteel wantrouwen ten opzichte van mainstream media, omdat ze worden gezien als sterk politiek gekleurd. De meeste mediakanalen, zoals kranten, televisiezenders en radiozenders, volgen de maatschappelijke Hamas-Fatah verdeling en zijn loyaal aan één van beide partijen. Dit houdt in dat journalisten sterk beperkt worden in wat ze mogen schrijven.

Hier geldt: als je de waarheid vertelt, kom je in de problemen.

Om die reden zoeken veel Palestijnen hun toevlucht tot online media om aan nieuws te geraken. Ze hebben het gevoel dat ze hier meer neutrale berichtgeving zullen vinden. Nafar vat het als volgt samen: ‘We worden niet alleen onder druk gezet door de Israëli’s, maar ook door de Palestijnse Autoriteit. Om die reden gebruiken veel mensen het internet. Hier geldt: als je de waarheid vertelt, kom je in de problemen.’

Die toevlucht tot het internet als bron van nieuws is echter niet onopgemerkt voorbij gegaan. Niet alleen gewone journalisten en mediaorganisaties worden onder druk gezet, zowel van Palestijnse als Israëlische zijde worden steeds meer mensen geviseerd omwille van wat ze op Facebook en andere sites posten.

Het MADA (Palestinian Center for Development and Media Freedoms) publiceert jaarlijks en halfjaarlijks rapporten over schendingen van mediavrijheden in Palestina. Het MADA zag in de eerste helft van 2015 een toename van ongeveer 20 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. Hieronder een tabel die voor de eerste helft van 2015 een onderscheid maakt tussen de partijen verantwoordelijk voor schendingen. Deze cijfers bevatten onder andere aanvallen omwille van wat mensen online plaatsten.

Er zijn echter nog andere factoren die het gebruik van online media bemoeilijken. De afspraken die in de jaren negentig tussen de Israëlische en Palestijnse zijden werden gemaakt (in de vorm van de Oslo-akkoorden), gingen onder meer over de telecomindustrie. Concreet werd overeengekomen dat internettoegang in de Palestijnse gebieden door Israël geregeld en dus ook bepaald wordt. Het probleem is dat de frequenties die langs Palestijnse zijde gebruikt mogen worden al sinds 1996 vastliggen. Dit houdt in dat Palestijnse mobiele netwerken geen internet kunnen aanbieden voor 3G-telefoons. Ironisch genoeg lopen veel Palestijnen rond met hippe smartphones, hoewel ze er dus geen mobiel internet op kunnen gebruiken.

Verhalen delen

Ondanks de nieuwe problemen die internetbronnen met zich meebrengen, zijn online media enorm belangrijk in Palestina. Misschien zijn ze er zelfs belangrijker dan elders in de Arabische wereld. Ze maken het mogelijk voor Palestijnen om met elkaar in contact te staan, wanneer dat soms fysiek onmogelijk is. Ze maken het mogelijk om de politieke realiteit van het Palestijnse medialandschap te overstijgen.

En bovenal maken ze het mogelijk om de buitenwereld te vertellen over het echte leven in Palestina. Als het van Nafar afhangt, zullen online media een belangrijke rol blijven spelen in Palestina, want ‘ze maken het mogelijk onze verhalen met de buitenwereld te delen.’

Dit artikel verscheen eerder op de website van MO* 
Lees de integrale scriptie van Margot Cassiers op scriptiebank.be/scriptie/2015/citizens-or-journalists-study-online-journalism-palestine