SciMingo helpt onderzoekers het juiste evenwicht te vinden tussen complexiteit en begrijpelijkheid in wetenschapscommunicatie. Zo leren we je hoe je mensen aanspreekt zonder afbreuk te doen aan je onderzoek. Als volleerde flamingo's, meesters in evenwicht 🦩
Gender & geweld: de opkomst van vrouwelijke narcas en jefas binnen de Mexicaanse drugskartels
Kim
Vermeersch
A man’s world? Vrouwen in opmars binnen de Mexicaanse drugskartels
De actieve betrokkenheid van vrouwen in de Mexicaanse drugshandel is de laatste jaren exponentieel toegenomen. Desondanks is er over vrouwelijke daders en hun betrokkenheid binnen de kartels nog relatief weinig geschreven. Studies over georganiseerde misdaad en geweld worden bovendien nog vaak gekenmerkt door stereotype benaderingen met betrekking tot gender en een algemene ‘gender blindheid’. Ze gaan er namelijk niet van uit dat vrouwen actieve deelnemers zijn en focussen voornamelijk op hun rol als slachtoffers. Daarnaast worden vrouwen traditioneel geassocieerd met vrede en een afname van geweld. Dergelijke opvattingen leiden tot een eenzijdig en vertekend beeld van de werkelijkheid.
Mexico kwam de laatste jaren steeds vaker in de media als gevolg van de hardnekkige strijd tegen drugs en de hevige karteloorlog die daar aan de gang is. De reden waarom dit zo veel aandacht kreeg, had enerzijds te maken met de toename van het extreem geweld en anderzijds met de stijging in het aantal vrouwelijke leden binnen de kartels. De casus van de Mexicaanse drugshandel illustreert dat de realiteit een contrast vormt met de stereotype opvattingen ten aanzien van gender en geweld, aangezien we in Mexico te maken hebben met een situatie waarin vrouwen wel degelijk ook actieve daders met eigen beslissingsmogelijkheden kunnen zijn en de toename van het aantal vrouwen bovendien niet zorgde voor een afname van het geweld.
De oorzaken voor deze stijgende betrokkenheid zijn niet altijd eenduidig en zijn vaak het gevolg van een samenloop van verschillende omstandigheden. Toch zijn een aantal specifieke persoonlijke en contextuele elementen te onderscheiden. Een eerste belangrijkste element is de economische en sociale factor. De vrouwen treden namelijk toe vanuit economische overwegingen (met name het verwerven van een hoger inkomen) of vanuit een sociale motivatie die gericht is op het verwerven van een hogere sociale status. Daarnaast is de opkomst van vrouwen ook te wijten aan de ontstane gaten binnen de rangen van de verschillende drugskartels. Doordat zoveel mannen, broers, geliefden enz. gedood of opgepakt werden, nemen de overgebleven vrouwen nu zelf het heft in handen. Dit is onmiddellijk ook een vreemde realiteit die ervoor zorgt dat vrouwen steeds hoger de hiërarchie in geduwd worden. Een verdere belangrijke factor heeft te maken met de ‘gender blindheid’ van de Mexicaanse ordehandhaving. Vrouwen worden namelijk niet als actieve kartelleden beschouwd en bijgevolg standaard minder gecontroleerd dan mannen. Op die manier konden verschillende kartels een tijdje ongestoord hun gang gaan en werd het voor hen zelfs strategisch interessant om vrouwen in te schakelen. Deze vorm van gender discriminatie werkt misschien wel in het voordeel van de kartels, maar is uiteraard een erg onefficiënte aanpak voor de Mexicaanse overheid in hun strijd tegen drugs.
Binnen de kartels kunnen de vrouwen verschillende functies en posities innemen. Dit laat ons toe meerdere categorieën te onderscheiden. De laagste categorie vrouwen wordt in eerste instantie ingeschakeld op het directe niveau van de smokkel. Zij bevinden zich in een zekere ondergeschikte positie en kunnen hierdoor beschouwd worden als de stereotype slachtoffers. Deze collectieve slachtofferpositie mag echter niet overdreven worden, aangezien de werkelijkheid een veel genuanceerder beeld verschaft. Daartegenover heeft een aantal vrouwen binnen hun organisatie het hoogste niveau kunnen bereiken. Deze dames in autoriteitsposities bezitten hierdoor het hoogste potentieel aan onafhankelijkheid en beslissingsmacht. Toetreding kan voor vrouwen bijgevolg een manier vormen om algemene onafhankelijkheid en bevrijding ten opzichte van mannelijke dominantie te verwerven.
Uit een diepgaande analyse van de vrouwen binnen de Mexicaanse kartels werd duidelijk dat de traditionele opvattingen en stereotypen met betrekking tot gender, geweld en criminaliteit niet blijken te kloppen. De hardnekkige karteloorlog blijkt een impact te hebben op de vrouwelijke bevolking en hoewel de drugskartels nog steeds voornamelijk mannelijk gedomineerd zijn, zien we de laatste jaren wel degelijk een exponentiële toename van het aantal vrouwen binnen de verschillende organisaties. Desondanks blijft er een tekort aan erkenning van die actieve rol, en dit zowel binnen de studies daaromtrent als in het politieke beleid. Het is dan ook van belang voor de Mexicaanse overheid en de verdere evolutie en aanpak van de karteloorlog om daarin inzicht te verwerven en ook dit gender aspect mee in acht te nemen.
Bibliografie
Anderson, T. (2005). Dimensions of women’s power in the illicit drug economy. Theoretical Criminology, 9 (4), 371-400.
Astorga, L. & Shirk, D. (2010). Drug Trafficking Organizations and Counter-Drug Strategies in the U.S.-Mexican Context. Geraadpleegd op 30 april 2013 op http://escholarship.org/uc/item/8j647429.
Bourgois, P. (2001). The Power of Violence in War and Peace: Post-Cold War lessons from El Salvador. Ethnography, 2 (1), 5-34.
Bourgois, P. (2007). Neoliberal Lumpen Abuse in the 2000s: A 25 Year Ethnographic Retrospective on Violence in the Americas. Geraadpleegd op 12 april 2013 op
http://www.princeton.edu/~piirs/projects/Democracy&Development/papers/Panel%20I%20%20Bourgois.pdf.
Brophy, S. (2008). Mexico: Cartels, Corruption and Cocaine: A Profile of the Gulf Cartel. Global Crime, 9 (3), 248-261.
Campbell, H. (2008). Female Drug Smugglers on the U.S.-Mexico Border: Gender, Crime, and Empowerment. Anthropological Quarterly, 81 (1), 233-267.
Campbell, H. (2009). Drug War Zone: Frontline Dispatches from the Streets of El Paso and Juárez. University of Texas.
Campbell, H. & Hansen, T. (2012). Getting Out of the Game: Desistance from Drug Trafficking. International Journal of Drug Policy, 23 (6), 481-487.
Cascante, M. (2012). De Miss Sinaloa a pistolera del narco. Geraadpleegd op 12 april 2013 op http://www.abc.es/internacional/20121127/abci-muere-miss-mexicana-tiroteo-201211270751.html.
Chepesiuk, R. (2011). Queenpins: Notorious Women Gangsters of the Modern Era. Strategic Media Books.
Cifuentes, M. (2009). La investigación sobre género y conflicto armado. Rev. Eleuthera, 3,
127-164.
Cockburn, C. (1999). Gender, Armed Conflict and Political Violence. Washingtion D.C.: The World Bank.
Cockburn, C. (2001). The Gendered Dynamics of Armed Conflict and Political Violence. In C. Moser & F. Clark (Eds.). Victims, Perpetrators or Actors? Gender, Armed Conflict & Political Violence (pp. 13-29). USA: Zed Books.
Coulter, C. (2006). Being a Bush Wife. Women’s Lives Through War and Peace in Northern Sierra Leone. Uppsala University.
Cunningham, W., McGinnis, L., García Verdú, R., Tesliuc, C. & Verner, D. (2008). Youth at Risk in Latin America and the Caribbean: Understanding the Causes, Realizing the Potential. Washington D.C.: The World Bank.
El Jack, A. (2003). Gender and Armed Conflict: Overview Report. London: Bridge.
Enloe, C. (1993). The Morning After: Sexual Politics at the End of the Cold War. University of California Press.
Felices-Luna, M. (2007). The involvement of women in anti-establishment armed groups: deviance in the service of a citizenship enterprise. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op http://champpenal.revues.org/7800.
Flanigan, S. (2012). Terrorists Next Door? A Comparison of Mexican Drug Cartels and Middle Eastern Terrorist Organizations. Terrorism and Political Violence, 24 (2), 279-294.
González de la Rocha, M. (2007). The Construction of the Myth of Survival. Development and Change, 38 (1), 45-66.
Grillo, I. (2010). Mexico’s Lost Youth: Generation Narco. Geraadpleegd op 16 december 2012 op
http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2028912,00.html#ixzz1Z5H2ssA3.
Grillo, I. (2011). El Narco: The Bloody Rise of Mexican Drug Cartels. London: Bloomsbury.
Grillo, I. (2012). Hit Mexico’s Cartels With Legalization. Geraadpleegd op 14 november 2012 op
Hart Duerson, M. (2012). Women rise to power in Mexico drug cartels: report. Geraadpleegd op 16 december 2012 op
INEGI (2012). Anuario Estadístico de los Estados Unidos Mexicanos. Geraadpleegd op 20 april 2013 op
Iskra, D., Trainor, S., Leithauser, M. & Segal, W. (2002). Women’s Participation in Armed Forces Cross-Nationally: Expanding Segal’s Model. Current Sociology, 50 (5), 771-797.
Kan, P. (2012). Cartels at War: Mexico’s Drug-Fueled Violence and the Threat to U.S. National Security. Washington, D.C.: Potomac Books.
Kasongo, A. (2009). Gender and Conflict: The role of woman in conflict. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op
http://www.academia.edu/297031/Gender_and_Conflict_The_role_of_woman_in_conflict.
Kleemans, E. & de Poot, C. (2008). Criminal Careers in Organized Crime and Social Opportunity Structure. European Journal of Criminology, 5 (1), 69-98.
Krohn-Hansen, C. (1997). The Anthropology and Ethnography of Political Violence. Journal of Peace Research, 34 (2), 233-240.
Lahai, J. (2010). Gendered Battlefields: A Contextual and Comparative Analysis of Women’s Participation in Armed conflicts in Africa. Peace and Conflict Review, 4 (2), 1-18.
Langton, J. (2011). Gangland: The Rise of the Mexican Drug Cartels from El Paso to Vancouver. Canada: Wiley.
Lizárraga, E. (2012a). De Sinaloa y el narcotráfico. In A. Santamaría (Ed.), Las Jefas del Narco: El Ascenso de las Mujeres en el Crimen Organizado (pp. 53-70). Mexico: Grijalbo.
Lizárraga, E. (2012b). Las narcas en las prisiones sinaloenses. In A. Santamaría (Ed.), Las Jefas del Narco: El Ascenso de las Mujeres en el Crimen Organizado (pp. 151-183). Mexico: Grijalbo.
Longmire, S. & Longmire, J. (2008). Redefining Terrorism: Why Mexican Drug Trafficking is More than Just Organized Crime. Journal of Strategic Security, 1 (1), 35-52.
Lubkemann, S. (2008). Prosecuting Life by Other Means: The Social Logic of Violence in
Fragmented War. In S. Lubkemann (Ed.), Culture in Chaos: An Anthropology of the Social Condition in War. Chicago & London: the University of Chicago Press.
McWilliams, W. & Piotrowski, H. (2009). The World since 1945: a History of International Relations. USA: Lynne Rienner Publishers.
Meráz García, M. (2006). ‘Narcoballads’: The Psychology and Recruitment Process of the ‘Narco’. Global Crime, 7 (2), 200-213.
Metcalf, P. (2005). Anthropology: the basics. London: Routledge.
Molina, R. (2012). Prólogo. In A. Santamaría (Ed.), Las Jefas del Narco: El Ascenso de las Mujeres en el Crimen Organizado (pp. 9-26). Mexico: Grijalbo.
Molzahn, C., Ríos, V. & Shirk, D. (2012). Drug Violence in Mexico. Data and Analysis Through 2011. Geraadpleegd op 20 april 2013 op
http://justiceinmexico.files.wordpress.com/2012/03/2012-tbi-drugviolence.pdf.
Moser, C. & Clark, F. (Eds.) (2001). Victims, Perpetrators or Actors? Gender, Armed Conflict & Political Violence. USA: Zed Books.
Nieto, N. (2012). Political Corruption and Narcotrafficking in Mexico. Transcience, 3 (2), 24-36.
Ravelo, R. (2011). El Narco en México: Historia e historias de una Guerra. Mexico: Grijablo.
Roy, S. (2008). The Grey Zone: the Ordinary Violence of Extraordinary Times. Geraadpleegd op 12 april 2013 op
http://eprints.nottingham.ac.uk/1224/1/ROY13_10_07.pdf.
Santamaría, A. (Ed.) (2012). Las Jefas del Narco: El Ascenso de las Mujeres en el Crimen Organizado. Mexico: Grijalbo.
Scheper-Hughes, N. (1997). Peace-Time Crimes. Social Identities, 3 (3), 471-497.
Scheper-Hughes, N. & Bourgois, P. (2004). Violence in War and Peace: an Anthology. Blackwell Publishing.
Schmidt, B. & Schröder, I. (2001). Anthropology of Violence and Conflict. Londen: Routledge.
Simser, J. (2011). Plata o plomo: penetration, the purchase of power and the Mexican drug cartels. Journal of Money Laundering Control, 14 (3), 266-278.
Soto, S. (1990). Emergence of the Modern Mexican Woman: Her Participation in Revolution and Struggle for Equality 1910-1940. Denver: Arden Press.
Stevens, E. (1994). Marianismo: The Other Face of Machismo. In G. Yeager (Ed.), Confronting Change, Challenging Tradition: Women in Latin American History (pp. 3-17). Wilmington: Scholarly Resources.
Telemundo (2011). La Reina del Sur. Geraadpleegd op 12 april 2013 op http://msnlatino.telemundo.com/novelas/La_Reina_del_sur.
UNODC (2011). Global Study on Homicide 2011: Trends, Contexts, Data. Geraadpleegd op 20 april 2013 op http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/statistics/Homicide/Globa_study_on_homicide_2011_web.pdf.
Valdez, J. (2009). Miss Narco. Belleza, poder y violencia. Aguilar.
Van Creveld, M. (2002). Les Femmes et la Guerre. Monaco: Éditions du Rocher.
Vasquez, J. (1994). Women’s Liberation in Latin America: Toward a History of the Present. In G. Yeager (Ed.), Confronting Change, Challenging Tradition: Women in Latin American History (pp. 18-25). Wilmington: Scholarly Resources.
Voeten, T. (2012). Narco Estado. Drug Violence in Mexico. België: Lannoo.
Vulliamy, E. (2010). Amexica: Oorlog langs de Grens. Amsterdam: Ambo.
Whitehead, N. (2004). Rethinking Anthropology of Violence. Anthropology Today, 20 (5), 1-2.
Williams, P. (2012). The Terrorism Debate Over Mexican Drug Trafficking Violence. Terrorism and Political Violence, 24 (2), 259-278.
