Discriminatievrije school: analyse van de implementatiemechanismen en uitvoering van het lokale gelijke onderwijskansenbeleid

Naïma
LAFRARCHI

(F)LOP: Het Lokaal overleg in het kader van gelijke onderwijskansen. Hoe ver staan we?

Het Vlaams onderwijs is internationaal gekend als één van de beste onderwijsstelsels, toch  blijkt uit internationaal onderzoek dat de sociale kloof tussen de best en minst presterende leerlingen in Vlaanderen het hoogst is. Allochtone en kansarme leerlingen zijn nog steeds in hoge mate terug te vinden in het beroepsonderwijs en technisch en het buitengewoon onderwijs. Naast de disproportionele vertegenwoordiging ten opzichte van de autochtone populatie in deze richtingen blijven zij bovendien vaker zitten, verlaten velen ongekwalificeerd de schoolbanken en hebben ze het moeilijk om de weg te vinden naar het hoger onderwijs of de arbeidsmarkt.België treft vanaf de jaren’70 en ’80 maatregelen om de onderwijsachterstand en -achterstelling van de migrantenleerlingen weg te werken. Deze eerste maatregelen missen hun doel. In de jaren ’90 voert de Vlaamse Gemeenschap het Onderwijsvoorrangsbeleid en Zorgverbreding in. Centraal hierin staan het Intercultureel Onderwijs en de idee dat ook kansarme autochtone leerlingen omkadering behoeven. Élke leerling heeft het recht op gelijke onderwijskansen klinkt het motto. Deze maatregelen hebben eveneens niet de gewenste effecten. Ter aanvulling sluit minister Van den Bossche met de onderwijskoepels de non-discriminatieverklaring in juli ‘93. Hierbij verklaren de onderwijspartners werk te maken van de achterstelling van migranten en kansarme leerlingen door onder andere een meer evenredige spreiding van de doelgroepleerlingen over de scholen. Dit overleg blijkt evenwel de verwachtingen niet te kunnen inlossen. Minister Vanderpoorten besluit eind jaren ‘90 om de versnipperde projecten te bundelen en een meer bindend karakter te geven aan het bestaande overleg. Het Decreet aangaande Gelijke Onderwijskansen-I ziet het licht op 28 juni 2002. Het gelijke onderwijskansendecreet bestaat uit drie pijlers: (1) het inschrijvingsrecht, (2) de oprichting van Lokale Overlegplatformen en (3) het geïntegreerd ondersteuningsaanbod aan de scholen. De lokale overlegplatformen brengen alle onderwijspartners en de relevante niet-onderwijspartners samen rond de tafel. Deze partners hebben de opdracht om samen de doelstellingen van het decreet om te zetten in een lokaal gelijke onderwijskansenbeleid. De problematiek van ongelijke onderwijskansen  is vier decennia een prominent thema binnen het Vlaamse onderwijsbeleid. Het onderzoek wil meer inzicht geven in hoe de implementatie en de uitvoering van het gelijke onderwijskansenbeleid door de lokale overlegplatformen vorm kreeg. De focus ligt op de wijze waarop deze overlegplatformen de doelstellingen van het gelijke onderwijskansendecreet omzetten in de praxis. Hiervoor interviewen we LOP-deskundigen, een LOP-voorzitter en een LOP-coördinator. We plaatsen de gegevens uit de analyse tegen het theoretisch model van Planmatige Sociale Verandering van Verhoeven. Dit is een socio-organisatorisch model dat stelt dat elke sociale verandering in de samenleving een procesmatig karakter heeft. Het model bestaat uit drie fasen: (1) adoptie-, (2) implementatie- en (3) institutionaliseringsfase. Elk van deze fase heeft een aantal specifieke kenmerken. Uit de data blijkt dat bij de opstart van de lokale overlegplatformen het geen sinecure was om een gemeenschappelijk draagvlak te vinden aangaande het gelijke onderwijskansenbeleid. Daarnaast stellen we vast dat de lokale overlegplatformen elk een eigen weg volgen om te komen tot de vertaling, de implementatie en de uitvoering van het gelijke onderwijskansenbeleid. Ze vertonen daarbij zowel gelijkenissen als verschillen. Afhankelijk van de specifieke context spelen sociale problemen, weerstanden, kennis, doel- en strategiebepalingen, de impact van werkgroepen, nascholing, beleidsmatige en juridische beperkingen, … binnen de lokale overlegplatformen een belangrijke rol in de uiteindelijke realisatie van het gelijke onderwijskansenbeleid. Het valt op dat het keuzevrijheid aangaande het inschrijvingsrecht van elke leerling nog steeds een moeilijk bespreekbaar thema is. We kunnen besluiten dat de bevraagde lokale overlegplatformen een evolutie hebben gekend. Binnen de lokale overlegfora zijn er een werkgroepen die geïnstitutionaliseerd zijn en aldus integraal deel uit maken van de LOP-werking. Ter illustratie vermelden we hier de werkgroepen rond het inschrijvingsrecht, spijbelen, taal en ouderbetrokkenheid.   

 

Bibliografie

  • Annoot, H. (2004). “Het Gelijke kansendecreet: Quo vademecum?”, Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht, nr. 4-5, 380-387.
  • Baert, K. (2001). Superleerkracht gevraagd. Acco. Leuven/Leusden.
  • Bennis, W.G. (1963). A new role for the behavioral sciences: effecting organizational change. Administrative Science Quarterly, jaargang 8, vol. 2, pp. 125-165.
  • Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. In J.G. Richardson (red.), Handbook of theory and research for the sociology of education (pp.241-258). New York: Greenwich Press.
  • Bruneel, G. (2004). “Decreet betreffende gelijke onderwijskansen-I. Leidt het middel naar de doelen? Stand van zaken na anderhalf jaar werken in het Katholiek Basisonderwijs”, Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht , nr. 4-5, 370-372.
  • Buvens, I., Verhoeven, J. C., Van Hoof, J., & Van Petegem, P. (2005). “De eerste stappen bij de realisatie van het gelijke onderwijskansen-decreet”, Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht, nr. 1-2, 55-64.
  • Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. London/New York: Routledge  .
  • Coleman, J.S.; Kelly, S.D. & Moore, J.A. (1975. Trends in school segregation, 1968-1973 Washington D.C.: Urban Institute.
  • Cré, J. (1998). Onderwijs en kansarmoedebestrijding.
  • Caleidoscoop, jaargang 10, vol. 2, pp. 16-22.
  • Creten, H., Douterlugne, M., Verhaeghe, J.-P. & De Vos, H. (2000). Voor elk wat wils: schoolkeuze in het basis- en secundair onderwijs. Leuven: Hoger Instituut voor de Arbeid.
  • Decreet betreffende de Gelijkeonderwijskansen van 28 juni 2002 (B.S. 19 september 2002)
  • Decreet betreffende Flankerend onderwijsbeleid op lokaal niveau, 30 november 2007.
  • De Groof, J. (2004). “Het decreet betreffende Gelijkeonderwijskansen-I. Vragen en dilemma’s bij een ambitieus opzet”, Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht , 4-5, 279-283
  • D’Hondt, P. (1989). Integratie(beleid). Een werk van lange adem. Brussel: Koninklijk Commissariaat voor het Migrantenbeleid.
  • De Mets, J. & Mahieu, , P. (1998). Witte vlucht, zwarte magie? Stapstenen in het opnieuw aantrekkelijk maken van concentratiescholen voor autochtone leerlingen. Brussel: Koning Boudewijnstichting.
  • De Mets, J. (2001). Uitdagen en motiveren. Pijlers voor bruggen naar een betere doorstroming in het onderwijs. Brussel: Koning Boudewijnstichting.
  • Deneire, A., De Wit, K., & Van Petegem, P. (2001). Sociale ongelijkheid wegwerken in het onderwijs: de aanpak en evaluatie van het Vlaamse onderwijsbeleid In: Onderwijsonderzoek in Nederland en Vlaanderen Amsterdam : UVA, 2001
  • Departement Onderwijs. (1991). Onderwijsbeleid ten aanzien van migranten: nieuwe onderwijsvoorzieningen voor migrantenkinderen in het Nederlandstalig onderwijs. Brussel: Departement Onderwijs. Centrum voor Informatie en Documentatie.
  • Departement onderwijs (2000). Naar een geïntegreerd gelijke kansenbeleid binnen het onderwijs. Brussel: Departement Onderwijs
  • Departement Onderwijs en Vorming (2004). Evaluatie van het Gelijke Onderwijskansenbeleid. Brussel: Departement Onderwijs en Vorming
  • Deraeck, G. (2004). Onderwijsbeleid: Accent op talent of op gelijkheid van kansen?.
  •     Gids op Maatschappelijk Gebied, jr. 95 nr. 7, p. 15-23.
  • Deraeck, G., Bourdieu (2002). De kansenongelijkheid in het onderwijs.
  • De gids op maatschappelijk gebied, jg. 93, nr. 3, pp. 21-29.
  • De Smedt, H. (2003). “Reflecties vanuit het Regionaal Intergratiecentrum te Brussel bij het gelijkeonderwijskansendecreet”, Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht, nr. 1-2, 103-105.
  • De Wit, K., Van Petegem, P., & De Maeyer, S. (2000). Gelijke kansen in het onderwijs: het beleid inzake kansengelijkheid. Leuven: Garant. 
  • De Wit, K., & Van Petegem, P. (2000). Gelijke kansen in het Vlaams Onderwijs. Leuven: Garant.
  • De Wit, K., Van Petegem, P. & De Maeyer, S. (2000). Gelijke kansen in het Vlaamse Onderwijs: het beleid inzake kansengelijkheid. Leuven: Garant.
  • Douterlugne, M., Van de Velde, V., Rubbrecht, I., Van Valckenborg, K., Lauwereys, L., Nicaise, I., & Van Damme, J. (2001). Ongekwalificeerd: zonder paspoort? Een onderzoek naar de omvang, karakteristieken en aanpak van de ongekwalificeerde onderwijsverlaters. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven, Hoger Instituut voor de Arbeid.
  • Dujardin, J. & Vande Lanotte, J. (2008). Basisbegrippen Publiekrecht. Kluwer Mechelen.
  • Duquet, N., Glorieux, I., Laurijssen, I., & Van Dorsselaer, Y. (2006). Wit krijt schrijft beter. Schoolloopbanen van allochtone jongeren in beeld. Antwerpen-Apeldoorn: Garant
  • Fullan, M. (1982). The meaning of Educational Change. New York: Teachers College, Colombia University.
  • Glaser, B.G. & Strauss, A.L. (1967). De ontwikkeling van gefundeerde theorie. Alphen aan de Rijn: Samsom.
  • Groenez, S., Van den Branden, I., & Nicaise, I. (2003). Cijferboek sociale ongelijkheid in het Vlaams onderwijs. Een verkennend onderzoek op de Panelstudie van Belgische Huishoudens. Leuven: Steunpunt LOA.
  • Hermans, P. (2002). Etnische minderheden en schoolsucces. Een overzicht van diverse benaderingen. In Timmerman, C., Hermans, P. & Hoornaert, J., Allochtone jongeren in het onderwijs. Een multidisciplinair perspectief. Leuven-Apeldoorn: Garant.
  • Heselmans, R., Loisen, B., & Delbaere, P., (2004). « Het gelijke onderwijskansendecreet. Quo vadis ? »,  Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en – recht, nr. 4-5, 364-369
  • Hirtt, N., Nicaise, I. , & De Zutter, D. (2007). De school van de ongelijkheid. Berchem: EPO
  • Koning Boudewijnstichting (2002). Accent op talent. Een geïntegreerde visie op leren en werken. Een nieuw perspectief voor technische en technologische beroepen en opleidingen, Antwerpen: Garant.
  • Laevers, F., Van den Branden, K. & Verlot, M. (2004). Beter, breder en met meer kleur. Onderwijs voor kwetsbare leerlingen in Vlaanderen. Een terugblik en suggesties voor de toekomst. Leuven: NT2.
  • Lamote., J. (2004). De toepassing van het inschrijvingsrecht. Ervaringen uit het Lokaal Overlegplatform Basisonderwijs Gent., Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en –recht, nr. 1-2, 123-127.
  • Leman, J. (2002). Historiek, kritiek en mogelijke toekomst van de non-discriminatieverklaring (NVD) in het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap in Timmerman, C., Hermans, P,
  • Leune, J.M.G. (2007). Verstandig Onderwijsbeleid. Garant. Antwerpen-Apeldoorn.
  • Mahieu, P. (2001). Waterval en achterstelling: wat is de oorzaak of gevolg? Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en – recht, nr. 2, pp. 128-140.
  • Maso, I. & Smaling, A. (1998). Kwalitatief onderzoek. Praktijk en theorie. Amsterdam: Uitgeverij Boom.
  • Mason, J. (2002). Qualitative researching. London: Sage Publications.
  • Mattelaers, M. (2006). Zwart vlucht? Witte invasie? De sociale relativiteit van het fenomeen concentratieschool. Scriptie Faculteit Sociale Wetenschappen: Leuven.
  • Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Centrum voor Informatie en Documentatie (1991). Onderwijsbeleid ten aanzien van migranten: nieuwe onderwijsvoorzieningen in het Nederlandstalig onderwijs. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.
  • Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethode. Leuven/Den Haag: Acco.
  • Neumans, W. L. (2011). Social Research Methods. Qualitative and quantitative approaches. Boston/Massuettes: Pearson.
  • Nicaise, I, Smedt, E., & Carlier, D., et al. (2008). Gelijke Kansen op school: Het kan! Zestien sporen voor praktijk en beleid. Mechelen, Plantyn.
  • Nicaise, I. (1997). Armoede op school: oorzaken en remedies, in Van Den Houte, M. (Red.) e.a., Schoolleiding en –begeleiding. Antwerpen, Kluwer, p. 37.
  • Nicaise, I. ( 2001). Onderwijs en armoedebestrijding: op zoek naar een nieuwe adem, in Vranken, J., Geldof, D., Van Menxel, G., & Van Ouytsel (Red.) (2001).  Armoede en sociale uitsluiting –Jaarboek. Leuven: Acco.
  • Nicaise, I., Groenez, S., & Van den Brande, I. (2003). Cijferboek sociale ongelijkheid in het Vlaamse onderwijs: een verkennend onderzoek op de Panelstudie van Belgische Huishoudens, Steunpunt Loopbanen doorheen Onderwijs. Leuven. 
  • OECD (2010). PISA 2009 Results: Overcoming Social Background – volume II
  • Olihan, C. (2004). “Een terugblik op anderhalfjaar gelijkeonderwijskansendecreet en de werking van de Lokale Overlegplatformen”,
  • Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht, nr. 4-5, 401-404.
  • Omzendbrief SO 70: Registratie van leerlingen secundair onderwijs. (Publ. 3 juli 2000)
  • Omzendbrief SO/2005/07. Het gelijke onderwijskansenbeleid in het secundair onderwijs (Publ. 25/06/2008).
  • Ornelis, F. (2003). "Het Vlaamse decreet voor gelijke onderwijskansen" School en Wet, 2003 nr 7, 251-263.
  • Ornelis, F., & Verbeeck, B. (2004). Het inschrijvingsrecht in het Vlaamse leerplichtonderwijs: hoeksteen of struikelsteen voor meer gelijke onderwijskansen?
  • Chroniques de droit public/Publiekrechtelijke Kronieken, Vol. 2, pp. 183-210.
  • Ornelis, F., & Verbeeck, B. (2006). Het gelijke onderwijskansendecreet annoo 2006 : bijsturing of hertekening SCHOOL EN WET, Vol. 1, pp. 15-18
  • Ornelis, F., & Verbeeck, B. (2009). Streven naar gelijke onderwijskansen in Vlaanderen. Selectie bij toegang tot het onderwijs - Juridische aspecten. Deventer/Kluwer
  • Pauwels, S. (2004). “De Commissie inzake leerlingenrechten, sluitstuk van de gelijke onderwijskansen rechtsbescherming van de leerlingen. Beknopt overzicht van de oprichting en het eerste werkingsjaar”,
  • Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en – recht, nr.p. 319-327
  • Pels, T. & Veenman, J. (1996). Onderwijsachterstand bij allochtone kinderen. Het ontbrekende onderzoek. Sociologische Gids, 43, 2, pp. 131-145.
  • Pfeiffer, J. (2005). “Lokaal Overlegplatform Brussel secundair onderwijs”, Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht, nr. 1-2, 128-131.
  • Ruelens, L., Nicaise, I. & Desmedt, E. (2005). Gelijke onderwijskansen: we doen er wat aan, maar hoe? Handleiding voor vernieuwende projecten. Leuven: Garant.
  • Soenen, R. (2002). Een nieuwe sound op de juxbox: een perspectief op de interculturele vorming in Timmerman, C., Hermans, P, Hoornarts, J. (red) (2002). Allochtone jongeren in het onderwijs. Een multidisciplinair perspectief. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
  • Steen, B. (2004). “De Commissie inzake leerlingenrechten, (g)een maat voor niets?”,
  • Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en – recht, nr. 6, 439-450.
  • Stoop, W. (2002). “De Raad van State en de bescherming van de belangen van partijen: een voorlopige inschrijving in het volgend schooljaar: een geschikte, voorlopige maatregel?, noot bij Raad van State, 12de Kamer, 12 september 2002
  • Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht, nr. 3, 299-306.
  • Strauss, A.M. & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research. Grounded theory procedures and techniques. Newbury Park: Sage.
  • Strauss, A.M. (2003). Qualitative analysis for social scientists. Cambridge: University Press.
  • Tan, B. (1998). Blijvende sociale ongelijkheid in het Vlaamse onderwijs. Antwerpen: Centrum voor Sociaal Beleid, UFSIA
  • Terkessidis, K. , & Van de Velde, V. (1991). Een onderwijsvoorrangsbeleid in Vlaanderen. Een antwoord op de achterstand van migranten.  Leuven: Katholieke Universiteit Leuven
  • Thijs, G., en Mandulier, T. (2004). “Gelijke onderwijskansen. Een ambitieus en moedig beleid”, Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht , nr. 4-5, 342-351.
  • Van Damme, J., De Troy, A. & Meyer, J. (1997). Succesvol doorstromen in de aanvangsjaren van het secundair onderwijs. Leuven: Acco.
  • Vandenbroucke, F. (2003). Beleidsnota 2004-2009. Onderwijs en vorming. Vandaag kampioen in wiskunde, morgen ook in gelijke kansen. Brussel: Ministerie van de Vlaamse gemeenschap.
  • Vandenbroucke, F. (2004). Gelijke onderwijskansen, meer dan een GOK-decreet. Brussel: Departement Onderwijs en Vorming
  • Vanderpoorten, M. (2000). Beleidsnota 2000-2004. Brussel: Departement Onderwijs
  • Vanderpoorten, M. (2002). Onderwijsbeleid in Vlaanderen. Een bank vooruit. Antwerpen/ Amsterdam: Houtekiet.
  • Van den Broeck, H. (2006). Opvoeden in de klas. Wegwijzer voor de leerkrachten. Leuven:Lannoocampus.
  • Van de Putte, S. (2003), “Gelijke kansen in het onderwijs”, Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en – recht, nr. 1-2, 86-87
  • Van de Velde, V., Van Brusselen, B. & Douterlugne, M. (1996). Gezin en school. Een onderzoek over het gezin als indicator voor de schoolloopbaan in het secundair onderwijs. Leuven: Hoger Instituut voor de Arbeid.
  • Van Geertruyen, G. (1991). Culturele en sociaal-economische factoren die de slaagkansen en doorstroming van migrantenkinderen in het onderwijs beïnvloeden. Een kwalitatief onderzoek. Gent: Rijksuniversiteit Gent.
  • Van Heddegem, I., Douterlugne, M. & Van de Velde, V. (2003). Mag het iets meer zijn? Evaluatie van het project zorgverbreding in het basisonderwijs. Leuven: Hoger Instituut voor de Arbeid.
  • Van Hooreweghe, B., Van Regenmortel, T. & Nicaise, I. (1989). Basisonderwijs: gratis onderwijs? Een onderzoek naar de kosteloosheid van het kleuter- en lager onderwijs in Vlaanderen. Leuven: Hoger Instituut voor de Arbeid.
  • Van Neste, G. (2005). Voorrang geven, niet langer doorverwijzen. Vlaamse Regering past decreet gelijke onderwijskansen aan. Divers, 8, pp.27-28.
  • Van Petegem, P., De Wit, K., & Deneire, A. (2001). Sociale ongelijkheid wegwerken via onderwijsbeleid: mythe of realiteit? Tijdschrift voor Onderwijsrecht en –beleid, (2), pp. 119-127.
  • Van Petegem, P., Verhoeven,J., Buvens, I. & Vanhoof, J. (2004). Zelfevaluatie en beleidseffectiviteit in Vlaamse scholen. Het gelijke onderwijskansenbeleid als casus. Gent: Academia Press. .
  • Verhoeven, J.C. & Kochuyt, T. (1995). Kansenongelijkheid in het onderwijs: een biografisch onderzoek naar het schoolgaan in arbeiders- en kansarme gezinnen. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven.
  • Verhoeven, J. C. (1986). Sociologie van de planmatige sociale verandering. Leuven: Acco.
  • Verhoeven, J. & Doms, K. (1998). Evaluatieonderzoek extra-begeleiding onderwijsvoorrangsbeleid. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven.
  • Verhoeven, J. C., & Elchardus, M. (2000). Onderwijs: een decennium Vlaamse autonomie. Kapellen: Pelckmans.
  • Verhoeven J. C., & Dom, K. (2002). Vlaams Eurydice Rapport 2001. Overzicht van het onderwijsbeleid en de onderwijsorganisatie in Vlaanderen. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.
  • Verlot, M. (1990). Migranten in het basisonderwijs: analyse van beleidsmaatregelen en experimenten. Deel 1: sleutelen aan de marge. Leuven: Hoger Instituut voor de Arbeid.
  • Verlot, M. (2002). Van nu en straks: uitdagingen inzake een onderwijsbeleid voor allochtone in Vlaanderen in Timmerman, C., Hermans, P, Hoornarts, J. (red) (2002). Allochtone jongeren in het onderwijs. Een multidisciplinair perspectief. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
  • Verstegen, R. (1998). De Non-discriminatieverklaring in het Onderwijs. Moeilijkheden en mogelijkheden. Antwerpen: Kluwer
  • Verstegen, R. (1999). “Toegang tot de school (weigeren) - De non-discriminatieverklaring in het onderwijs. Antwerpen: Kluwer.
  • Verstegen, R. (2003a). “Geen rechtsbescherming hardnekkigheid”, noot onder Raad van State, arrest 103.244, 5 februari 2002 Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht, nr. 6, 599-602.
  • Verstegen, R. (2003b). “Algemene analyse. Gelijke onderwijskansen in de Vlaamse Gemeenschap. Verkenning van enkele principiële vragen” Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en - recht, nr. 1, 46-62.
  • Verhoeven, J. , & Elchardus, M. (2000). Onderwijs een decennium Vlaamse Autonomie.   Kapellen: Uitgeverij Pelckmans.
  • Verreth, A. (2004). Het hoofdstuk – Aan discussies en visieteksten geen gebrek. Bilan van vijf jaar onderwijsbeleid in Vlaanderen. Gids op Maatschappelijk Gebied, jr. 95 nr. 3, p 11-16.   
  • Vlaamse Onderwijsraad, Gemeenschappelijke Verklaring inzake een non-discriminatiebeleid in het onderwijs, Brussel,15 juli 1993.
  • Vlaamse Onderwijsraad, Addendum bij de Gemeenschappelijke verklaring inzake een non-discriminatiebeleid in het onderwijs, Brussel, 9 juli 1996.
  • Vlaamse Onderwijsraad, Beoordelings- en Bemiddelingscommissie, Modelovereenkomst Plaatselijk Overleg, Secundair Onderwijs van 8 juli 1996, BEOBE-MI/PCA/DOC/020.
  • Vlaamse overheid (2000). Beleidsnota Onderwijs en Vorming 2000-2004. (Beleidsnota 2000-2004, Vlaamse regering, Marleen Vanderpoorten, Vlaams Minister van Onderwijs). Brussel.
  • Vlaamse overheid (2009). Samen grenzen verleggen voor elk talent. (Beleidsnota 2009-2014, Vlaamse regering, Pascal Smet, Vlaams Minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel). Brussel
  • Vlaams Parlement (2001). Toespraak door M. Laquière in de Commissie voor Onderwijs, Vorming en Wetenschapsbeleid. Hoorzitting over de visietekst voor een discussie in het Vlaams Parlement: ‘Naar een geïntegreerd gelijke kansenbeleid in het onderwijs’.
  • Vranken, J., Geldof, D. & Van der Heyden, K. (2001). Komende generaties. Wat weten we over allochtonen in Vlaanderen. Leuven: Acco.
  • Witte, E. Craeybeckx, J., & Meynen, A. (2010). Politieke geschiedenis van België. Antwerpen: Standaard uitgeverij.
  • Yin, R. K. (2009). Case study research. Design en methods. Thousand Oaks, CA: Sage.
  • Zaltman, G., Duncan, J., & Holbek, J. (1973). Innovations and organisations. New York: John Wiley and Sons.
  • Zoontjes, P. (2007). Vrijheid van Onderwijs in België en Nederland. Tijdschrift voor Onderwijsbeleid en –recht, nr.
Download scriptie (500.82 KB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Antwerpen
Thesis jaar
2011