Het Noordpoolgebied. Een (inter)nationale regio.

Samuël

Servaes

De Noordpoolrace.
Nationale acties in een internationaal wettelijk kader. Samuël Servaes

Op 2 augustus 2007 plantte de Russische onderzeeër Mir I een Russische vlag op de bodem van de Arctische Oceaan. Met deze symbolische daad maakte Rusland duidelijk dat ze haar maritieme grenzen wou uitbreiden met een aanzienlijk deel van de Arctische regio.
De Arctische staten Canada, Denemarken (via Groenland), Noorwegen en de V.S. (via Alaska) kunnen in theorie ook aanspraak maken op hun deel van de Noordpoolregio. De regeringsleiders van deze Arctische landen reageerden dan ook fel en verklaarden dat ze zullen meedingen naar hun rechtmatig deel van het Noordpoolgebied. Een ‘Noordpoolrace’ was begonnen.
De internationale pers volgde de agressief ogende gebeurtenissen dan ook met argusogen. De Britse krant The Independent tittelde met ‘Cold War for the North Pole’. Meteen werd het beeld opgezet dat de Noordpoolregio het strijdtoneel zou worden van een nieuwe energieoorlog, die een nefast gevolg voor de internationale samenwerkingsverbanden in de Arctische regio zou hebben.
Desalniettemin moet dit duister beeld genuanceerd en soms zelfs tegengesproken worden. De relatie tussen de Noordpoolrace en de Arctische internationale samenwerking is er immers eerder een van continuïteit. De Noordpoolrace is in wezen een product van de UNCLOS (United Nations Convention on the Law of the Sea), het internationaal zeerecht, dat kuststaten de mogelijkheid biedt om hun maritieme grenzen te verruimen.De territoriale spanningen in de Arctische regio, die ontstaan door het vooruitzicht op nieuwe energievoorraden en nieuwe maritieme routes als gevolg van de klimaatsopwarming, lijken zich dan ook op te lossen in het internationaal wettelijk kader van de UNCLOS.
Het UNCLOS-verdrag van 1982 introduceerde de Exclusieve Economische Zone (EEZ) van 200 zeemijl (370 km). In deze zone hebben kuststaten het soevereine exploitatierecht op de natuurlijke rijkdommen in zee en zeebodem. Artikel 76 voorziet kuststaten in de mogelijkheid om hun maritieme grenzen boven de EEZ uit te breiden. Dit kan indien hun continentaal plat (de natuurlijke prolongatie van de landmassa, maar dan onder water) verder reikt dan de 200 zeemijl. Kuststaten hebben na hun ratificatie van het verdrag 10 jaar de tijd om hun claims neer te leggen bij de Commission on the Limits of the Continental Shelf (CLCS). Deze 21-koppige commissie heeft louter een adviserende rol en is bovendien niet bevoegd voor grensdisputen tussen staten, tenzij de betrokken staten hierin overeenstemmen. Wel is het Internationaal Tribunaal voor het Zeerecht, gevestigd te Hamburg, bevoegd voor alle disputen met betrekking tot de UNCLOS.
De UNCLOS is een totaalpakket. Elk lid moet alle instellingen en regels die de UNCLOS voorziet respecteren, als hij partij wil worden.

Nationale acties in een internationaal kader: De Russische claim van 2001

De Russische claim naar aanleiding van de Arktika expeditie van Augustus 2007 was dezelfde als die van 2001. Op 20 december 2001 diende Rusland een dossier in om haar EEZ uit te breiden richting Noordpool (zie kaart in bijlage). De nationale grenzen tussen de Arctische staten worden volledig gerespecteerd, maar het spreekt voor zich dat Rusland een zo groot mogelijk territorium tracht te vergaren in de internationale maritieme zones. Zo eisen Rusland en Noorwegen overlappende delen van het ‘loop hole’, een internationale maritieme zone, die geografisch dichter bij Noorwegen ligt. Ook in het Noordpoolgebied eist Rusland een aanzienlijk deel, ten nadele van Canada en Denemarken (via Groenland). Rusland redeneert dat ze haar maritieme grenzen richting Noordpool kan uitbreiden omdat haar continentaal plat verder reikt dan de traditionele 200 zeemijl. Het ankerpunt van deze redenering is de overtuiging dat het Lomonosovplateau een natuurlijke prolongatie is van het Siberische vastenland. De Deense regering claimt echter dat de Lomonosovrug eerder een natuurlijke prolongatie van Groenland is dan van Rusland.
De commissie weerlegde noch bevestigde de Russische eis van 2001, maar spoorde de Russische delegatie aan om haar claim wetenschappelijk beter te onderbouwen. De Russische claim van 2001 was tevens het startschot voor de Arctische landen om hun belangen in het Arctisch gebied veilig te stellen. Canada en Denemarken ratificeerden de UNCLOS in respectievelijk 2003 en 2004 en lanceerden wetenschappelijke expedities om de Arctische zeebodem in kaart te brengen. Noorwegen ratificeerde het verdrag al in 1996 en diende in 2006 een claim bij de CLCS in om haar maritieme grenzen te vergroten. Hierbij betwistte Noorwegen de geldigheid van de Russische claim van het ‘loop hole’ in de Barentszee, waar zich enorme hoeveelheden aan olie- en gasvoorraden bevinden. De goede Noors-Russische economische relaties verklaren echter waarom Noorwegen zich niet waagt aan gedurfde uitspraken over de Russische Noordpoolclaim van 2007. Sinds 2002 hebben de twee landen een strategisch partnerschap voor ontginningsprojecten in de Barentszee. Het grensgeschil lijkt zich dan ook diplomatiek op te lossen. In Juli 2007 - net voor de Russische expeditie - kwamen beiden landen al tot een partieel akkoord over de betwistte delimitatie in de Barentszee.
Canada heeft nog tot 2013 om een claim bij de CLCS in te dienen, Denemarken tot 2014. Hoe de Noordpoolregio verdeeld zal worden hangt af van de wetenschappelijke bewijzen en de diplomatische onderhandelingen tussen de Arctische staten. Tijdens de ‘Noordpooltop’ van 27-29 Mei 2008 in het Groenlandse Ilulissat bevestigden de Arctische staten om naar een onderhandelde oplossing te streven in het wettelijke kader van de UNCLOS. Een energieoorlog in de Arctische regio lijkt dus veraf. Integendeel, het UNCLOS-regime lijkt zich nog te versterken, wat de internationale samenwerking in de regio enkel in de hand kan werken. De Noordpoolrace ervoor heeft gezorgd dat de V.S. onder een zeer grote druk staat om het UNCLOS verdrag te ratificeren. De V.S. tekende de UNCLOS wel, maar slaagde er sinds 1982 niet in om de Senaat te overtuigen voor ratificatie. Bij ratificatie zou de VS haar continentaal plat aan de olierijke kust van Alaska kunnen uitbreiden boven de traditionele 200 zeemijl. De energievooruitzichten zorgen evenwel al een tijdje voor onenigheid over de delimitatie van de Amerikaans-Canadese grens in de Beaufortzee. Echter, indien Canada haar maritieme grenzen via de UNCLOS wil uitbreiden en haar claim overlapt met de aanspraken van de V.S., heeft de V.S. geen zitje aan de verdeeltafel van de UNCLOS en verliest het haar aanspraken in deze energierijke zone. Het UNCLOS-verdrag biedt bijgevolg de mogelijkheid om fricties in de Arctische regio op te lossen. Bij ratificatie van het UNCLOS-verdrag aanvaardt de V.S. automatisch de geschillenbeslechtingprocedures die het verdrag biedt en kan de zaak geregeld worden voor een tribunaal. Op 31 oktober 2007 besliste het Comité voor Buitenlandse Betrekkingen van de U.S. Senaat om de ratificatie van het verdrag te stemmen voor de plenaire Senaat.

Bibliografie

Bibliografie

Literatuur:

ACIA: Arctic Climate Impact Assessment. Executive Summary, 2004, Cambridge, 26p.

Agreement on Arctic Cooperation. No. 31529 CANADA and UNITED STATES OF AMERICA, 1988, 2p., untreaty.un.org/unts/60001_120000/30/4/00058175.pdf.

Agreement on the Conservation of Polar Bears, 1973, http://pbsg.npolar.no/ConvAgree/agreement.htm.

Antarctic Treaty, 1959, http://www.state.gov/t/ac/trt/4700.htm.

ARCHER Clive en David SCRIVENER, 1983, Frozen Frontiers and Resource Wrangles: Conflict and Cooperation in Northern Waters, in: International Affaires, vol.59, p59-76.

Arctic Human Development Report, 2004, Reykjavik, 235p.

BAEV, Pavel, 2007, Russia’s Race for the Arctic and the New Geopolitics of the North Pole, Washington, 17p., http://www.jamestown.org/docs/Jamestown-BaevRussiaArctic.pdf.

BANKES, N.D., 1987, Forty Years of Canadian Sovereignty Assertion in the Arctic. 1947-87, in: Arctic, vol.40, nr.4, p.285-291.

BARENTS OBSERVER, 01.04.2008, Shtokman budget too low, http://www.barentsobserver.com/shtokman-budget-too-low.4470958-91228.ht….

BARENTS OBSERVER, 02.04.2008, 230 billion RUB on Murmansk infrastructure, http://www.barentsobserver.com/230-billion-rub-on-murmansk-infrastructu….

BLOOM, Evan, 2007, The Arctic. United States Arctic Policy in 2007. Climate Change and the Arctic Renewed American Interest in a Changing North, http://www.state.gov/g/oes/rls/rm/2007/85350.htm.

BORGERSON, Scott, 2008, Arctic Meltdown. The Economy and Security Implications of Global Warming, in: Foreign Affaires,vol.87, nr.2., 8p., http://www.foreignaffairs.org/20080301faessay87206/scott-g-borgerson/ar….

BP Statistical Review of World Energy 2007, 2007, 48p., http://www.bp.com/liveassets/bp_internet/globalbp/globalbp_uk_english/r….

BYRNE, John en Walter PARKER, 2004, Sea Changes. Perspectives on Alaska’s Future under the Pending UNCLOS and the Findings of the U.S. Oceans Commission Report, Anchorage, Alaska, 18p.

CANADIAN ARCTIC RESOUCES COMMITTEE, 2006, Renewing the Northern Strategy, in: Northern Perspectives, vol.30, nr.1, 25p., http://www.carc.org/pubs/v30no1/CARC_Northrn_Perspctves_Winter_2006.pdf.

CBC, 26.01.2006, Harper brushes off U.S. criticism of Arctic plan, http://www.cbc.ca/story/canada/national/2006/01/26/wilkins-harper060126….

CBC, 02.08.2007, Russia plants flag staking claim to Arctic region, http://www.cbc.ca/world/story/2007/08/02/russia-arctic.html.

CHARRON, Andrea, 2004, The Northwest Passage Shipping Channel: Is Canada’s Sovereignty Really Floating Away?, 22p., http://www.cdfai.org/PDF/Charron,%20Andrea-Paper.pdf.

CHARRON, 2005-2006, The Northwest Passage in Context, in: Canadian Military Journal, winter, p.41-48.

CHOSSUDOVSKY, Michel, 17.08.2008, Canada’s Sovereignty in Jeopardy: the Militarization of North America, http://www.globalresearch.ca/index.php?context=va&aid=6572.

CLARK, Martin, 2007, Artic: A tough nut to crack, in: Petroleum Economist, vol.24, nr.2, Februari, p.32.

CLCS.01.2001.LOS/CAN, 2p.; CLCS.01.2001.LOS/ DNK, 3p.; CLCS.01.2001.LOS/NOR, 4p.; CLCS.01.2001.LOS/USA, 5p.; http://www.un.org/depts/los/clcs_new/submissions_files/submission_rus.h….

COLSEN, David, 2003, The Delimitation of the Continental Shelf between Neighboring States, in: The American Journal of International Law, vol.97, nr.1, p.91-107.

Continental Shelf Submission of Norway in respect of areas in the Arctic Ocean, the Barents Sea and the Norwegian Sea, 2006, Oslo, 22p., http://www.un.org/Depts/los/clcs_new/submissions_files/submission_nor.h….

CURRIE, Duncan, 2007, Sovereignty and Conflict in the Arctic Due to Climate Change: Climate Change and
the Legal Status of the Arctic Ocean, 11p.,
www.globelaw.com/LawSea/arctic%20claims%20and%20climate%20change.pdf.

Declaration on the Establishment of the Arctic Council, 1996, 2p., http://arctic-council.org/filearchive/Declaration%20on%20the%20Establis….

DM, (De Morgen), 10.08.2007; 03.11.2007; 29.04.2008; 03.05.2008.

DRAWBAUGH, Kevin, 31.10.2007, U.S. Senate panel backs Law of the Sea treaty, in: Reuters, www.reuters.com/article/latestCrisis/idUSN31335584.

DS, (De Standaard), 08.08.07.

EU, 2008, Climate Change and International Security, Brussel, 8p.

ESA, 14.09.2007, Satellites witness lowest Arctic ice coverage in history,
http/www.esa.int/esaCP/SEMYTC13J6F_index_1.html.

FOGELSON, Nancy, 1989, Greenland: Strategic base on a northern defense line, in: The Journal of Military History, vol.53, nr.1, p.51-63.

Foreign Affaires Canada, 19.09.2005, Canada and Denmark Issue Statement on Hans Island, http://w01.international.gc.ca/MinPub/Publication.aspx?isRedirect=True&…

GAHR STORE, Jonas, 2006, Minister of Foreign Affairs Jonas Gahr Støre's speech to the Arctic Council Ministerial Meeting in Salekhard, Russia, on October 26, 2006, http://www.norway.org/misc/print.aspx?article={f8d765da-d7a8-409d-b28d-eec3a0b04b76.

GAHR STORE, 2008, Norway’s Policy in the High North – the Arctic Dimension, Tromsø, 21.01.2008, http://www.regjeringen.no/en/dep/ud/About-the-Ministry/Other-political- staff/elisabeth_walaas/Speeches-and-articles/2008/Norways-Policy-in-the-High-North--the-Ar.html?id=497558.

GARNAGHAN, Matthew en Allison GOODY, 2006, Canadian Arctic Soveignty. Parliamentary Information, Ottawa, 11p., www.parl.gc.ca/information/library/PRBpubs/prb0561-e.pdf.

Global Insight, 12.06.2007, Norway, Russia Near Agreement on Barents Sea Claim, http://www.globalinsight.com/SDA/SDADetail9574.htm.

GORDON FOUNDATION, 2006, The Arctic and Canada’s Foreign Policy, 25p., www.gordonfn.org/resfiles/ForeignArcticPolicyWorkshop_Nov%202006.pdf.

GREENE, Owan, 2006, Environmental issues, in: BAYLIS John en Steve SMITH, The Globalisation of World Politics, Oxford, p.451-478.

GRYPHON, 10.08.2007, US rushes icebreaker to counter Ruskie threat, http://www.nowpublic.com/us-rushes-icebreaker-counter-ruskie-threat-nor….

HARDING, Luke,28.06.2007, Kremlin lays claim to huge chunk of oil-rich North Pole, in: The Guardian.

HARPER, Stephen, 17.08.2006, The Call of the North, speech at Yellowknife, http://pm.gc.ca/eng/media.asp?id=1285 http.

HEININEN Lassi en Heather NICOL, 2007, The Importance of Northern Dimension Foreign Policies in the Geopolitics of the Circumpolar North, in: Geopolitics, vol.12/1, p.133-165.

HEININEN, 1991, Arctic complexity: essays on Arctic interdependencies, Tampere, 149p.

HEININEN, 1995, Expanding the Northern dimensionTampere, 181p.,

HEININEN, 2004a, Security in the North, Lapland, 14p., http://www.nrf.is/Publications/The%20Resilient%20North/Plenary%204/3rd%….

HEININEN, 2004b, Circumpolar International Relations and Geopolitics, in: Arctic Human Development Report, Reykjavik, p.207-225.

HUEBERT, Rob en Yeager BROOKS, 2006, A New Sea. The Need for a Cooperative Framework for Management and Conservation of the Arctic Marine Environment, Calgary, 49p.,
http://www.sg.uu.nl/prog/2007b/powerhandouts/WWF%20arctic%20-%20a%20new….

HUEBERT, 2002, Northern Interests and Canadian Foreign Policy, Calgary, 18p.,
http://www.cdfai.org/PDF/NORTHERN%20INTERESTS%20AND%20CANADIAN%20FOREIG….

KELLY, Paul, 2005a, Break the Boundaries and Explore New Frontiers. Global Offshore Drilling 2005 Conference, Houston, Texas, 10 p., http://www.clgd.org/downloads/unclos/GlobOffDrlg05.pdf.

KELLY, 2005b, Evaluating the Impact of the Law of the Sea Treaty on the Future Offshore Drilling, Houston, Texas, 10 p., www.clgd.org/downloads/unclos/GlobOffDrlg05.pdf.

KLEBANOV, Ilya, 2007, A Region of Strategic Importance, in: Oil of Russia, nr.1., http://www.oilru.com/or/30/564.

KOPP, Dominique, 2007, Convoitises sur les resources stratégiques de l’Artctique, in: Le Monde Diplomatique, september, p.4-5.

LASERRE, Frédéric, 2007a, Enjeux géopolitiques et environnementaux en Arctique, Québec, 7p. http://www.geostrategie.ens.fr/impacts/compte-rendu_Lassere.pdf.

LASERRE, 2007b, Le passage du Nord-Ouest n’est pas une future autoroute maritieme, in: Le Devoir, 22.01.2007.

Madrid Protocol. The Protocol on Environmental Pretection to the Antarctic Treaty, 1991, http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/science/madrid_p….

MALAURIE, Jean, Le pétrole et le gaz artiques, Parijs, 1975, 2dln.

MCSMITH, Andy, 04.08.2007, The Cold War for the North Pole, in: The Independent.

New York Times, 05.10.2004.

NICOL, Heather, 2006, The Resilience of Borders in the Circumpolar North: Canada and U.S. Policy Boundaries, West Georgia, 9p., http://nrf.is/Open%20Meetings/Oulu%20Lulea%202006/Position%20Papers/Nic….

Northern Research Forum, 2004, Northern Dimensions. Expanding Circumpolar Cooperation, 7p., www.nrf.is/Events/Northern%20Dimension_Position%20Paper%203rd%20NRF1.pdf.

NOWLAN, Linda, 2001, Arctic Legal Regime for Environmental Protection, 85p.,
http://www.iucn.org/themes/law/pdfdocuments/EPLP44EN.pdf.

PAME, 2008a, Revised 2002 Arctic Offshore Oil and Gas Guidelines, 79p., http://arcticportal.org/uploads/pb/Yd/pbYd0gCnMufWhDzlHK-UJA/Arctic-Gui….

PAME, 2008b, The Future of Arctic Marine Navigation in Mid-Century, 22p.,
http://arcticportal.org/uploads/Lw/1e/Lw1exJ-a79DUx7LJqs_gLA/GBN-AMSA-S….

PARSONS, Lee, 19.07.2007, Harper commits billions to build Canada an Arctic navy, www.wsws.org/articles/2007/jul2007/cana-j19.shtml.

ROUCEK, J.S., 1983, The Geopolitics of the Arctic, in: American Journal of Economics and Sociology, vol.42/4, p.463-471.

ROUCEK, 1986, The Geopolitics of the Antarctic: The Land Is Free for Scientific Work but Its Wealth of Minerals Has Excited Imperialist Claims, in: American Journal of Economics and Sociology, Vol.45, No.1, p.69-77.

SAPLINOVA, Maria, 2005, Analysis: Is Russia prepared for drilling on the continal shelf ?, 11p., www.bellona.org/english_import_area/energy/39202.

SMITH, Mark en Keir GILES, 2007, Russia and the Arctic: The “Last Dash North”, London, 25p., www.defac.ac.uk/colleges/csrc/document-listings/russian/07(26)MAS-KG.pdf.

SMITH, Robert, 1981, The Maritieme Boundaries of the U.S., in: Geographical Review, vol.71, nr.4, p.395-410.

STERN, Jonathan, 2005, The Future of Russian Gaz and Gazprom, Oxford, 298p.

TAYNOR, Ian, 10.03.2008, Climate change may spark conflict with Russia, EU told, in: The Guardian.

The Ilulissat Declaration. Arctic Ocean Conference, Ilulissat, Groenland, 27 – 29 Mei 2008, 2p., http://www.um.dk/NR/rdonlyres/BE00B850-D278-4489-A6BE-6AE230415546/0/Ar….

UNCLOS III treaty, 1982, Washington, http://www.un.org/Depts/los/convention_agreements/texts/unclos/closindx….

UNCLOS, 1998, The United Nations Convention on the Law of the Sea. A Historical Perspective, 16p., http://www.un.org/Depts/los/index.htm.

U.S. Arctic Policy, 2007, http://www.state.gov/g/oes/ocns/arc/.

YENIKEYEFF, Midkhatovich 2007, The Battle for the next Energy Frontier, Oxford, 15p., www.oxfordenergy.org/pdfs/comment_0807-3.pdf.

YOUNG, Oran en Gail OSHERENKO, 1989, The Age of the Arctic: Hot conflicts and Cold Realities, Cambridge, 316p.

YOUNG, 1985-86, The Age of the Arctic, in: Foreign Policy, vol.61, Winter, p.160-179.

YOUNG, 2000, The Structure of Arctic Cooperation: Solving Problems/ Seizing Opportunities, 2000, 22p., http://www.arcticparl.org/resource/images/conf4_sac.pdf.

Websites:

www.acia.uaf.edu
http://arctic-council.org
www.arcticparl.org  
www.arcticrefugeaction.org/newroom/alaskaoilspill.htm
www.barentsinfo.fi/beac/ibs.aspx
www.fni.no/insrop
www.isa.org.jm/en/about
www.nammco.no
www.norden.org
www.northernforum.org
www.radarsat2.info
www.statiolhydro.com
www.unclos.com