The Black Legend and Romantic Orientalism in Moke’s Le Gueux de Mer and Thomas Grattan's The Heiress of Bruges: a comparison

Kirsten

Van Praet

Spaanse en Oosterse stereotypen in de 19e eeuw
Stereotypering is iets van alle tijden. Ook in de 19e eeuw, toen naties tot stand kwamen, was dit een gekend fenomeen. De thesis van masterstudente Taal- en Letterkunde Kirsten Van Praet onderzocht de stereotypering van de Spaanse en Moorse personages in twee negentiende-eeuwse romans: Henri Guillaume Mokes Le Gueux de Mer (1827) en Thomas Colley Grattans The Heiress of Bruges (1830). Beide romans spelen zich af in de Verenigde Nederlanden tegen de achtergrond van de Tachtigjarige Oorlog.

Wrede Spanjaarden
Moke leefde in de Zuidelijke Nederlanden en was een aanhanger van het Huis van Oranje. Zijn Franstalige roman verheerlijkt daarom de samenwerking tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden en schildert Spanje en de Spaanse personages erg negatief af. Moke benadrukt de Spaanse uitbuiting van de inheemse bevolking van Amerika. Hij beschrijft hoe de Inquisitie in zijn streek onschuldige burgers veroordeelt, meisjes verkracht en zelfs senioren en religieuzen foltert. Hij beeldt het Spaanse Katholicisme af als de godsdienst van de Duivel en de Spaanse personages zijn wreed, gierig, onbetrouwbaar, fanatiek, bijgelovig, laf, corrupt, decadent, lui en arrogant. Deze uiterst negatieve stereotypering van de Spanjaarden is niet verassend. Sinds de 16e eeuw werden Spanjaarden namelijk vaak negatief afgebeeld in de literatuur. Dit kwam door hun machtige positie, de terreur van de Inquisitie, afgunst voor hun overzeese kolonies en andere oorzaken die uitgebreid aan bod komen in de thesis. De tendens om Spanjaarden overdreven negatief af te spiegelen werd door Julián Juderías la leyenda negra of de Zwarte Legende genoemd. Mokes roman draagt duidelijk bij tot de Zwarte Legende.

Verassend dappere Moren
Sinds de 18e eeuw, tijdens de tendens die Romantisch Oriëntalisme heet, werden ook Moren in de literatuur negatief afgebeeld. Het Westen kwam onder andere via kolonies in contact met het Oosten en de stereotypen over Moren, Turken en Aziaten volgden. De mannen werden gezien als absolutistisch en gewelddadig, terwijl de vrouwen onderdanig en sensueel werden afgebeeld. In Mokes roman valt hier echter niet veel van te merken. Een vergelijking tussen de Spaanse personages en de Oosterse personages in Le Gueux de Mer speelt in het nadeel van de Spanjaarden. Het Oosters personage don Alonzo is een heldhaftige, knappe jongeman die zich schaamt voor zijn wrede vader, de hertog van Alba, en die zich aansluit bij de patriotten. Hij geeft zijn leven voor het welzijn van twee Vlaamse vrouwen. Mokes roman gaat hierbij in tegen de algemeen geldende negatieve representatie van Oosterse personages in zijn tijd.

Ierse Whigs waren genuanceerder tegenover de Spanjaarden
Grattan was een Ierse Whig die toen hij The Heiress of Bruges schreef waardering had voor het Huis van Oranje. Hij wilde echter succes hebben bij zijn Engelstalig publiek dat zich minder aangesproken voelde door de politieke situatie in de Lage Landen en dit verklaart waarom de invloed van de Zwarte Legende op zijn roman gering was. Grattan heeft geen gebruik gemaakt van de Spaanse kolonisatiegeschiedenis om de Spanjaarden slecht af te beelden. De Inquisitie komt nauwelijks aan bod in de roman en Grattan idealiseert het Protestantisme niet. Hij pleit via één van zijn personages openlijk voor religieuze verdraagzaamheid. De Spaanse personages hebben niet allemaal slechte intenties. Er zijn wrede, arrogante Spanjaarden, maar ook Spanjaarden die met de patriotten meevechten tegen de Spaanse overheersing in de Verenigde Nederlanden.

Geen Oosterse tiran bij Grattan
Grattan schetst een nog positiever beeld van de Oosterse personages. Het zijn loyale, dappere Moslims die een goede band hebben met de patriottische held, De Bassenveldt. Het vrouwelijke personage, Beatrice, is geen zwakke, onderdanige, sensuele vrouw die in een harem thuishoort en haar broer is geen tiran. Grattan ontkracht dus de stereotypen van het Romantisch Oriëntalisme en zet een geheel nieuw beeld neer van de Oosterse bevolking.
In de 19e eeuw leefden er dus tal van stereotiepe oordelen over meerdere rassen. Zowel de Zwarte Legende als het Romantische Oriëntalisme beïnvloedden de literatuur van deze periode. Desondanks waren er ook schrijvers die hun werk niet of niet geheel door deze geijkte karakteriseringen lieten aantasten. De Zwarte Legende was slechts met mate aanwezig in Grattans roman en de negatieve stereotypering van de Oosterse personages ontbrak in beide romans.

Bibliografie

Primary sources
Grattan, Thomas. The Heiress of Bruges. London: Bentley, 1834 at <http://ia600202.us.archive.org/12/items/heiressofbrugest00gratuoft/heir…;.

Moke, Henri Guillaume. Le Gueux de Mer. Paris: Jourdan Editeur, 2005.

Secondary sources
• Databases and paper resources
Aravamudan, Srinivas. Enlightenment Orientalism: Resisting the Rise of the Novel. Chicago: The University of Chicago Press, 2012.

— , “Review: Fabulous Orients: Fictions of the East in England, 1662 – 1785.” Modern Language Quarterly: A Journal of Literary History 69.2 (2008): 295.

Ballaster, Ros. Fabulous Orients: Fictions of the East in England 1662-1785. Oxford: Oxford University Press, 2005.

Beller, Manfred and Joep Leerssen. Imagology. The Cultural Construction and Literary Representation of National Character. Amsterdam: Rodopi, 2007.
At <http://books.google.be/books?id=5Qh-HUwbtpwC&pg=PA3&dq=beller+imagology… > Last accessed on 6 April 2013.

Bénit, André. “La Belgique sous le régime français (1795-1814): situation sociopolitique et identitaire; évolution (socio) linguistique; spécificités culturelles et littéraires.” Anales de filología francesa 16 (2008).

Boase, C.G. “Grattan, Thomas Colley” at <http://www.oxforddnb.com/view/article/11304> Last accessed on 30 March 2013.

Carlier, Philippe. “Contribution à l'étude de l'unification bourguignonne dans l'historiographie nationale belge de 1830 à 1914.” Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste geschiedenis (1985) at <journalbelgianhistory.be> Last accessed on 17 March 2013.

Clarke, Frances. “Grattan, Thomas Colley” at <http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do?articleId=a3581&searchClicked=…; Last accessed on 30 March 2013.

Dessouroux, Anne-Sophie. A comparison between Moke's "Le Gueux de Mer" and Grattan's "The Heiress of Bruges": genre, influence and politics in pre-revolutionary Belgium. Leuven : K.U.Leuven. Faculteit Letteren, 2010.

François, Pierre. ‘A Little Britain on the Continent’, British Perceptions of Belgium 1830-1870. Pisa: Plus-Pisa Unversity Press, 2010: 102-111.

Geers, G. J. De Zwarte Legende van Spanje. Groningen: Batavia, 1947.
Gibson, Charles, The Black Legend: Anti-Spanish Attitudes in the Old World and the New. New York: Alfred Knopf, 1971.

Grattan, Thomas Colley. Beaten Paths, and Those who Trod Them. London: Chapman and Hall, 1862. Volume 1 at <http://books.google.fr/books?id=lpFIAAAAMAAJ&printsec=frontcover&dq=bea…+ paths,+and+those+who+trod+them&cd=1#v=onepage&q=&f=false> Last accessed on 10 April 2013. Volume 2 at <http://www.archive.org/details/beatenpathsthose02gratuoft> Last accessed on 10 April 2013.

Greer, Margaret Rich, Walter D. Mignolo and Maureen Quilligan, eds., Rereading the Black Legend: The Discourses of Religious and Racial Difference in the Renaissance Empires, Chicago: The University of Chicago Press, 2007.

Griffin, Eric J. English Renaissance Drama and the Specter of Spain: Ethnopoetics and Empire. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2009.

— , “Nationalism, the Black Legend, and the Revised Spanish Tragedy”, English Literary Renaissance 39 (2009): 336-370.

Hadley, Erik J. Privilege and Reciprocity in Early Modern Belgium: Provincial Elites, State Power and the Franco-Belgian Frontier, 1667—1794. United States: UMI, 2006: 243-279.

Horwitz, Tony. “Immigration — and the Curse of the Black Legend.” New York Times (July 9, 2006) at <http://www.nytimes.com/2006/07/09/opinion/09horwitz.html?pagewanted=1&e…; Last accessed on 16 March 2013.

Ingelbien, Raphaël and Vincent Eelen. “Literaire bemiddelaars in bewogen tijden”. Tijdschrift voor Nederlandse Taal-en Letterkunde 128 (2012): 239-254.

Kelly, Gary. “Social Conflict, Nation and Empire: from Gothicism to Romantic Orientalism.” Ariel: A Review of International English Literature 20.2 (1989): 3-17.

Laserra, Annamaria. “Pour une littérature belge francophone: quelques jalons.” Album Belgique (2010): 179-199.

Leask, Nigel. British Romantic Writers and the East: Anxieties of Empire. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.

Leerssen, Joseph Th. ‘The Rhetoric of National Character: A Programmatic Survey.’ Poetics Today 21.2 (2000): 267-292.

Lennon, Joseph. Irish Orientalism: A Literary and Intellectual History. New York: Syracuse University Press, 2004.

Maltby, William S. The Black Legend in England. The Development of Anti-Spanish Sentiment,1558-1660. Durham: Duke University Press, 1971.
Parker, Geoffrey. “The limits to evolutions in military affairs: Maurice of Nassau, the Battle of Nieuwpoort (1600), and the legacy.” The Journal of Military History 71.2 (2007).

Peirce, Leslie P. The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford UP, 1993.

Pudles, Lynne. “Fernand Khnopff, Georges Rodenbach, and Bruges, the Dead City”. The Art Bulletin 74.4 (Dec., 1992): 637-654.

Quaghebeur, Marc and Catherine Labio. “The Sixteenth Century: A Decisive Myth”. Yale French Studies 102 (2002): 115-141.

Quaghebeur, Marc. “Aux confins du fantastique et du réel, le légendaire plus que l'historique.” Studia Romanica Posnaniensia 39.1 (2012): 5-40.

Rutland, Adam; Cinnirella, Marco and Rhona Simpson. “Stability and Variability in National and European Self-Identification.” European Psychologist 13.4 (2008): 267-276

Said, Edward. Orientalism. Revised edition. London: Penguin, 2003.
At <http://www.odsg.org/Said_Edward(1977)_Orientalism.pdf> Last accessed on 11 May 2013.

Sharafuddin, Mohammed. Islam and Romantic Orientalism: Literary Encounters with the Orient. London: Tauris, 1996.
Stengers, Jean. “Le mythe des dominations étrangères dans l’historiographie belge”. Revue belge de Philologie et d’Histoire 59.2 (1981): 382-401.

Tajfel, Henri. Social identity and intergroup relations. Cambridge : Cambridge University press, 1982.

Tofiño-Quesada, Ignacio. “Spanish Orientalism: Uses of the Past in Spain’s Colonization in Africa.” Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East 23.1&2 (2003):141-148.

Tollebeek, Jo. “Historical Representation and the Nation-State in Romantic Belgium (1830-1850).” Journal of the History of Ideas 59. 2 (Apr., 1998): 329-353.

Van Praet, Joseph Basile Bernard. Recherches sur Louis de Bruges, seigneur de la Gruthuyse ; suivies de la notice des manuscrits qui lui ont appartenu, et dont la plus grande partie se conserve à la Bibliothèque du Roi. Paris: De Bure, 1831.

Van Praet, Kirsten. Romantic Orientalism. The use of Orientalist elements in Byron’s The Giaour and Moore’s Lalla Rookh. 2012.

Varendonck, Frans. Henri Moke: Leven, Werk en Gedachtenwereld. Leuven: s.n., 1983.

Wagner, John A. Encyclopedia of the Wars of the Roses. California: ABC-CLIO, 2001.

Weber, David J. "The Spanish Legacy in North America and the Historical Imagination." The Western Historical Quarterly 23.1 (Feb. 1992): 4-24.

Weisgerber, Jean. Aspecten van de Vlaamse roman, 1927-1960. Amsterdam: Athenaeum - Polak & Van Gennep, 1976.
• Open Access Websites
Baby Names Pedia. “Faris” (2013) at <http://www.babynamespedia.com/meaning/Faris/m> Last accessed on 10 April 2013.

Brabants Historisch Informatie Centrum. “De slag van Lekkerbeetje” at <http://www.bhic.nl/site/pagina.php?id=10689> Last accessed on 17 March 2013.

David, Ann R. “Gendered Orientalism.” (2010) at <http://www.academia.edu/1771608/Gendered_Orientalism> Last accessed on 12 May 2013.

Eliany, Marc. “The Meaning of Names – Abensour” (2012) at <http://jewishmoroccanarchive.co/meaning-names-abensour-evenzur-tsur-zur…; Last accessed on 10 April 2013.

Encyclopædia Britannica. "Black Legend" at <http://www.britannica.com/EBchecked/topic/67986/Black-Legend> Last accessed on 19 October 2012.

Joyce, Patrick Jr. “United Kingdom” at <https://stuiterproxy.kuleuven.be/EBchecked/topic/615557/United-Kingdom/…; Last accessed on 13 April 2013.

Merriam-Webster Dictionary. “Maurice of Nassau” at <http://www.merriam-webster.com/dictionary/maurice%20of%20nassau> Last accessed on 14 March 2013.
“Norton Anthology of English Literature” at <http://www.wwnorton.com/college/english/nael/romantic/topic_4/welcome.h…; Last accessed on 4 April 2013.

Trueman, Chris. “The revolt of the Moriscoes.” (2013) at <http://www.historylearningsite.co.uk/moriscos.htm> Last accessed on 10 April 2013.

Yadav, Alok. “Historical Outline of Restoration and 18th-Century British Literature” (2011) at <http://mason.gmu.edu/~ayadav/historical%20outline/whig%20and%20tory.htm…; Last accessed on 10 April 2013.