Geldwolf in schaapskleren? De invloed van Clear Channel Entertainment op de Belgische concertmarkt.

Tom

Evens

Bijna-monopolie Clear Channel houdt prijzen concerttickets laag

Met het vallen van de bladeren gaan ook de festivalpodia weer een jaartje op zolder. En bij dat alles klinkt elk jaar weer de vraag of Clear Channel Entertainment (CCE) het aanbod niet al te sterk in handen heeft. Toch hoeft de aanwezigheid van één dominante concertpromotor niet noodzakelijk nadelig te zijn voor de Belgische concertmarkt en festivalliefhebber.

Festivalolie

Toen de Amerikaanse concertgigant SFX (de vroegere naam van CCE) in maart 2001 de evenementenorganisaties rond Paul ‘Boogie Boy’ Ambach en Herman Schueremans opslorpte, schreeuwden critici moord en brand. Terwijl de promotor verwijten van monopolievorming en machtsmisbruik naar het hoofd geslingerd kreeg, trokken muziekliefhebbers hard van leer tegen de sterk gestegen ticketprijzen. CCE ís ongetwijfeld een sleutelspeler binnen de Belgische muziekindustrie en zijn invloed is niet gering. Het is de absolute marktleider op vlak van promoten en boeken van internationale artiesten en daarnaast nauw betrokken bij de organisatie van populaire zomerfestivals als Rock Werchter en Pukkelpop. Bovendien verzorgt CCE ook de boekingen van tal van Belgische rockartiesten als Ozark Henry, Millionaire, Arno en Soulwax. Maar een arrogante monopolist? Neen, dat is CCE niet.

De ongetwijfeld sterke marktpositie van CCE heeft evenwel niet verhinderd dat België een indrukwekkend aantal onafhankelijke boekingskantoren telt. Zo zijn er een dertigtal lokale agenten op de markt met Busker (Stash, Gabriel Rios), Keremos (Sioen, Absynthe Minded), Primo Piano (Daan, Hooverphonic) en Greenhouse Talent (Novastar, Admiral Freebee) als belangrijkste. Het is dus absoluut nog mogelijk om zonder de steun van CCE een evenement met binnenlandse, succesvolle én commerciële artiesten op poten te zetten. Wanneer deze concert- en festivalorganisatoren evenwel een publiekstrekker met internationale allure op hun affiche wensen, moeten ze meestal langs CCE passeren en zijn ze in die zin afhankelijk van het aanbod én de goodwill van de leverancier. CCE fungeert dus als peperdure olie voor het festivalcircuit dat in Vlaanderen meer dan ooit een fenomenaal aanbod kent. En hoewel de afhankelijkheid steeds groter dreigt te worden, vinden veel organisatoren deze dominantie niet verstikkend.

Blokkenvorming

Toch hoeft deze herverkaveling van de Belgische concertmarkt niet noodzakelijk negatieve gevolgen te hebben. Een overname was volgens Ambach en Schueremans nodig om de plaats van Vlaanderen op de wereldkaart van de rock ’n roll te consolideren. De internationalisering en commercialisering van de entertainmentindustrie vereisten immers schaalvergroting en kapitaalkrachtige concertpromotoren. Door een inflatie van de productiekosten en de soms waanzinnige financiële eisen van rotverwende artiesten was blokkenvorming onvermijdelijk. De commerciële druk op onafhankelijke promotoren werd te groot zodat het binnenloodsen van internationale topacts voor deze lokale organisaties onmogelijk bleek. België is met de komst van CCE definitief ingeschakeld in het globale concertcircuit en zowel organisatoren als consumenten draaien op voor de gevolgen. Organisatoren zijn in een globale opbodspiraal terechtgekomen terwijl de consument geconfronteerd wordt met steeds hogere ticketprijzen.

Deze concentratie en globalisering hoeven echter niet tot een verschraald aanbod te leiden. Wie de concertkalender al eens durft open te slaan, zal merken dat het concertaanbod in België nog nooit zo groot en kwaliteitsvol geweest is. De aanwezigheid van één kapitaalkrachtige concertpromotor in België is noodzakelijk om concurrentieel te blijven met andere landen en om buitenlandse groepen naar ons kleine landje te lokken. België mag dan wel een uitstekende reputatie als festivalland genieten, artiesten stellen steeds strengere financiële eisen die kleine promotoren onmogelijk kunnen ophoesten. Het voordeel van één sterke promotor is immers dat concurrenten elkaar niet kunnen neutraliseren en verstrikt raken in waanzinnige opbodspelletjes. Dat messcherpe concurrentie niet altijd tot een gezonde markt leidt, toont de situatie in de Verenigde Staten duidelijk aan. Verscheidene promotoren boden er zo hoog tegen elkaar op dat de ticketprijzen de lucht werden ingejaagd en het volk massaal wegbleef. CCE ligt dus niet aan de basis van de sterk gestegen ticketprijzen. Integendeel zelfs, de sterke concentratie op de Belgische markt heeft de stijging van de ticketprijzen enigszins tegengehouden. Maar het is niet uit te sluiten dat met de komst van buitenlandse promotoren als Drouot of AEG Live op onze markt de vraag- en ticketprijzen zullen toenemen.

Vlaanderen boven

Ook de groepen van eigen bodem zijn niet verzopen tussen al dat buitenlands muziekgeweld. Vlaamse artiesten zijn enorm gegeerd op de binnenlandse muziekpodia en bands als dEUS, Novastar en Soulwax scheren in het buitenland hoge toppen. Ook CCE heeft volop Vlaamse artiesten ondersteund. Niet alleen verzorgt het de boekingen van een aanzienlijk aantal Belgische groepen, ook de affiche van Rock Werchter kleurt elk jaar Vlaamser. Dit jaar stonden liefst vijftien binnenlandse groepen op het grote rockpodium, een bewijs dat de Belgische muziek volwassen is geworden en kwaliteitsvolle artiesten aflevert. De tijd dat The Scabs als enige Belgische band in Werchter mochten aantreden, ligt gelukkig al een tijdje achter de rug. Het verwijt dat Herman Schueremans alle goede groepen systematisch naar Rock Werchter afleidt, is trouwens larie: de betrokken artiesten willen niets liever. Rock Werchter behoort immers tot de beste muziekfestivals in de wereld en toppers kiezen bewust voor deze festivalklassieker. Niettemin CCE er eigen jonge groepen graag een extra duwtje in de rug geeft, heeft Werchter ook oog voor artiesten uit een andere stal. Bands van andere boekingsagenten vinden dus in ons uniek festivalaanbod zonder problemen hun plaatsje op de beste podia.

Toch heeft de komst van CCE niet echt een revolutie ontketend. Het is immers opmerkelijk dat de zaken die CCE vandaag worden aangewreven, dezelfde zijn als deze die Herman Schueremans vroeger werden verweten. De organisatoren die toen al aan de klaagmuur stonden, staan er vandaag nog steeds. Alleen lijkt het nu hipper dan ooit om een Amerikaans bedrijf op de korrel te nemen, zeker als dat concern er ook nog eens nauwe banden met president Bush op lijkt na te houden. De concertbusiness is een meedogenloos spel van vraag en aanbod geworden waarin de wet van de sterkste regeert. Door de commercialisering en globalisering van het concertgebeuren vallen kleine organisatoren uit de boot, draaien concertbezoeker op voor de duurdere tickets en schuiven deze hun frustraties door naar marktleider CCE. Een kritische houding op zak hebben is vooralsnog niet ongezond gebleken, ook al lijkt een worst case scenario in elk geval écht nog niet voor morgen…

Bibliografie

ADORNO, T. (1991). The culture industry. Selected essays on mass culture. London: Routledge.

BILTEREYST, D. & VAN BAUWEL, S. (2003). Culturele mediastudies. Gent: Academia Press.

BINAS, S (2001). Sampling the didjeridoo. In: GEBESMAIR, A. & SMUDITS, A. (Ed.), Global repertoires. Popular music within and beyond the transnational music industry (pp 47-56). Aldershot: Ashgate.

BREIDENBACH, J. & ZUKRIGL, I. (2001). Up and down the music world. An anthropology of globalization. In: GEBESMAIR, A. & SMUDITS, A. (Ed.), Global repertoires. Popular music within and beyond the transnational music industry (pp 105-117). Aldershot: Ashgate.

BURNETT, R. (2001). Global strategies and local markets: explaining Swedish music export succes. In: GEBESMAIR, A. & SMUDITS, A. (Ed.), Global repertoires. Popular music within and beyond the transnational music industry (pp 9-19). Aldershot: Ashgate.

CAMBRE, B. & WAEGE, H. (2001). Kwalitatief onderzoek en dataverzameling door open interviews. In: BILLIET, J. & WAEGE, H. (Eds.), Een samenleving onderzocht. Methoden voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek (315-342). Standaard: Antwerpen.

DE MEYER, G. (1994). Culturele globalisering en lokale identiteit: het geval van de populaire muziek. In: VAN POECKE, L. & VAN DEN BULCK, H. (Red.), Culturele globalisering en locale identiteit. Amerikanisering van de Europese media (pp. 103-117). Leuven: Garant.

DE MEYER, G. (1997). Sprekende machines. Geschiedenis van de fonografie en van de muziekindustrie. Leuven: Garant.

DE MEYER, G. & TRAPPENIERS, A. (1994). De muziekindustrie van A tot Z. Alles wat u moet weten over de industrie achter de muziek. Keerbergen: Trappeniers-De Meyer.

DE MEYER, G. & TRAPPENIERS, A. (1997). De basismechanismen van de muziekindustrie. In Mediagids Audiovisueel (pp. 129-148). Mechelen: Kluwer.

DEN BOER, D.-J., BOUWMAN, H., FRISSEN, V. & HOUBEN, M. (1994). Methodologie en statistiek voor communicatie-onderzoek. Bohn Stafleu Van Loghum: Houten.

DENEUTER, D. & DE MOT, T. (2002). Het opnemen van een cd in eigen beheer. Een praktische en juridische handleiding. Brochure Poppunt.

FRITH, S. (1978). Rock! Sociologie van een nieuwe muziekcultuur. Amsterdam: Elsevier.

GEBESMAIR, A. (2001). Measurements of globalization: some remarks on sources and indicators. In: GEBESMAIR, A. & SMUDITS, A. (Ed.), Global repertoires. Popular music within and beyond the transnational music industry (pp 137-152). Aldershot: Ashgate.

HESMONDHALGH, D. (2002). The cultural industries. London:Sage.

HESMONDHALGH, D. & NEGUS, K. (2002). Popular music studies: meaning, power and value. In: HESMONDHALGH, D. & NEGUS, K. (Ed.), Popular music studies. London: Arnold.

HULL, G.P. (2004). The recording industry. New York, London: Routledge.

KROES, R. (1994). Dreigt de Amerikanisering van Europa? In: VAN POECKE, L. & VAN DEN BULCK, H. (Red.), Culturele globalisering en locale identiteit. Amerikanisering van de Europese media (pp. 39-49). Leuven: Garant.

LINDERS, H. & HIJMANS, E. (1995). Kwalitatief survey. In: HUTTNER, H., RENCKSTORF, K. & WESTER, F. (Red.), Onderzoekstypen in de communicatie- wetenschap (pp. 519-558).Kluwer: Alphen aan de Rijn.

MALM, K. (2001). Globalization – localization, homogenization – diversification and other discordant trends: a challenge to music policy makers. In: GEBESMAIR, A. & SMUDITS, A. (Ed.), Global repertoires. Popular music within and beyond the transnational music industry (pp 89-95). Aldershot: Ashgate.

MARX, P. & HAUTEKIET, J. (1997). Boekingen en concerten. In: Mediagids Audiovisueel (pp. 163-168). Mechelen: Kluwer.

NEGUS, K. (2001). The corporate strategies of the major record labels and the international imperative. In: GEBESMAIR, A. & SMUDITS, A. (Ed.), Global repertoires. Popular music within and beyond the transnational music industry (pp 21-31). Aldershot: Ashgate.

PETERS, V. (1995). Case-study. In: HUTTNER, H., RENCKSTORF, K. & WESTER, F. (Red.), Onderzoekstypen in de communicatiewetenschap (pp. 559-607).Kluwer: Alphen aan de Rijn.

PETERSON, R. (2001). Globalization and communalization of music in the production perspective. In: GEBESMAIR, A. & SMUDITS, A. (Ed.), Global repertoires. Popular music within and beyond the transnational music industry (pp 119-136). Aldershot: Ashgate.

PUB MEDIABOOK (2004). Mechelen: Kluwer.

RENCKSTORF, K. & WESTER, F. (1995). Varianten van communicatiewetenschappelijk onderzoek: methodische en theoretische achtergronden. In: HUTTNER, H., RENCKSTORF, K. & WESTER, F. (Red.), Onderzoekstypen in de communicatiewetenschap (pp. 17-38).Kluwer: Alphen aan de Rijn.

ROE, K. & DE MEYER, G. (2001). One planet - one music? MTV and globalization. In: GEBESMAIR, A. & SMUDITS, A. (Ed.), Global repertoires. Popular music within and beyond the transnational music industry (pp 33-44). Aldershot: Ashgate.

SANCHEZ-TABERNERO, A. & CARVAJAL, M. (2002). Media concentration in the European market. New trends and challenges. Pamplona: Servicio de pubblicaciones de la Universidad de Navarra.

SAYRE, S. & KING, C. (2003). Entertainment & society. Audiences, trends and impacts. California: Sage.

SHUKER, R. (1994). Understanding popular music. London: Routledge.

SHUKER, R. (1998). Key concepts in poplar music. London: Routledge.

SMUDITS, A. (2001). Music policy between safeguarding and chauvinism. In: GEBESMAIR, A. & SMUDITS, A. (Ed.), Global repertoires. Popular music within and beyond the transnational music industry (pp 97-102). Aldershot: Ashgate.

STEVEN, P. (2003). The no-nonsense guide to global media. London: Verso.

STRINATI, D. (1995). An introduction to theories of popular culture. London: Routledge.

VAN POECKE, L. & VAN DEN BULCK, H.(1994). Het globale en het lokale. In: VAN POECKE, L. & VAN DEN BULCK, H. (Red.), Culturele globalisering en locale identiteit. Amerikanisering van de Europese media (pp. 9-38). Leuven: Garant.

WALL, T. (2003). Studying popular music culture. London:Arnold.

BACHMAN, K. (2000a). SFX booked for $3.3 bil. MediaWeek, 10, 6 maart.

BACHMAN, K. (2000b). Interep sues Katz. MediaWeek, 16, 17 april.

BARRETT, M. (2005). The FCC’s media ownership rules and the implications for the network-affiliate relation. Journal of Media Economics, 18, 1, 1-20.

BOUCHAR, F. (2002). Affichage. MM, 73.

CHEN, C.Y. (2003). The bad boys of radio. Fortune, 147, 118-119.

COCKCROFT, L. (2004). Competitive instinct. The battle for the outdoor market. MediaWeek, 49, 24 november.

COBO , L. (2002). Clear Channel launches Latin division in Brazil. Billboard, 114, 6, 72.

DE OLIVEIRA, V. & BOUCHAR, F. (2000). Affichage. MM, 54.

DOWD, T. (2004). Concentration and diversity revisited: production logics and the U.S. mainstream recording market, 1940-1990. Social Forces, 82, 4, 1411-1455.

DUFFY, T. (2005). Top music publisher. Billboard, 117, 8, 45.

JONES, L. (2000). Changes seen in concert promos. Billboard, 112, 49, 117-118.

GRAYBOW, S. (2001). Ban rumors dispelled, songs don’t suffer. Billboard, 113, 41, 10.

KORANTENG, J. (2002). CCE increases European presence with Medusa acquisition. Billboard, 114, 14, 17.

KORANTENG, J. (2003). European promoters are bullish on year’s touring prospects. Billboard, 115, 10, EQ 1-4.

LAFRANCO, R. (2005). Music’s top fifty: money makers. Rolling Stone, 968, 52.

LOMBAERTS, B. (2003). CC Entertainment goes ‘business development’. MM, 80.

MACDONALD, S. (2003). 100 Leading Media Companies. AdAge (Special Report), 18 augustus.

PELTIER, S. (2004). Mergers and acquisitions in the media industries: were failures really unforeseeable? Journal of media economics, 17, 4, 261-278).

PETERSON, R. & BERGER, D. (1975). Cycles in symbol production: the case of popular music. American Sociological Review, 40, 158-173.

PHELPS, C. (2001). On tour in Europe. Billboard, 113, 20, 24-25.

PULLEY, B. (2004). Gee, thanks dad. Forbes, 174, 8, 106.

SAXE, F. (2001). CC sees labels as revenue source. Billboard, 113, 12, 10-11.

SCHIFFMAN, M. (2004). Radio giant turns on the charm. Billboard, 116, 33, 3-5.

WADDELL, R. (2000).SFX/Clear Channel concerns raised. Billboard, 112, 11, 1-3.

WADDELL, R. (2001a). Concert promoter files antitrust suit against Clear Channel. Billboard, 113, 33, 6.

WADDELL, R. (2001b). Concerts West lands Spears trek. Billboard, 113, 35, 12.

WADDELL, R. (2003a). Venue views. Billboard, 115, 17, 23-26.

WADDELL, R. (2003b). CC better without concerts? Billboard, 115, 43, 8-10.

WADDELL, R. (2004a). NIPP settles suit. Billboard, 116, 24, 5-6.

WADDELL, R. (2004b). CCE is top promoter. Billboard, 116, 30, 28-29.

WADDELL, R. (2004c). Changes seen at top Clear Channel Music. Billboard, 116, 31, 5-6.

WADDELL, R. (2004d). Clear Channel dusts off vintage brands. Billboard, 116, 45, 1-3.

WADDELL, R. (2004e). Cheaper tickets, new talent needed to boost tour biz. Billboard, 116, 46, 10.

WADDELL, R. (2004f). CCE cuts facility fees; biz pleased with change. Billboard, 116, 50, 7-8.

WADDELL, R. (2005). HoB nears deal for concert biz. Billboard, 117, 8, 6-7.

WADDELL, R. & BENZ, M. (2001). Clear Channel retiring SFX brand name. Billboard, 113, 29, 4-6.

WADDELL, R. & GARRITY, B. (2000). SFX, Clear Channel resculpting. Billboard, 112, 33, 2-4.

AHRENS, F. (2003). Compromise puts TV ownership cap at 39%. Washington Post, 25 november.

ANTONISSEN, J. & KEMPEN, L. (2001). Money, honey: Herman Schueremans doet zijn rockimperium van de hand. Humo, 24, 50-54.

BARRETT, P. (2004). Stern gets record fine for on-air indecency. The Guardian, 9 juni.

BARRIONUEVO, A. & LEEDS, J. (2005). Clear Channel loses case with rival. New York Times, 22 maart.

BOVÉ, L. (2004). “Ook ik was bang van Clear Channel”. De Tijd, 8 juni.

BRACKE, E. (2003). Busje komt zo. De Standaard, 6 december.

BROOK, S. (2004). Clear swoops on Bejing ad sites. The Guardian, 11 augustus.

BROUCKE, N. (2003). “Clear Channel heeft ons de Dixie Chicks zelf aangeboden. We hebben geweigerd”. De Morgen, 26 maart.

BURKEMAN, O. (2003). Bush backer sponsoring pro-war rallies. The Guardian, 26 maart.

BYL, R. & CROLS, F. (2004a). “Geef mij maar dingen zonder risico. En een nieuwe fiets”, Trends, 27,44-46.

BYL, R. & CROLS, F. (2004b). De zakelijke belangen rond Rock Werchter. Trends, 27, 47.

BYLOO, V. (2004a). Nederlandse tak Clear Channel onder vuur. De Morgen, 20 februari.

BYLOO, V. (2004b). “Geen sprake van verschraling”. AB-programmator Jari Demeulemeester heeft geen problemen met Clear Channel. De Morgen, 20 februari.

BYLOO, V. (2004c). Rock Werchter verkozen tot ’s werelds beste festival. De Morgen, 26 maart.

CLAERHOUT, P. (1998). Afficheur More O’Ferral opgeslorpt door Amerikaanse groep. De Tijd, 7 maart.

DE WITTE, R. (1998). JC Decaux lokt opbod uit op More Group. De Tijd, 31 maart.

DE WITTE, R. (2003). Clear Channel lanceert nieuw straatmeubilair. De Tijd, 18 oktober.

DE WITTE, R. (2004). Vlaams Gewest wil orde op zaken in buitenreclame. De Tijd, 28 juni.

DECAESTECKER, B. (2005). De muziek van de toekomst. Het Nieuwsblad, 30 januari.

DHEEDENE, H. (2003). Het monopolie van Werchter. De Tijd, 28 juni.

EETEZONNE, W. (2004). Beursschouwburg ten strijde tegen Clear Channel. De Morgen, 5 februari.

FARHI, P. (2002). Mega hurts: Clear Channel’s big radio ways are getting a lot of static these days. Washington Post, 29 mei.

FREDERIX, S. (2004a). De Amerikaanse nachtmerrie. MO Magazine, 13, 28-31.

FREDERIX, S. (2004b). Wat we zelf doen, verkoopt beter. MO Magazine, 14, 48-53.

GARCIA, M. (2004). Antiwar display to hang in New York. Washington Post, 16 juli.

GOOSSENS, R. (2005). De BV-(struikel)mars door de Wetstraat. De Morgen, 2 februari.

GRAY, K. (1999). Profile Ticketmaster. New York Magazine, 15 november.

HARRIS, P. (2004). Shock for Bush as Stern backs Kerry. The Observer, 20 juni.

HENDRICKX, W. (2005). “Geld interesseert me geen fluit. ” Humo, 12, 138-145.

HENS, E. (2004). Kunstenaars met beperkte activiteit vrijgesteld van lasten. De Tijd, 10 juli 2004.

HUYSEMANS, L.& DEMETS, F. (2001). Rock Werchter zingt de blues. Trends, 11, 48-50.

KAPLAN, D. (2005). Concerts not music to radio giant’s ear. Houston Chronicle, 29 april.

KNACK (2004). Politieke encyclopedie: deel 2. 22 oktober.

LEE, J. (2003). Radio giant defends its size at Senate panel hearing. New York Times, 30 januari.

LEEDS, J. (2005). Clear Channel to spun off its entertainment division. New York Times, 30 april.

LOREK, L.A. (2005). Clear Channel takes event savvy to China. San Antonio Express-News, 8 maart.

MATHEWS, A.W. (2003). Clear Channel cuts ties with independent music promoters. Wall Street Journal, 9 april.

MATTHEIEM, N., COLJON , T., MANCHE, P. (2003). Clear Channel : l’ogre controversé du circuit rock. Le Soir, 16 september.

MCBRIDE, S. & SMITH, E. (2005). After turning off fans, Clear Channel retools concert unit. Wall Street Journal, 28 februari.

MEEUS, R. (2004). De vuile oorlog tegen KaZaa en co. De Morgen, 8 oktober.

MEEUSEN, G. (2004). De Lijn verbreekt contract met NV Streep. De Tijd, 15 juli.

MESTDACH, D. (2004). Muziek in crisis. Focus Knack, 18, 8-17

MICHIELS, K. (2004). Vlaanderen boven, De Standaard, 8 juli 2004.

MIRAPAUL, M. (2003). Concert cd’s sold on the spot by a radio giant. New York Times, 5 mei.

PEETERS, T. (2004). Beach-festival organisator Variety is failliet. De Tijd, 10 februari.

PEUTEMAN, A. (2002). Kunst en vliegwerk. Knack, 9, 62-65.

PIETERS, K. (2005). Verhaert ontwerpt infozuilen voor Gent. Het Laatste Nieuws, 28 april.

REYNEBEAU, L. (2003a). Zijn muziekfestivals bedreigd? Knack, 17, 20.

REYNEBEAU, L. (2003b). “De grootste diefstal uit de geschiedenis”. Knack, 24, 59-60.

RUYTERS, M. (2003). Vlaamse pop overstelpt theaterplanken. De Tijd, 7 november.

SACRÉ, J.-F. (2003). La pieuvre Clear Channel, Tendances, 36, 38-40.

SCHELSTRAETE, I. (2004). Lokale radio’s in Amerikaanse handen. De Standaard, 18 juni.

SHARLET, J. (2003). How Clear Channel programs America. Harper’s Magazine, 307, 43, 37-39.

SPAN, P. (2004). The liberal Rush Limbaugh? Washington Post, 13 september.

STEENHAUT, D. (2001). “Een overname was gewoon onafwendbaar”. De Morgen, 2 juli.

STEENHAUT, D. (2003a). “Als de consument afhaakt, is crisis nabij”. De Morgen, 23 mei.

STEENHAUT, D. (2003b). Wie is er bang van Clear Channel? De Morgen, 27 september.

STEENHAUT, D. (2004). “dEUS heeft veel Walen van hun complexen genezen. De Morgen, 31 maart.

STERKENDRIES, H. (2004). Reclame waar u niet naast kunt kijken. Trends, 34, 22.

SWARTZ, J. & FABRIKANT, G. (2003). War puts radio giant on the defensive. New York Times, 25 maart.

TAMBUYSER, R. (2004). “Clear Channel heeft het recht om van alles te doen. Dus ook klassiek”. De Morgen, 8 januari.

THE ECONOMIST (2000). The smartest bus shelter ever. 13 mei.

VAN ASSCHE, G. (2004). Vier dagen Werchter: tot 840 euro op het internet. De Morgen, 4 juni.

VAN DEN BROECK, K. (2004). Het vet is van de soep. De Morgen, 17 augustus.

VAN DER FLAES, L. (2004). Organisatoren blazen I Love Techno af. Het Laatste Nieuws, 9 april.

VAN DER PLAETSEN, M. (1999). Papierloze affiche en andere innovaties. De Morgen, 8 september.

VANDENBERGHE, D. (2001). SFX Entertainment koopt activiteiten van concertorganisator Schueremans. De Tijd, 2 juni.

VANTYGHEM, P. (2001). SFX Entertainment koopt Belgisch evenementenbureau Make It Happen. De Standaard, 7 maart.

VANTYGHEM, P. (2005). Europees advies voor Clear Channel. De Standaard, 8 maart.

VANWOENSEL, S. (2003). Concertpromotor in de boksring, Het Belang van Limburg, 12 december.

VANWOENSEL, S. (2004). “Madonna is te duur voor België”, Gazet van Antwerpen, 11 mei 2004.

VANTYGHEM, P. (2004). Frankenstein als mediamogol, De Standaard, 21 februari.

VEREENOOGHE, S. (2003). Music Hall kiest voor internationale top. De Tijd, 3 november.

WILLIAMSON, N. (2003). Free the Dixie three. The Guardian, 22 augustus.

BELGISCHE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS (2005). Integraal verslag met vertaald beknopt verslag van toespraken. Commissie voor het Bedrijfsleven, 25 mei.

CCB (2004). Jaarrekening 2003, 18 mei.

CCE (2004), Jaarrekening 2003, 2 juli.

DE MOOTER, C. (2003). Independents in België: strategie en discours in een context van globalisering: kwalitatief perceptie-onderzoek. Niet-gepubliceerde licenciaatsverhandeling Vrije Universiteit Brussel.

D’HELFT, A. (2003). Boekingskantoren in Vlaanderen. Case-study: Artefacts. Niet-gepubliceerde licentiaatsverhandeling Katholieke Universiteit Leuven.

EUROPESE COMMISSIE (2000). Case No. COMP/M. 2026 – Clear Channel Communications/SFX Entertainment. EEC, 14 juli.

LIEVENS, B. & SEGHERS, K. (2004). Zaken voor de kunst. Onderzoek naar de mechanismen en processen van bedrijfssponsoring binnen de muziek en podiumkunsten in Vlaanderen anno 2003. Onderzoeksrapport Vrije Universiteit Brussel.

MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP (2003). Vlaamse decreten betreffende de radio-omroep en de televisie, 5 juni. Brussel.

UNITED STATES SECURITY AND EXCHANGE COMMISSION. Clear Channel Communications, Inc., 2001 Form 10-K, 31 maart 2002. Washinton, DC.

UNITED STATES SECURITY AND EXCHANGE COMMISSION. Clear Channel Communications, Inc., 2002 Form 10-K, 28 februari 2003. Washinton, DC.

UNITED STATES SECURITY AND EXCHANGE COMMISSION. Clear Channel Communications, Inc., 2003 Form 10-K, 31 maart 2004. Washinton, DC.

UNITED STATES SECURITY AND EXCHANGE COMMISSION. Clear Channel Communications, Inc., 2004 Form 10-K, 25 februari 2005. Washington, D.C.

BOEHLERT, E. (2001a). Pay for play. Salon.com, 14 maart. Geraadpleegd op: http://dir.salon.com/ent/feature/2001/03/14/payola/index.html

BOEHLERT, E. (2001b). Radio’s big bully. Salon.com, 30 april. Geraadpleegd op: http://dir.salon.com/ent/feature/2001/04/30/clear_channel/index.html

BOEHLERT, E. (2001c). Tough company. Salon.com, 30 mei. Geraadpleegd op: http://dir.salon.com/ent/feature/2001/05/30/clear_channel_employees/ind…

BOEHLERT, E. (2001d). One big happy channel? Salon.com, 28 juni. Geraadpleegd op: http://dir.salon.com/tech/feature/2001/06/28/telecom_dereg/index.html

CIM (2005). Radio data. Geraadpleegd op: http://www.cim.be/radio/nl/d/ds.html

DICOLA, P; & THOMSON, K. (2002). Radio deregulation: has it served citizens and musicians? A report on the effects of radio ownership consolidation following the 1996 Telecommunications Act. The Future of Music Coalition, 18 november. Geraadpleegd op: http://www.futureofmusic.org/images/FMCradiostudy.pdf  

DOTINGA, R. (2002). Murky water for Clear Channel. Wired News, 7 augustus. Geraadpleegd op: http://www.wired.com/news/print/0,1294,54038,00.html

FIGUEROA, M.; RICHARDSON, D.& WHITEFIELD, P. (2004). The clear picture on Clear Channel Communications, Inc. A corporate profile. Cornell University, 28 januari. Geraadpleegd op: http://www.dpeaflcio.org/pdf/ClearChannel_FinalReport1-28-04.pdf

FORBES LIST 2000 (2004). The World’s leading companies. Forbes, 24 maart. Geraadpleegd op: http://www.forbes.com/2004/03/24/04f2000land.html

IFPI (2004). IFPI publishes global music market share. Geraadpleegd op: http://www.ifpi.org/site-content/press/20040616a.html

IFPI (2005a). Digital Music Report 2005. IFPI. Geraadpleegd op: http://www.ifpi.com/site-content/library/digital-music-report-2005.pdf

IFPI (2005b). Global music retail sales, including digital, flat in 2004. IFPI, 22 maart. Geraadpleegd op: http://www.ifpi.com/site-content/press/20050322.html

KRUEGER, A. (2004). The economics of real superstars: the market for rock concerts in the material world. Princeton University and NBER, 12 april. Geraadpleegd op: http://www.irs.princeton.edu/pubs/pdfs/484.pdf

MCCHESNEY, R. (2004). The problem of the media. Mother Jones, 4 oktober. Geraadpleegd op: http://www.motherjones.com/news/qa/2004/10/09_401.html

OBERHOLZER, F. & STRUMPF, K. (2004). The effect of file sharing on record sales. An empirical analysis. Harvard Business School, 29 maart. Geraadpleegd op: http://www.unc.edu/~cigar/papers/FileSharing_March2004.pdf

PEK, N. (2004). Entertainmentadvocaat Hans Bousie: “Mojo mag blij zijn met een inval van de NMa". Onderzoek naar misbruik machtspositie komt niet onverwacht voor advocaat. 3 voor 12, 18 februari. Geraadpleegd op: http://3voor12.vpro.nl/3voor12/magazines/news/ index.jsp?portals=2534202&magazines=10719222&news=16475558

VAN DER STERREN, R. (2004). Mojo: “Het monopolie ligt bij de artiest”. Boekers Ron Euser en Maurice Spijker aan het woord. 3 voor 12, 20 februari Geraadpleegd op: http://3voor12.vpro.nl/3voor12/magazines/news/index.jsp?portals=2534202…