SciMingo helpt onderzoekers het juiste evenwicht te vinden tussen complexiteit en begrijpelijkheid in wetenschapscommunicatie. Zo leren we je hoe je mensen aanspreekt zonder afbreuk te doen aan je onderzoek. Als volleerde flamingo's, meesters in evenwicht 🦩
Wat eten we vandaag … in de apotheek?
Lize
Vanhie
De rol van de apotheker bestond vroeger voornamelijk uit het bereiden, controleren en afleveren van medicatie. Door de vlotte toegankelijkheid van de apotheker als eerste aanspreekpunt, wordt deze rol meer en meer uitgebreid naar het begeleiden van patiënten en verschaffen van gezondheidsadvies. Aangezien voeding en gezondheid in onze maatschappij een belangrijke rol spelen, dient de apotheker in staat te zijn in deze context verantwoord advies te geven. Is de huidige apotheker hiertoe in staat? Is de opleiding voldoende aangepast aan deze noden? En wat zijn de belangrijkste voedingsgerelateerde vragen waarmee de consument naar de apotheker stapt?
Wat is gezonde voeding?
Gezonde voeding is één van de thema’s die niet meer weg te denken zijn uit onze huidige maatschappij. Door de globale digitalisering worden we continu geconfronteerd met advies over wat we moeten eten om ons beter te voelen. Maar is dit advies altijd voldoende wetenschappelijk onderbouwd? Als consument krijgt men zoveel informatie uit verschillende hoeken, dat het moeilijk wordt om objectief te bepalen wat nu ‘goed’ of ‘fout’ is. Aangezien apothekers vlot bereikbaar zijn en het vragen om advies laagdrempelig blijft, worden zij vaak geconfronteerd met voedingsgerelateerde vragen. In hun rol als professionals is het dan ook belangrijk om deze vragen op een zo betrouwbaar mogelijke manier te beantwoorden. Het voorzien van vakken omtrent voeding wordt bijgevolg steeds belangrijker binnen de farmaceutische opleiding. Het behoort niet tot de rol van de apotheker om opgeleid te worden tot een volwaardig nutritionist. Het hebben van een basiskennis omtrent de meest voorkomende voedingsgerelateerde vragen in de apotheek is echter wel essentieel.
Voedingsadvies in de apotheek
Om de apotheker in staat te stellen correct advies omtrent voeding te verschaffen, is een goede opleiding noodzakelijk. Het aantal uren voor voedingsgerelateerde vakken binnen de opleiding Farmaceutische Wetenschappen blijft echter beperkt. Het nagaan van de belangrijkste thema’s waarmee apothekers geconfronteerd worden, is dus noodzakelijk. In het kader van de masterthesis ‘Food- and nutrition-related questions in the community pharmacy: an observational study in Flanders’, werd nagegaan met welke voedingsgerelateerde vragen de apotheker geconfronteerd wordt. Het observationeel onderzoek werd uitgevoerd door laatstejaarsstudenten, die tijdens hun 28 weken stage gedurende elke maand de eerste 2 voedingsgerelateerde vragen noteerden die hun gesteld werden. Nadien werd door hen een vragenlijst ingevuld met extra informatie omtrent de aanpak van deze vragen. De 1004 verzamelde vragen werden vervolgens opgedeeld in categorieën op basis van hun onderwerp en verder geanalyseerd. Figuur 1 geeft de verschillende categorieën weer en de verhouding van het aantal vragen per categorie.
Figuur 1: Distributie van de vragen binnen de 18 geanalyseerde categorieën
Hoewel de vragen divers waren, bleken bepaalde thema’s toch vaker aan bod te komen. Meer dan een derde van de vragen betrof voedingssupplementen. Consumenten vroegen hierbij voornamelijk advies over specifieke nutriënten, zoals magnesium, foliumzuur, vitamine D of ijzer, maar ook over het gebruik van supplementen voor extra energie, concentratie, weerstand of bij slaapproblemen, menopauze of depressie.
Een tweede belangrijke categorie, met 19% van de vragen, omvatte de vragen rond babyvoeding. Het vinden van de juiste voeding voor een baby is niet eenvoudig en ouders vragen hierbij vaak raad aan hun apotheker. Voornamelijk bij gastro-intestinale problemen (zoals constipatie, diarree, reflux of krampen), allergieën of intoleranties blijken ouders onzeker te zijn over welke voeding ze best aan hun baby geven.
De derde grootste categorie ten slotte, met 10% van de vragen, betrof de categorie ‘gezonde voeding en voedingsaanbevelingen’. Hierbij werden vragen gebundeld die peilden naar welke voeding en voedingsstoffen noodzakelijk zijn voor een gezonde levensstijl, maar eveneens naar welke voeding aan te raden is in geval van diarree, reflux, zwangerschap, jicht, enz.
Op basis van deze resultaten komen we te weten welke voedingsgerelateerde vragen het meeste aan bod komen in de apotheek en bijgevolg welke onderwerpen zeker aan bod moeten komen binnen de opleiding farmacie. Maar zijn de laatstejaarsstudenten tijdens hun stage in staat om deze vragen te beantwoorden?
Vraag raad aan uw apotheker, dan weet u het zeker?
Om na te gaan of de opleiding voldoende afgestemd is op de praktijk, moesten de laatstejaarsstudenten aangeven of zij de gestelde vragen correct konden beantwoorden en een degelijk advies aan de patiënt konden aanbieden. Algemeen bleek dat 55% van de vragen niet onmiddellijk kon beantwoord worden door de studenten. Zoals aangegeven in Figuur 2 verschilt dit percentage vrij veel per categorie. Een zeer positief resultaat is dat 99% van de studenten die een vraag niet konden beantwoorden, extra informatie opzochten. Na dit opzoekingswerk bleef slechts 5% van de vragen onbeantwoord.
Figuur 2: Percentage onbeantwoorde vragen per categorie vóór het opzoeken van extra informatie (blauw) en na opzoekingswerk (rood).
Betekent het feit dat slechts de helft van de studenten de vragen onmiddellijk kon beantwoorden, dat de opleiding onvoldoende op de praktijk is afgestemd? Een vergelijking tussen studenten die een keuzevak rond dieetvoeding volgden en deze die dat niet deden, doet vermoeden dat dit niet het geval is. Het aantal onbeantwoorde vragen bleek niet significant te verschillen tussen beide groepen vóór het opzoeken van extra informatie. Na het opzoeken van informatie bleek de groep die het keuzevak gevolgd had echter beter te scoren. Dit doet vermoeden dat, hoewel het onmogelijk is om alle mogelijke vragen die in de apotheek gesteld worden te bespreken, het hebben van een basiskennis over de verschillende onderwerpen het vlot opzoeken van informatie bevordert.
Het aanpassen van de voedingsgerelateerde vakken binnen de opleiding farmacie is momenteel reeds aan de gang. Hierbij kan rekening gehouden worden met de voorgaande resultaten, zodat onderwerpen die vaker aan bod komen binnen de apotheek of waar de studenten meer moeite mee hadden, meer aan bod komen. Het omvormen van apothekers tot volleerde nutritionisten is binnen dit kader niet mogelijk noch wenselijk, zodat het bieden van een brede theoretische basis het streefdoel binnen de opleiding dient te blijven. Op die manier kan de apotheker wetenschappelijk onderbouwd advies geven binnen zijn mogelijkheden, maar doorsturen wanneer meer gespecialiseerd advies vereist is. Eén ding blijft zeker: vraag het aan uw apotheker, dan weet u het zeker!
Bibliografie
1. Nielsen S. Food Analysis: Springer US; 2014.
2. García-Cañas V, Simó C, Herrero M, Ibáñez E, Cifuentes A. Present and future challenges in food analysis: Foodomics. Analytical chemistry. 2012;84(23):10150-9.
3. Dupotey Varela NM, Oliveira DRd, Sedeño Argilagos C, Oliveros Castro K, Mosqueda Pérez E, Hidalgo Clavel Y, et al. What is the role of the pharmacist?: physicians' and nurses' perspectives in community and hospital settings of Santiago de Cuba. Brazilian Journal of Pharmaceutical Sciences. 2011;47(4):709-18.
4. Wiedenmayer K, Summers RS, Mackie CA, Gous AG, Everard M, Tromp D. Developing pharmacy practice: A focus on patient care. Geneva: World Health Organization and International Pharmaceutical Federation; 2006.
5. Sanchez AM. Teaching patient-centered care to pharmacy students. International journal of clinical pharmacy. 2011;33(1):55-7.
6. Allemann SS, van Mil JW, Botermann L, Berger K, Griese N, Hersberger KE. Pharmaceutical care: the PCNE definition 2013. International journal of clinical pharmacy. 2014;36(3):544-55.
7. Mehuys E, Van Bortel L, De Bolle L, Van Tongelen I, Annemans L, Remon JP, et al. Effectiveness of pharmacist intervention for asthma control improvement. European Respiratory Journal. 2008;31(4):790-9.
8. van Boven JFM, Tommelein E, Boussery K, Mehuys E, Vegter S, Brusselle GGO, et al. Improving inhaler adherence in patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease: a cost-effectiveness analysis. Respiratory research. 2014;15(1):66
9. Deelstra H. Bijdragen van de Belgisclie apothekers tot het wetenschappelijk onderzoek rond de eeuwwende Scientiarum Historia. 2000;26(1-2):97-108.
10. Universiteit Gent. Course specifications: Bromatology. 2015. Available from: http://studiegids.ugent.be/2015/EN/studiefiches/J000404.pdf.
11. Universiteit Gent. Course specifications: Bioanalytical Practical. 2015. Available from: http://studiegids.ugent.be/2015/EN/studiefiches/J000406.pdf.
12. Universiteit Gent. Course specifications: Special Nutrition. 2015. Available from: http://studiegids.ugent.be/2015/EN/studiefiches/J000427.pdf.
13. Universiteit Gent. Course specifications: Bromatology. 2014. Available from: http://studiegids.ugent.be/2014/EN/studiefiches/J000151.pdf.
14. Universiteit Gent. Course specifications: Food Safety. 2014. Available from: http://studiegids.ugent.be/2014/EN/studiefiches/J000061.pdf.
15. Universiteit Gent. Course specifications: Dietary Products. 2014. Available from: http://studiegids.ugent.be/2014/EN/studiefiches/J000275.pdf.
16. Universiteit Leuven. Course specifications: Medical Aspects of Food. 2015. Available from: https://onderwijsaanbod.kuleuven.be/syllabi/n/K09A0AN.htm#activetab=doe….
17. Universiteit Antwerpen. Course specifications: Food and Nutrition theory I2015. Available from: https://www.uantwerpen.be/popup/opleidingsonderdeel.aspx?catalognr=1023….
18. Universiteit Antwerpen. Course specifications: Food and Dietetics II2015. Available from: https://www.uantwerpen.be/popup/opleidingsonderdeel.aspx?catalognr=2004….
19. Vrije Universiteit Brussel. Course specifications: Nutrition and Nutraceuticals 2015. Available from: http://www.vub.ac.be/en/study/fiches/11634/nutrition-and-nutraceuticals.
20. Université de Liège. Course specifications: Nutrition2015. Available from: http://progcours.ulg.ac.be/cocoon/cours/NUTR1002-1.html.
21. Universiteit Utrecht. College of Pharmaceutical Sciences: Study programme. 2016. Available from:
http://www.uu.nl/bachelors/en/bachelor/college-pharmaceutical-sciences/….
22. Universiteit Utrecht. Course specifications: Pharma and Nutrition. 2015.
23. Universiteit Groningen. Pharmacy: Programme schedule. 2016. Available from: http://www.rug.nl/bachelors/pharmacy/programme.
24. Statistisches Bundesamt, schulstatistik@destatis.de. Studierende und Studienanfänger nach Land, Hochschule, Studienfach und Geschlecht. 2016.
25. Bonn Universiteit. Vorlesungsankündigung: Ernährungslehre für Pharmazeuten. 2015.
26. Dr. Dieter Kreusch, dieter.kreusch@pharmazie.uni-marburg.de. Question about pharmacy education - Ernährungslehre. 2016.
27. Communauté médicale. Numerus Clausus Pharmacie 2016. 2016. Available from: http://paces.remede.org/paces/numerus-clausus.html.
28. Université de Montpellier. Programme 2015-2016: 1ère année du Diplôme de Formation Approfondie en Sciences Pharmaceutiques. 2015. Available from: http://pharmacie.edu.umontpellier.fr/files/2014/12/DFASP1-programme-201….
29. Hannothiaux M-H, marie-helene.hannothiaux@univ-lille2.fr. Question concernant les études pharmacie - des courses concernant science alimentaire. 2016.
30. Mrs. Theresa Berry, T.Berry@kent.ac.uk;. Question about pharmacy education - food related courses. 2016.
31. UCL School of Pharmacy. MPharm: programme handbook. 2015. Available from: http://www.ucl.ac.uk/pharmacy/current-students/student-information/Hand…
2015-16_FINAL_v1.pdf.
32. Universiteit Gent. Onderwijsinnovatie aan de faculteit Wetenschappen. 2016. Available from: http://www.ugent.be/we/nl/onderwijs/onderwijsinnovatie.
33. VLIR. De Onderwijsvisitatie Farmaceutische Wetenschappen: Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen in het domein Farmaceutische Wetenschappen aan de Vlaamse universiteiten. 2011.
34. Department of Bioanalysis, Laboratory of Food Analysis. Application for education innovation project. 2014.
35. EFSA. Food additives. 2016. Available from: http://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/additives.
36. Appleby PN, Key TJ. The long-term health of vegetarians and vegans. Proceedings of the Nutrition Society. 2015:1-7.
37. Pawlak R, Parrott SJ, Raj S, Cullum-Dugan D, Lucus D. How prevalent is vitamin B12 deficiency among vegetarians? Nutrition reviews. 2013;71(2):110-7.
38. Turner DR, Sinclair WH, Knez WL. Nutritional adequacy of vegetarian and omnivore dietary intakes. Journal of Nutrition and Health Sciences. 2014;1(2):1-5.
39. Foster M, Chu A, Petocz P, Samman S. Effect of vegetarian diets on zinc status: a systematic review and meta‐analysis of studies in humans. Journal of the Science of Food and Agriculture. 2013;93(10):2362-71.
40. Kalra EK. Nutraceutical-definition and introduction. Aaps Pharmsci. 2003;5(3):27-8 & 1522-059.
41. Action ECC. Scientific concepts of functional foods in Europe: consensus document. British Journal of Nutrition. 1999;81(1).
42. Siro I, Kapolna E, Kapolna B, Lugasi A. Functional food. Product development, marketing and consumer acceptance-a review. Appetite. 2008;51(3):456-67.
43. FOD Volksgezondheid Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Voedingssupplementen – Verrijkte voedingsmiddelen 2016. Available from: http://www.health.belgium.be/eportal/foodsafety/foodstuffs/foodsuppleme….
44. FPS Health Food chain safety and Environment. Novel food. 2016.
45. Heymsfield SB, Van Mierlo CAJ, Van der Knaap HCM, Heo M, Frier HI. Weight management using a meal replacement strategy: meta and pooling analysis from six studies. International journal of obesity. 2003;27(5):537-49 & 307-0565.
46. Ortolani C, Pastorello EA. Food allergies and food intolerances. Best Practice & Research Clinical Gastroenterology. 2006;20(3):467-83 & 1521-6918.
47. Superior Health Council. ADVIES VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8847-8848-8849-8850: Dieetvoedingsmiddel Fortimel (Nutricia). 2012.
48. van Calcar S. Phenylketonuria: The Diet Basics. Nutrition Management of Inherited Metabolic Diseases: Springer; 2015. p. 101 - 16.
49. Bergman MU. Global Health Perspectives in Prediabetes and Diabetes Prevention: World Scientific Publishing Company; 2014.
50. Diabetes Liga. Diabetes 2016. Available from: https://www.diabetes.be/.
51. White R, Bradnam V. Handbook of Drug Administration via Enteral Feeding Tubes, 3rd edition: Pharmaceutical Press; 2015.
52. Forsmark CE, Gardner TBU. Prediction and Management of Severe Acute Pancreatitis: Springer New York; 2014.
53. World Health Organization. Infant and young child feeding. 2016. Available from: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs342/en/.
54. Clinic MU. Mayo Clinic Guide to Your Baby’s First Year: RosettaBooks; 2012.
55. More JU. Infant, Child and Adolescent Nutrition: A Practical Handbook: Taylor & Francis; 2013.
56. Visvanathan R. Anorexia of Aging. Clinics in geriatric medicine. 2015;31(3):417-27
57. McArdle WD, Katch FI, Katch VLU. Exercise Physiology: Nutrition, Energy, and Human Performance: Lippincott Williams & Wilkins; 2010.
58. Jeukendrup A. A step towards personalized sports nutrition: carbohydrate intake during exercise. Sports Medicine. 2014;44(1):25-33
59. Williams C. Carbohydrate intake and recovery from exercise. Science & sports. 2004;19(5):239-44
60. Van Hall G, Shirreffs SM, Calbet JAL. Muscle glycogen resynthesis during recovery from cycle exercise: no effect of additional protein ingestion. Journal of Applied Physiology. 2000;88(5):1631-6
61. Schmidt RH, Rodrick GEU. Food Safety Handbook. Wiley; 2005.
62. World Health Organization. Food safety: Fact sheet N°399 2015. Available from: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs399/en/.
63. Arvanitoyannis IS, Bosnea L. Migration of substances from food packaging materials to foods. Critical reviews in food science and nutrition. 2004;44(2):63-76.
64. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas.2015.
65. Nutrition Information Center. About NICE. 2016. Available from: http://www.nice-info.be/nl/over-nice.
