SciMingo helpt onderzoekers het juiste evenwicht te vinden tussen complexiteit en begrijpelijkheid in wetenschapscommunicatie. Zo leren we je hoe je mensen aanspreekt zonder afbreuk te doen aan je onderzoek. Als volleerde flamingo's, meesters in evenwicht 🦩
Campus and the City in a South African Context. Reflections on a UWC satellite campus in Mitchells Plain, Cape Town.
Eva
De Bruyn
Stadsontwikkeling in post-apartheid Zuid-Afrika: de universiteit als stedelijke actor?
Wie vandaag een luchtfoto van Kaapstad bekijkt, ziet een uitdijend landschap waarin dichtbevolkte woongebieden en onontgonnen niemandsland elkaar afwisselen. Dit vreemde patchwork is het resultaat van de jarenlange ideologie van rassenscheiding, die niet alleen het dagelijks leven in Zuid-Afrika bepaalde, maar zich ook in het landschap aftekende. Stadsplanning werd het middel bij uitstek om de scheiding van bevolkingsgroepen ook ruimtelijk te consolideren. In Kaapstad resulteerde dit grosso modo in een blank centrum, grenzend aan de haven en de Tafelberg, versus een uitgestrekte vlakte van geïsoleerde townships voor niet-blanke bevolkingsgroepen.
Inzoomen op de luchtfoto ter hoogte van deze townships toont een zanderig gebied, bezet met duizenden kleine standaardwoningen in een strak raster. Winkels, scholen, wijkcentra, parken en andere voorzieningen lijken hier te ontbreken. Middenin dit eentonige landschap, zie je de campus van The University of the Western Cape (UWC) liggen, tijdens de apartheid opgericht als universiteit voor de niet-blanke gemeenschappen. Als een ontoegankelijk eiland ligt UWC tussen de woonwijken en industriegebieden, ver weg van de levendige stedelijke omgeving die haar de gewenste uitstraling zou bezorgen. Haar positie valt echter niet te onderschatten. Het zwaartepunt van Kaapstad is - wat bevolkingsaantallen betreft - verschoven naar de buitenrand. Investeringen in de openbare ruimte in deze arme en overbevolkte regio zijn echter schaars; het ontbreekt de regio aan invloedrijke spelers en een globale visie over stedelijke ontwikkeling. Op welke manier kan de universiteit met haar uitzonderlijke positie hier een rol opnemen in de stedelijke ontwikkeling? Hoe kan ze dit doen binnen haar eigen werking en zonder de verantwoordelijkheid van het stadsbestuur over te nemen?
Om een antwoord te zoeken op deze vragen trok ik enkele maanden naar Kaapstad. De universiteit bouwde in de jaren '90 een kleine satellietcampus uit middenin de township Mitchells Plain, die door het bestuur echter als "oninteressant" en "niet meer dan een investering in goedkoop land" gezien wordt. Vanuit mijn interesse naar de potentiële rol van een universiteit in de stedelijke ontwikkeling, vormde Mitchells Plain niettemin een interessante case.
De historische groei van Mitchells Plain biedt een inzicht in de praktijk van townships in Zuid-Afrika. Oorspronkelijk gepland in de jaren '70 als een moderne tuinwijk voor 50.000 gezinnen, biedt ze vandaag een thuis aan ruim een half miljoen mensen. Sociale voorzieningen zijn er amper; werkloosheid en criminaliteit zijn er troef. Eén van de weinige grote gebouwen in het lokale centrum is het ziekenhuis, waar UWC haar tandartsenschool heeft. Studenten komen er echter amper buiten en vice versa weten de buurtbewoners nauwelijks van het bestaan van de universiteit af.
Vertrekkend van een kritische analyse van de Zuid-Afrikaanse ruimtelijke conditie in het algemeen en Mitchells Plain in het bijzonder, stel ik in mijn masterproef enkele alternatieve ruimtelijke scenario's voor het centrum van Mitchells Plain op. De universiteit speelt in deze scenario's telkens een belangrijke rol. De methode die ik hiervoor gebruikte, is ontwerpmatig onderzoek, heel verschillend van hoe we gedurende onze opleiding het ontwerpen aangereikt krijgen. Anders dan gewoonlijk vertrok ik niet van een vraagstelling met concrete eisen en een vastgelegde site, maar stelde ik mogelijkheden voor en onderzocht hun consequenties. Wat als de universiteit hier studentenwoningen bouwt? Wie stapt dan mee in dit project? Wat betekent dat voor de wijk?
Een grondige analyse van actuele problematieken inspireerde de ontwerpvoorstellen. Ik bracht in kaart hoe het volledige stadscentrum gevormd is door blinde gevels en hoge afsluitingen. Dit heeft in twee opzichten te maken met het onveiligheidsgevoel; het is zowel de oorzaak als het gevolg ervan. De pleintjes en marktstraatjes vormen met hun blinde gevels het ideale actieterrein voor criminele activiteiten. De mentaliteit die hieruit volgde, werd mooi samengevat door een Kaapse architect: "eerst bouw je een muur rond je terrein, daarna kan je over het gebouw beginnen denken". Deze houding is geëvolueerd tot de gangbare manier van zaken en is moeilijk te doorbreken zonder naïef te zijn. Tijdens mijn verblijf werd ik bovendien geconfronteerd met een generatie architecten en stedenbouwkundigen die ruimtelijke planning nog steeds associëren met de technocratie van het apartheidstijdperk. Men zou zelfs kunnen spreken van een aarzeling om stadsplanning in te zetten.
Door drie concrete voorstellen op te stellen - de één wat realistischer dan de ander -, zoek ik naar een alternatief voor de huidige architectuur- en planningspraktijk, voornamelijk in de omgang met de suburbane townships. De ontwerpvoorstellen zijn zeer divers van aard en schaal en hebben als doelstelling de discussie te voeden eerder dan een oplossing te bieden. Eén voorstel plaatst de universiteit bovenop het station, om een ontwikkeling te stimuleren die zich op openbaar vervoer richt, eerder dan het reeds stevig uitgebouwde wegennet. Een ander voorstel bouwt een galerij rond het wijkcentrum, die als een verdikte muur het centrum herdefinieert en de veiligheidsproblematiek onderzoekt. Het laatste voorstel tenslotte stelt een ontwikkeling voor die het monotone karakter van de apartheids-townships doorbreekt. Met de universiteit als één van de mogelijke actoren wordt een verspreide ontwikkeling van sociale en stedelijke voorzieningen voorgesteld.
De rol van de universiteit in de verschillende voorstellen varieert van initiator tot bemiddelaar, om via deze weg de vraag te stellen naar relevante stadsprojecten in post-apartheid Zuid-Afrika. De universiteit kan haar engagement inzetten om kritische thema's aan te kaarten, zoals het ontbreken van openbaar vervoer in de drukste bevolkte regio van Kaapstad, het gebrek aan stedelijke voorzieningen en identiteit in de nieuwe woonwijken en het belang van een globale visie. Via concrete projecten kan de basis gelegd worden voor een gemeenschappelijke agenda van de stad en de universiteit in de ontwikkeling van een kwalitatieve stedelijke ruimte.
Bibliografie
1. Published work
Books
BESTEMAN, CATHERINE LOWE, Transforming Cape Town. Berkeley: University of California Press, 2008.
CHRISTOPHER, A. J., The atlas of changing South Africa. 2nd ed. London ; New York: Routledge, 2001.
FLOYD, T.B., Township Layout. Pietermaritzburg: Shuter and Shooter, 1951.
LALU, PREMESH; MURRAY, NOËLEEN, Becoming UWC: reflections, pathways and unmaking apartheid’s legacy. Cape Town: Centre for humanities research UWC, 2012.
PERRY, DAVID C.; WIEWEL, WIM, The university as urban developer : case studies and analysis. Cambridge, Mass.: Lincoln Institute of Land Policy, 2005.
PIETERSE, EDGAR (ed.), Counter-currents : experiments in sustainability in the Cape Town region. Auckland Park: Jacana Media, 2010.
SWILLING, MARK; DAVISON, AMY, Sustaining Cape Town : imagining a liveable city. Stellenbosch: Sun Media, 2010.
MADELL, CECIL, “Guidelines for the development of central business districts in townships in South Africa.” In Proceedings of the Planning Africa 2006 Conference, edited by CULLINAN, M.; MADELL, C.; WATSON, V., pp. 354-410. Cape Town: South African Planning Institute, 2006.
ROBINS, STEVEN, “Planning fictions.” In Desire lines : space, memory and identity in the post-apartheid city, edited by MURRAY, NOËLEEN, SHEPHERD, NICK and HALL, MARTIN. London ; New York: Routledge, 2007.
TOMLINSON, RICHARD; LARSEN, PAULINE, “The Race, Class and Space of Shopping.” In Emerging Johannesburg : perspectives on the postapartheid city, edited by TOMLINSON, RICHARD, pp. 43-55. New York: Routledge, 2003.
Journal articles
BROMLEY, RAY, “On and Off Campus: Colleges and Universities as Local Stakeholders.” Planning, Practice & Research vol. 21, no. 1, 2006: pp. 1-42.
CLARK, PETER; CROUS, WILFRED, “A strategic review of public transport user needs in the Cape Metropolitan Area.” Transport Reviews vol. 22, no. 1, 2002: pp. 77-101.
FINDLEY, LISA; OGBU, LIZ, “South Africa: From Township to Town.” 2011, retrieved from http://places.designobserver.com/feature/south-africa-after-apartheid-f….
GRAHAM, ALASTAIR; ANTHONY, IVAN, “Township renewal: Mitchells Plain case study.” 2009, retrieved from www.urbanlandmark.org.za/downloads/sourcebook_cs03.pdf.
HAARHOFF, ERROL, “Appropriating modernism: Apartheid and the South African township.” ITU Journal of the Faculty of Architecture, Istanbul, Turkey vol. 8, no. 1, 2011: pp. 184-195.
HOUSTON, CHARLENE, “How Decent Public Transport Can Strike a Blow to Poverty “, 30 September 2011, retrieved from http://sacsis.org.za/s/story.php?s=648.
LANDMAN, KARINA, “Privatising public space in post-apartheid South African cities through neighbourhood enclosures.” GeoJournal 66, 2006: pp. 122-146.
LEMANSKI, CHARLOTTE, “A new apartheid? The spatial implications of fear of crime in Cape Town, South Africa.” Environment and Urbanization 16, 2004: pp. 101-112
LEMANSKI, CHARLOTTE, “Houses without community: problems of community (in)capacity in Cape Town, South Africa.” Environment and Urbanization vol. 20, 2008: pp. 393-411.
LEMANSKI, CHARLOTTE, “Augmented informality: South Africa’s backyard dwellings as a by-product of formal housing policies.” Habitat International 33, no. 4, 2009: pp. 472-484.
LEMANSKI, CHARLOTTE, “Moving up the Ladder or Stuck on the Bottom Rung? Homeownership as a Solution to Poverty in Urban South Africa.” International Journal of Urban and Regional Research vol. 35, no. 1, 2011: pp. 57-77.
MAMMON, NISA; PATERSON, JODY, “Urban space, memory and the public realm.” Paper presented at the the Community Healing Regional Conference, hosted by The Institute for Justice and Reconciliation, Cape Town, 2005.
RASMUSSEN, STEEN EILER, “Reflections on Milton Keynes.” Architectural Design vol. 64, no. 10, 1994: pp. 8-14.
SOUTHWORTH, BARBARA, City Squares in Cape Town’s Townships: Public Space as an Instrument of Urban Transformation; The Origins, Obiectives and lmplementation of the City of Cape Town’s Dignified Places Programme. Cape Town, 1999.
TUROK, IVAN, “Persistent Polarisation Post-Apartheid? Progress towards Urban Integration in Cape Town.” Urban Studies vol. 38, no. 13, 2001: pp. 2349–2377.
WATSON, VANESSA, “Housing policy, subletting and the urban poor: evidence from Cape Town.” Urban Forum vol. 5, no. 2, 1994: pp. 27-43.
Newspaper articles
BRONWYNNE, JOOSTE, “IRT heads for the Cape Flats.” Cape Argus, 29 March 2012.
“Liberty Promenade Shopping Centre re-launches following two year R500-million upgrade.” SA Commercial Prop News, 22/11/2011.
NDENZE, BABALO, “MyCiTi bus service to Cape Flats ‘not feasible’.” Cape Argus, 16 May 2012.
2. Unpublished work
DEWAR, DAVID; WATSON, VANESSA; BASSIOS, ANA; DEWAR, NEIL, The structure and form of Metropolitan Cape Town: its origins, influences and performance (working paper). Cape Town: The Urban Foundation, 1990.
MURRAY, NOËLEEN, “Designing the common: The Chamber of Commerce Group Housing Project at Belhar.” unpublished paper, University of the Western Cape, Cape Town, 2011.
DE RAEDT, KIM, “Bouwen voor de Rainbow Nation: een kritisch onderzoek naar de rol van identiteit, geheugen en gemeenschap in het architectuurlandschap van postapartheid Zuid-Afrika.” Master dissertation, Ugent, Faculty of Engineering and Architecture, 2010.
GRIBOUSKI, EILEEN; GURNON, AMANDA; JAKUBOWSKI, STEPHAN; MAGEE, GAELEN, “Informal Trading Infrastructure and Management Evaluation with Recommendations for Improvements to the Mitchells Plain Central Business District.” Bachelor thesis, Bachelor of Science, Worcester Polytechnic Institute, 2007.
HUSS, LAURA, “Informal Economy Within a Capitalist System: A Focus on Mitchells Plain Town Centre in Cape Town, South Africa.” Master dissertation, University of Cape Town, Development Studies, 2009.
3. Archivalia
Mitchells Plain Library
CITY OF CAPE TOWN, ENGINEERING DEPARTMENT, Motivation to receive the award of ‘most outstanding civil engineering achievement’, Cape Town, 1980.
De Bruyn, Simonéh, ‘Town centre opened in 1980’, Plainsman 25th anniversary edition, 25 August 2004.
MABIN, DENIS, The Development of Mitchells Plain, 1989.
“Special Report Mitchells Plain.” Financial Mail, 5 May 1978.
“Shopping.” Weekend Argus, 22 April 1978.
UCT Built Environment Library
BRAND, J.G., “Building a new town: City of Cape Town’s Mitchells Plain.” Cape Town, 1979.
LOWE, MICHAEL, “An architect’s appraisal.” Architecture SA Autumn 1981.
MABIN, DENIS, “Mitchells Plain.” Paper presented at the conference of the Institute of Housing Management, Durban, September 1977.
4. Reports
UNIVERSITY OF THE WESTERN CAPE, Annual Report 2012, Cape Town, 2010.
“Census 2001- Mitchells Plain.” 2001, retrieved from http://www.capetown.gov.za/en/stats/2001census/Documents/MitchellsPlain….
CITY OF CAPE TOWN, PLANNING DEPARTMENT, Creating a dignified place for all: the City of Cape Town’s Uluntu Plaza - Dignified Places Programme, 2003.
CITY OF CAPE TOWN, TRANSPORT DEPARTMENT, Current Public Transport Record, Cape Town, 2005.
CITY OF CAPE TOWN, INFORMATION AND KNOWLEDGE MANAGEMENT DEPARTMENT, Socio-economic profiling of urban renewal nodes: Khayelitsha and Mitchells Plain, Cape Town, 2006, http://www.capetown.gov.za.
CITY OF CAPE TOWN, INFORMATION AND KNOWLEDGE MANAGEMENT DEPARTMENT, A Review of Literature Emanating from and Related to the City Of Cape Town’s Urban Renewal Programme, Cape Town, 2006.
CITY OF CAPE TOWN, PLANNING DEPARTMENT, Spatial Development Framework; Khayelitsha and Mitchells Plain district plan, Cape Town, 2011.
5. Websites
“Baxter Theatre Centre at the university of Cape Town.” retrieved from http://www.baxter.co.za, 10 May 2012.
“Liberty Promenade.” retrieved from http://libertypromenade.co.za, 2 May 2012.
“Mitchell’s Plain.” retrieved from http://mitchellsplainonline.com, 1 May 2012.
