SciMingo helpt onderzoekers het juiste evenwicht te vinden tussen complexiteit en begrijpelijkheid in wetenschapscommunicatie. Zo leren we je hoe je mensen aanspreekt zonder afbreuk te doen aan je onderzoek. Als volleerde flamingo's, meesters in evenwicht 🦩
Termvariatie als uitdaging voor de EU-vertaler
Jeroen
Segers
Door de toenemende internationalisering groeit wereldwijd de nood aan competente vertalers. Ze zijn een belangrijke schakel geworden in de interculturele communicatie op het internationale toneel. Zo worden er bijvoorbeeld in de EU 24 verschillende talen gesproken, die ook allemaal gelijkwaardig behandeld dienen te worden. De dienst die daarvoor instaat, is het Directoraat-Generaal Vertaling (DGT: Directorate-General for Translation) van de Europese Commissie. De vertalers van deze dienst vertalen alle EU-documenten in alle 24 EU-talen, wat op zich al een hele uitdaging is. Daarenboven worden de vertalers bij de EU vaak ook geconfronteerd met vertaalproblemen. Terminologische variatie (of kortweg termvariatie) is zo'n vervelend, maar natuurlijk (ver)taalfenomeen dat in deze scriptie centraal staat.
Het Directoraat-Generaal Vertaling vertaalt heel verschillende teksten. Naast algemene teksten vertalen de EU-vertalers ook heel gespecialiseerde teksten binnen het technische, economische of juridische domein. Die teksten bevatten vanzelfsprekend ook veel terminologie. Hoewel de EU over een veelomvattende termenbank (IATE: Inter-Active Terminology for Europe) beschikt, treden er vaak nog problemen van terminologische aard op, waarvan termvariatie het meest voorkomende is. Termvariatie betekent dat er voor één en hetzelfde concept meerdere aanduidingen worden gebruikt. Daarbij is het vaak onduidelijk welke aanduiding in welke context gebruikt dient te worden, wat tot inconsistente vertalingen kan leiden. Om dat te vermijden is het erg belangrijk om IATE voortdurend te updaten en verder aan te vullen. Zo hebben de EU-vertalers een betrouwbare houvast en weten ze welke terminologie ze dienen te hanteren.
Het doel van deze scriptie bestaat erin om termvariatie theoretisch te beschrijven en vervolgens de toepassing ervan in de praktijk te onderzoeken aan de hand van een aantal belangrijke concepten binnen de domeinen asiel en migratie. Concreet worden een aantal gebruikte migratietermen in Engelstalige EU-teksten vergeleken met hun Duitse en Nederlandse vertalingen. Er wordt dus niet alleen gekeken naar de variatie binnen één taal (intralinguale variatie), maar ook de variatie die optreedt bij het vertalen van migratieterminologie (interlinguale variatie) wordt nader onderzocht. Uit deze drietalige begripsanalyse worden ten slotte enkele concrete voorstellen gedaan ter verbetering van IATE. Op die manier worden er concrete bijdragen geleverd tot betere, consistentere EU-vertalingen, wat in een internationale organisatie zoals de EU erg belangrijk is.
Bibliografie
Arnzt, R., & Picht, H. (1991). Studien zu Sprache und Technik. Einführung in die Terminologiearbeit. Hildesheim/Zürich/New York: Georg Olms Verlag.
Bowker, L., & Hawkins, S. (2006). Variation in the organization of medical terms: Exploring some motivations for term choice. Terminology 12(1), 79-110.
Budin, G. (2006). Kommunikation in Netzwerken. In T. Pellegrini & A. Blumauer (Hrsg.), Semantic Web: Wege zur vernetzten Wissensgesellschaft (S. 453-467). Berlin/Heidelberg: Springer-Verlag.
Cabré, M. T. (1999). Terminology: Theory, methods and applications. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Chesterman, A. (2010). Vertaalstrategieën: een classificatie. In T. Naaijkens, C. Koster, H.
Bloemen & C. Meijer (Hrsg.), Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap. (S. 153-172). Nijmegen: Uitgeverij Vantilt.
Daille, B. (2005). Variations and application-oriented terminology engineering. Terminology 11(1), 181-197.
De Mauro, T. (1967). Ferdinand de Saussure, Cours de linguistique générale. Édition critique. Paris: Payot.
Duden (2015). Morphem. Abgerufen von http://www.duden.de/rechtschreibung/Morphem.
Erauw, A. (2016). Cultureel-erfgoedterminologie. Een vergelijkende studie tussen en aanvulling van IATE en de AAT-Ned [Unpublizierte Masterarbeit]. Antwerpen: KU Leuven.
EuroVoc (2016). EuroVoc, mehrsprachiger Thesaurus der Europäischen Union. Abgerufen von http://eurovoc.europa.eu/drupal/?q=de
EWG-Rat (1958). Verordnung Nr. 1 zur Regelung der Sprachenfrage für die Europäische Wirtschaftsgemeinschaft. Brüssel: Rat der Europäischen Wirtschaftsgemeinschaft.
Faber, P. (2012). Introduction. In P. Faber (Hrsg.), A Cognitive Linguistics View of Terminology and Specialized Language (S. 1-5). Berlin/Boston: de Gruyter.
Faber, P., & Rodriguez, C. (2012). Terminology and specialized language. In P. Faber (Hrsg.) A Cognitive Linguistics View of Terminology and Specialized Language (S. 9- 31). Berlin/Boston: de Gruyter.
Felber, H., & Budin, G. (1989). Terminologie in Theorie und Praxis. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
Fernàndez-Silva, S., & Kerremans, K. (2011). Terminological Variation in Source Texts and Translations: A Pilot Study. Translators’ Journal, 56(2), 318-335.
Fontenelle, T. (2011). Terminological activities at the Translation Centre for the Bodies of the European Union. In T. Kruyt, E. Ruijsendaal, W. Martin & H. van der Vliet (Hrsg.), Terminology for Europeans (and beyond): Proceedings of the International Symposium on Terminology Service Centres (S. 17-23). Gent: Academia Press.
Freixa, J. (2006). Causes of denominative variation in terminology: A typology proposal. Terminology, 12(1), 51-77.
GD Übersetzung. (2015). IATE Handbook. Brüssel/Luxemburg: Europäische Union.
ISO (2016). ISO/TC 37 Terminology and other language and content resources. Abgerufen von http://www.iso.org/iso/home/standards_development/
ISO 704. (2009). Terminology work - Principles and methods. Genf: International Organization for Standardization.
ISO 1087-1. (2000). Terminology work – Vocabulary – Part 1: Theory and application. Genf: International Organization for Standardization.
Jansen, S. (2005). Sprachliches Lehngut im world wide web. Neologismen in der französischen und spanischen Internetterminologie. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
Kerremans, K. (2011). Vertalingen van terminologische varianten: een vergelijkende studie. In E. Ruijsendaal & C. Wermuth (Hrsg.), TiNT-dag 2010 (S. 47-69). Gent: Academia Press.
Kerremans, K. (2014). Terminological variation in multilingual Europe. The case of English environmental terminology translated into Dutch and French [Unpublizierte Dissertation]. Brüssel: Vrije Universiteit Brussel.
Kerremans, K., De Baer, P., & Temmerman, R. (2010). Competency-based job descriptions and termontography. The case of terminological variation. In M. Thelen & F. Steurs (Hrsg.), Terminology in Everyday Life (S. 181-193). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Konferenz der Übersetzungsdienste europäischer Staaten (KÜDES) (2002). Empfehlungen für die Terminologiearbeit. Bern: Schweizerische Bundeskanzlei.
León-Araúz, P., & Faber, P. (2014). Context and Terminology in the Multilingual Semantic Web. In P. Buitelar & Philipp Cimiano (Hrsg.), Towards the Multilingual Semantic Web (S. 31-47). Berlin/Heidelberg: Springer-Verlag.
Liimatainen, A. (2008). Untersuchungen zur Fachsprache der Ökologie und des Umweltschutzes im Deutschen und Finnischen. Bezeichnungsvarianten unter einem geschichtlichen, lexikografischen, morphologischen und linguistisch-pragmatischen Aspekt. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.
Magris, M. (2012). Variation in Terminologie, Terminographie und Phraseographie. The Journal of Specialised Translation, 18, 160-174.
Mayer, F. (1998). Eintragsmodelle für terminologische Datenbanken. Ein Beitrag zur übersetzungsorientierten Terminographie. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
Mayer, F. (2009). Terminologielehre und Terminologiemanagement. In F. Mayer & U. Seewald-Heeg (Hrsg.), Terminologiemanagement: von der Theorie zur Praxis (S. 12-26). Berlin: Bundesverband der Dolmetscher und Übersetzer e.V. (BDÜ).
Onysko, A. (2007). Anglicisms in German. Borrowing, Lexical Productivity, and Written Codeswitching. Berlin/New York: Walter de Gruyter.
Radden, G., & Kövecses, Z. (1999). Towards a theory of Metonymy. In K.-U. Panther & G. Radden (Hrsg.), Metonymy in Language & Thought (S. 17-60). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Reiß, K., & Vermeer, H. J. (1984). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
Sager, J. C. (1990). A Practical Course in Terminology Processing. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Sambre, P., & Wermuth, C. (2008). A UML causal ontology for medical instrumentality. TKE2008. Copenhagen Business School (Frederiksberg), 18-21 August 2008.
Sambre, P., & Wermuth, C. (2010). Instrumentality in cognitive concept modeling. In F. Steurs, M. Thelen (Hrsg.), Terminology in everyday life (S. 231-252). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Sambre, P., & Wermuth, C. (2015). Associative relations and instrumentality in causality. In H. J. Kockaert & F. Steurs (Hrsg.), Handbook of terminology (Vol. 1) (S. 99-125). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Sambre, P., Wermuth, C., & Kockaert, H. (2015). The time factor as an associative concept relation in modelling post-liver transplant management complications. In P. Faber & T. Poibeau (Hrsg.), Terminology and Artificial Intelligence (TIA 2015): Proceedings of the conference. Granada, Spanien, 5-6 November 2015, 107-114.
Schmitz, K.-D. (1996). Verwaltung sprachlicher Einheiten in Terminologieverwaltungssystemen. In A. Lauer, H. Gerzymisch-Arbogast, J. Haller & E. Steiner (Hrsg.), Übersetzungswissenschaft in Umbruch (S. 179-208). Tübingen: Gunter Narr Verlag.
Schmitz, K.-D. (2006). Wörterbuch, Thesaurus, Terminologie, Ontologie: Was tragen
Terminologiewissenschaft und Informationswissenschaft zur Wissensordnung bei? In I. Harms, H.-D. Luckhardt & H. W. Giessen (Hrsg.), Information und Sprache: Beiträge zu Informationswissenschaft, Computerlinguistik, Bibliothekswesen und verwandten Fächern (S. 129-137). München: K. G. Saur Verlag.
Steurs, F., De Wachter, K., & De Malsche, E. (2015). Terminology tools. In H. J. Kockaert & F. Steurs (Hrsg.), Handbook of Terminology (Vol.1) (S. 222-228). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Stolze, R. (2009). Fachübersetzen - Ein Lehrbuch für Theorie und Praxis. Berlin: Frank und Timme-Verlag für wissenschaftliche Literatur.
Temmerman, R. (2000). Towards New Ways of Terminology Description: the sociocognitive approach. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Warburton, K. (2015). Managing terminology in commercial environments. In H. J. Kockaert & F. Steurs (Hrsg.), Handbook of Terminology (Vol.1) (S. 360-392). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Wüster, E. (1991). Einführung in die allgemeine Terminologielehre und terminologische Lexikographie. Bonn: Romanistischer Verlag.
