Het islamitisch onderwijs in België

Dick

Samme

De meester en Mohammed: het islamitisch onderwijs in België

Sinds de tweede helft van de vorige eeuw is het aantal moslims in België gestaag toegenomen. Een gevolg hiervan is het ontstaan en de ontwikkeling van het islamitisch onderwijs in ons land. Deze ontwikkeling verliep echter niet altijd even vlot en tot op de dag van vandaag kampt het islamitisch onderwijs in België met allerhande problemen. In zijn paper beschrijft Samme Dick de geschiedenis van de moslims en het islamitisch onderwijs in België, met bijzondere aandacht voor de juridische organisatie van godsdienstig onderwijs en religie in het algemeen. De paper heeft ook aandacht voor de pijnpunten van het huidige beleid en onderzoekt ook een aantal mogelijke oplossingen voor deze problemen. Het onderzoek is extra interessant omdat zowel grote vraagstukken als de scheiding tussen kerk en staat aan bod komen als kleine, alledaagse problemen als een tekort aan islamleerkrachten.

De kleine islamitische gemeenschap in België groeide explosief toen er vanaf de jaren 1960 arbeidsmigranten werden aangetrokken vanuit Noord-Afrika en Turkije. Toen deze migranten zich permanent begonnen te vestigen werden er allerlei lokale onderwijsinitiatieven via moskeeën, verenigingen,… opgezet. Formeel islamitisch onderwijs op school werd pas in 1974 mogelijk door een aanpassing van de wet van 4 maart 1870. Deze wet erkent de besturen van een aantal erediensten die daardoor niet alleen overheidssubsidies krijgen maar ook het recht om godsdienstlessen te geven op door de overheid ingerichte scholen. Het bestuur van de islamitische eredienst was en is nog steeds een van de struikelblokken van de islamitische gemeenschap in België. In tegenstelling tot de katholieke kerk kent de islam geen hiërarchische structuur. Een katholieke pastoor is de ‘baas’ van zijn parochie en heeft op zijn beurt een bisschop als ‘baas’. Uiteindelijk komt men zo uit bij de paus zelf, die het hoofd is van de hele katholieke kerk. Een imam is echter gewoon de gebedsvoorganger van een islamitische gemeenschap, er is geen religieuze structuur of hoofd van de islam. Daar komt dan nog bij dat de Belgische moslims onderling sterk verdeeld zijn op etnisch en religieus vlak. Het spreekt voor zich dat het hierdoor erg moeilijk is een algemeen erkend bestuur op te richten.

Concreet betekende dit dat het onduidelijk was wie de islamleerkrachten mocht aanduiden, hun opleiding moest verzorgen en leerplannen en schoolboeken mocht opstellen. Pas in 1999 werd de door de Belgische moslims verkozen Executieve van de Moslims van België (EMB) erkend als enige vertegenwoordiger van de moslimgemeenschap in ons land. Deze EMB bij het schrijven van dit artikel echter in lopende zaken omdat men het niet eens raakte over de opvolgingsprocedure.

Ondanks deze problemen groeide het islamitisch onderwijs op school sterk. Zo sterk zelfs dat het aantal islamleerkrachten niet voldeed aan de vraag. Pas in 1998 werd er een echte opleiding tot islamleerkracht opgericht in België. Hiervoor waren de islamleerkrachten ondermaats of in het buitenland opgeleid, wat de kwaliteit van het onderwijs niet ten goede kwam. Hoewel er na 1998 nog enkele opleidingen werden opgericht is er tot op de dag van vandaag een groot tekort aan islamleerkrachten.

Er is tot op heden ook geen door de overheid erkende opleiding voor imams in België. De imams in ons land worden opgeleid in het buitenland, wat praktische problemen als imams die geen Nederlands of Frans spreken tot gevolg heeft. Ook vreest men een instroom van extremistische imams uit het buitenland.

Uit het onderzoek blijkt dat de Belgische overheid veel goede bedoelingen maar weinig kennis en ervaring heeft met de islam in ons land. De wetgeving is te veel op maat van de Katholieke kerk geschreven. De oplossing voor het tekort aan islamleerkrachten is duidelijk: er moeten meer opleidingen komen. Ook voor de imams zou er een opleiding ingericht moeten worden.

Bibliografie

Nederland en zijn Islam

Een ontzuilende samenleving reageert op het ontstaan van een geloofsgemeenschap ,

Jan Roth, Rinus Penninx,Kees Groendendijk, Astrid Meijer, 1996, Het Spinhuis, Amsterdam.

Muslims in western Europe, third edition , Jᴓrgen Nielsen, 2004, Edinburgh University Press Ltd, Edinburgh.

L’Islam en Belgique , Henri Goldman, Philippe Grollet, Louis-Léon Christians, Monique Renaerts, 1998, Tournesol Conseils SPRL-Editions Luc Pire, Brussel.

Institutionalization and Integration of Islam in The Netherlands , W.A. Shadid en P.S. van Koningsveld, een artikel in The Integration of Islam and Hinduism in Western Europe, W.A.R. Shadid en P.S. van Koningsveld (eds.) , 1991, Kok Publishing House, Kampen.

Islamic Schools and Islamic Religious Education, A comparison between Holland and other West European countries, K. Wagtendonk, een artikel in The Integration of Islam and Hinduism in Western Europe, W.A.R. Shadid en P.S. van Koningsveld (eds.) , 1991, Kok Publishing House, Kampen.

Islam in Nederland en België: religieuze institutionalisering in twee landen met een gemeenschappelijke voorgeschiedenis, W.A.R. Shadid en P.S. van Koningsveld, 2008, Peeters, Leuven.

QUAND LE DROIT ÉCRIT L’ISLAM l’intégration juridique de l’Islam en Belgique, Lionel Panafit (préface de Bruno Etienne), 1999, Etablissements Emile Bruylant, S.A., Brussel.

ISLAM NORM, IDEAAL EN WERKELIJKHEID, Jacques Waardenburg (redactie), zesde druk, 2008, Fibula/Unieboek BV, Houten/Antwerpen.

De rechtspositie van erkende erediensten en levensbeschouwingen in Staat en maatschappij, Patrick De Pooter, 2003, De Boeck & Larcier n.v., Brussel.

Rapport deel II: Project opleiding in ‘Islamitische studies’, Edith Piqueray, 2009, Universiteit Antwerpen (CEMIS), Antwerpen.

Encylopédie de L’Islam,Nouvelle Edition , C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs en G. Lecomte (red.), E.J. Brill, 1995, Leiden, volume VIII.

Naar een opleiding voor imams in België. Referentiepunten in België en Europa. Een publicatie van de Koning Boudewijnstichting, Brederodestraat 21 te 1000 Brussel. Auteur: Jean-François Husson, coördinator van ORACLE, secretaris-generaal van CIFoP, met medewerking van Julie Dury, wetenschappelijk medewerkster aan het CIFoP, januari 2006. Geraadpleegd op de website van de Koning Boudewijnstichting, 18/10/2010. http://www.kbs-frb.be/uploadedFiles/KBS-FRB/Files/NL/PUB_1579_Vorming_i…

Moskeeën, imams en islamleerkrachten in België. Stand van zaken en uitdagingen. Studie uitgevoerd door: Meryem KANMAZ, Centrum voor Islam In Europa (C.I.E.), Universiteit Gent Mohamed EL BATTIUI, onder leiding van Firouzeh NAHAVANDI, Université Libre de Bruxelles, september 2004. Geraadpleegd op de website van de Koning Boudewijnstichting, 18/10/2010. http://www.kbs-frb.be/uploadedFiles/KBS-FRB/Files/NL/PUB_1447_Moskeeen_…

Charter bedienaar van de islamitische eredienst. Geraadpleegd op de website van de Executieve van de Moslims van België, 24/10/2010. http://www.embnet.be/Portals/0/CharterNL3.pdf

Enseignement islamique/islamonderwijs. Geraadpleegd op de website van de Executieve van de Moslims van België, 24/10/2010. http://www.embnet.be/Enseignement/NederlandstaligeGemeenschap/Historiek…

Islam en moslims in België. Lokale uitdagingen & algemeendenkkader. Synthesenota voorbereid door Hassan Bousetta , FNRS-Ulg en Brigitte Maréchal, UCL, mei 2004. Nederlandse vertaling door Meryem Kanmaz, Centrum voor Islam in Europa (C.I.E.), Ugent. Geraadpleegd op de website van de Koning Boudewijnstichting, 18/10/2010. http://www.kbs-frb.be/uploadedFiles/KBS-FRB/Files/NL/PUB_1413_Islam_en_…

ISLAM IN THE EUROPEAN UNION: WHAT’S AT STAKE IN THE FUTURE? Een studie op vraag van het comité Cultuur en Onderwijs van het Europese Parlement door Felice Dassetto, Silvio Ferrari, en Brigitte Maréchal, mei 2007. Geraadpleegd op de website van Centre interdisciplinaire d'études de l'Islam dans le monde contemporain (CISMOC), 24/10 2010. http://www.uclouvain.be/cps/ucl/doc/epl-corta/documents/Rapport_parleme…

The Future of the Global Muslim Population Projections for 2010-2030, 27 januari 2011, geraadpleegd op de website van The Pew Forum On Religion and Public Life, 06/03/2011. http://pewforum.org/future-of-the-global-muslim-population-regional-eur…

DE BELGISCHE GRONDWET, Gecoördineerde tekst van 17 februari 1994, Nederlandstalige versie, geraadpleegd op de website van de Belgische senaat, 06/03/2011. http://www.senate.be/doc/const_nl.html

WWI exhibit examines role of Asian, African troops, Slobodan Lekic,11/09/2008, geraadpleegd op de website van USA Today, 30/03/2011. http://www.usatoday.com/news/world/2008-11-09-1456329040_x.htm

India and the Western Front, David Omissi, 10/03/2011, geraadpleegd op de website van de BBC (History), 30/03/2011. http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwone/india_wwone_01.shtml

Ontstaan, geraadpleegd op de website van de Inrichtende macht Lucerna, 03/04/2011. http://www.lucerna.be/ontstaan.html

Bachelor secundair onderwijs, geraadpleegd op de website van de Erasmus Hogeschool Brussel, 17/04/2011. http://www.erasmushogeschool.be/content/secundair-onderwijs

Muslim World League, 24/01/2011, geraadpleegd op de Engelstalige Wikipedia, 18/04/2011. http://en.wikipedia.org/wiki/Muslim_World_League

‘An al-Rābiṭa, 2004, geraadpleegd op de website van de Islamitische Wereldliga, 18/04/2011. http://www.themwl.org/Profile/default.aspx?l=AR

Formation continue en "Sciences religieuses": Islam, Bernard Fusulier, geraadpleegd op de website van de UCL, 19/04/2011. http://www.uclouvain.be/38784.html

Algemene informatie, geraadpleegd op de website van de Islamitische Universiteit van Europa, 19/04/2011. http://www.iueurope.com/nl/index.php/onze-universiteit/algemene-informa…;

Universiteit Antwerpen-Cemis, geraadpleegd op 01/05/2011, http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=.CEMIS

Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs - schooljaar 2009-2010, deel 1: schoolbevolking, Hoofdstuk 10 : Onderwijs niet-confessionele zedenleer en godsdienst Basis- en secundair onderwijs, geraadpleegd op de website van het Vlaams ministerie van onderwijs en vorming, 28/05/2011. http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsstatistieken/2009-2010.htm

Decreet betreffende het onderwijs-XIII-Mozaïek, 23/08/2007, geraadpleegd op de website van Edulex, 28/05/2011. http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…

Hervorming van de wetgeving met betrekking tot de erediensten en de niet-confessionele levensbeschouwelijke organisaties, verslag van de werkgroep ingesteld door het Koninklijk Besluit van 13 mei 2009, oktober 2010, geraadpleegd op de website van het ministerie van justitie, 28/05/2011. http://www.just.fgov.be/nl_htm/informatie/htm_justitie_atotz/eredienste…

L'Islam transplanté : bilan des recherches européennes , Félice Dassetto, een artikel in Revue européenne de migrations internationales, volume 10 nummer 2,1994 pg. 201-211, geraadpleegd op 29/05/2011, http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/remi_0765-0752_1…

De erkenning van de Islam in België: een rechtsantropologische discussie over rechtspluralisme, Christel Mattheeuws, 1994, eindwerk aan de Faculteit Psychologie en pedagogische wetenschappen van de Katholieke Universiteit Leuven.

De Standaard, Verdeelde moslimexecutieve dient twee erkenningsdossiers in, gom, 04/03/2011, geraadpleegd in het online archief van De Standaard op 26/03/2011. http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=D9374A4O&word=mos…

De Standaard, Mandaat Moslimexecutieve niet verlengd, lob, 01/04/2011, geraadpleegd in het online archief van De Standaard op 18/04/2011. http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=U438BD6E&word=mos…

De Standaard, Integratie- of gettoschool? Achter de schermen van het Lucernacollege, Pieter Lesaffer, 07/11/2009, geraadpleegd in het online archief van De Standaard op 03/04/2011. http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=FB2HKBHJ

De Standaard, 'Dit heeft bloed, zweet en tranen gekost' , Jochen Vandenbergh, 15/09/2009, geraadpleegd in het online archief van De Standaard op 03/04/2011. http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=9C2F63BE&word=luc…

De Standaard, Genks Lucernacollege zit zonder klaslokalen lessen kunnen door juridisch dispuut pas maandag beginnen, Stef Telen, 03/09/2005, geraadpleegd in het online archief van De Standaard op 03/04/2011. http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=G6NHHLQJ&word=luc…

De Standaard, De eerste lichting islamleerkrachten studeert af Mijn hoofddoek is mijn overtuiging, Veli Yüksel, 23/06/2001, geraadpleegd in het online archief van De Standaard op 17/04/2011. http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DEXB25062001_001&…

De Standaard, GroepT leidt islamleraars op Hogeschool biedt boeddhisme aan als keuzevak,Stef Telen, 24/06/2008, geraadpleegd in het online archief van De Standaard op 17/04/2011. http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=RG1TDANE&word=isl…

De Standaard, 'Moskeeën krijgen federaal, Vlaams en provinciaal geld' , ksg , 08/05/2009, geraadpleegd in het online archief van De Standaard op 27/05/2011. http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=6G2A0OKE&word=erk…

Het Nieuwsblad, UA organiseert eerste opleiding voor islamleerkrachten, Lieve Van den Bulck, 07/10/2009, geraadpleegd in het online archief van Het Nieuwsblad op 17/04/2011. http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=BLLVA_20091007_0…

Het Nieuwsblad, UCL organiseert eerste imamopleiding, ht, 31/08/2006, geraadpleegd in het online archief van Het Nieuwsblad op 19/04/2011. http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF31082006_044

Het Nieuwsblad, Islamitische Universiteit opent deuren in Gent, Marjorie Blommen, 25/09/2006, geraadpleegd in het online archief van Het Nieuwsblad op 19/04/2011. http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=G3J125GVT

MO* Mondiaal Magazine, Wallonië erkent tweemaal zoveel moskees als Vlaanderen ‘De Moslimexecutieve is geen parlement’ , Samira Bendadi, nummer april 2011, pg. 14-15.

MO* Mondiaal Magazine, Ongelijke financiering erediensten en levensbeschouwingen, de koek is te katholiek, Tine Danckaers, nummer april 2011, pg. 16-17.

De Morgen, Eerste zes moskeeën erkend in Vlaanderen, belga/adv, 22/12/2007, geraadpleegd in het online archief van De Morgen op 27/05/2011. http://www.demorgen.be/dm/nl/989/Binnenland/article/detail/113137/2007/…;