SciMingo helpt onderzoekers het juiste evenwicht te vinden tussen complexiteit en begrijpelijkheid in wetenschapscommunicatie. Zo leren we je hoe je mensen aanspreekt zonder afbreuk te doen aan je onderzoek. Als volleerde flamingo's, meesters in evenwicht 🦩
Hoezo patiëntenrechten?
Evi
Verdonck
Onderwerp en aanleiding
Sinds de opleidingsonderdelen "sociaal-juridische dienstverlening‟ en "methoden sociaal- juridische dienstverlening‟ ben ik mij enorm gaan interesseren voor de Wet op de patiëntenrechten. Hierdoor ben ik een aantal onderzoeksbronnen en artikels beginnen lezen voor ik aan de stageperiode begon. Deze gingen voornamelijk over het feit dat zowel de beroepsbeoefenaar als de patiënt onvoldoende de patiëntenrechten kennen. Deze informatie heeft mij sterk doen nadenken over de situatie. Ik stelde mij de vraag of een gelijkaardig probleem daadwerkelijk aanwezig was bij het ziekenhuispersoneel van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA). Daarom luidde mijn probleemstelling als volgt: “In hoeverre is de Wet op de patiëntenrechten gekend bij het ziekenhuispersoneel van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen?”
Doelstelling
Omdat maatschappelijke relevantie en een meerwaarde voor het UZA voor mij vanzelfsprekend zijn, wilde ik mij 100% inzetten voor dit onderzoek. Niet alleen ben ik hier persoonlijk in geïnteresseerd, maar draagt het onderwerp bij de tot de Joint Commission International (JCI) accreditatie waarnaar het UZA streeft. JCI besteedt namelijk een volledig hoofdstuk aan “patient and family rights”. De resultaten van het eindwerk zullen dan ook meetellen als basis voor het verder uitwerken van richtlijnen en de JCI-erkenning.
Onderzoeksmethode
Ik besloot om een enquête op te stellen die puur de parate kennis bij het ziekenhuispersoneel nagaat. De enquête bestond onder andere uit een aantal kennisvragen en werd verspreid via UZAconnect (het intranet). Het ziekenhuispersoneel werd gevraagd om binnen de zes weken de enquête in te vullen.
Eveneens koos ik ervoor om key-informants diepte-interviews af te nemen. Op die manier kon ik een zo volledig en duidelijk mogelijk beeld scheppen van het kennisniveau, de standpunten en de gedachtegang over de Wet op patiëntenrechten.
Over de key-informants heb ik goed nagedacht en deze zorgvuldig uitgekozen. Mijn bedoeling was om alle medische diensthoofden te interviewen, maar dit was niet haalbaar. Daarom besliste ik om tevens enkele hoofdverpleegkundigen, medewerkers en directieleden te bevragen.
De resultaten van de enquête werden geanalyseerd aan de hand van grafieken. Bij de vaststellingen van de diepte-interviews selecteerde ik de meest voorkomende antwoorden.
Belangrijkste vaststellingen
Uit de resultaten van de enquête bleek dat de Wet op de patiëntenrechten onvoldoende gekend is bij het ziekenhuispersoneel van het UZA. De respondenten scoorden slecht op drie patiëntenrechten: (1) het recht op inzage en een afschrift van het medisch dossier, (2) het recht op toestemming en (3) recht op een klacht. De kennis die ook bij de diepte-interviews werd bevraagd, bevestigden deze vaststelling. Er zijn een aantal rechten waarmee het personeel iets beter is vertrouwd, maar in het algemeen kan er geconcludeerd worden dat de kennis van de rechten ondermaats is.
Daarnaast zijn er door de diepte-interviews een aantal knelpunten, positieve kenmerken en uiteenlopende informatiekanalen van de wet naar boven gekomen. Zo worden bijvoorbeeld het bijkomend administratief werk en de tijdsdruk als nadeel ervaren.
Conclusies
De voornaamste conclusies die uit het onderzoek kunnen worden getrokken is dat de Wet op de patiëntenrechten zowel voor de zorgverlener als voor de patiënt belangrijk is. Iedere zorgverlener zou deze wet goed moeten kennen en toepassen. Het starten van een campagne om deze wet onder de aandacht te brengen van al het UZA personeel dringt zich dan ook op. Hiervoor formuleerde ik enkele aanbevelingen.
Daarnaast bleek tijdens mijn onderzoek dat het bestaan van de ombudsdienst en wat de ombudsman/vrouw zijn/haar opdrachten zijn eveneens onvoldoende gekend is bij het ziekenhuispersoneel. Ook dit is één van de aandachtspunten.
Bibliografie
1) Wetgeving
Art. 9 EVRM.
Art. 23 Gw.
Art. 422 bis Sw.
Art. 1-17 wet 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt, BS 26 september 2002 (ed. 2).
Art. 11 bis wet 24 november 2004 tot wijziging van de wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt door de invoeging daarin van het voor eenieder geldend recht om op pijnbestrijding gerichte zorg toegediend te krijgen, alsmede van koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, BS 17 oktober 2005 (ed. 1).
Art. 12 wet 29 april 1999 betreffende de niet-conventionele praktijken inzake de geneeskunde, de artsenijbereidkunde, de kinesitherapie, de verpleegkunde en de paramedische beroepen, BS 24 juni 1999.
KB 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidsberoepen, BS 14 november 1967 (ed. 1).
KB 8 juli 2003 houdende vaststelling van de voorwaarden waaraan de ombudsfunctie in de ziekenhuizen moet voldoen, BS 26 augustus 2003.
KB 15 december 2008 tot wijziging van het koninklijk besluit van 17 juni 2004 betreffende de verklaring bij opname in een ziekenhuis, BS 16 februari 2009 (ed. 1).
Wetsontwerp betreffende de rechten van de patiënt, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50.
2) Rechtspraak
Antwerpen (1e k.) 10 november 2008, T. Gez. 2011-12, 29.
Rb. Luik 7 december 2010, JLMB 2012, 1748.
Rb. Gent 12 september 2011, T.Gez. 2012-13, 264.
Rb. Gent 13 december 2011, T. Verz 2012, 537.
Arbrb. Brussel 5 maart 2009, T.Gez. 2010-11, 336, noot M. VAN COTTHEM.
59
Vred. Bastenaken 11 juni 2010, T.Vred. 2012, 250, noot G. GENICOT.
3) Rechtsleer
Boeken
DE HERT, M., MAGIELS, G. en THYS, E., Over mijn lijf, de bijsluiter bij de wet rechten van de patiënt, Antwerpen, Houtkiet, 2003, 135 p.
DIJKHOFFZ, W., CICCHELERO, F., DE BOECK, T., VAN DER VEKEN, R., VERBRUGGEN, D., en VIEREN, T., Je rechten als patiënt, Berchem, EPO, 2008, 258 p.
MORBE, E., De wet betreffende de rechten van de patiënt, Heule, UGA, 2003, 236 p.
TACK, S. en BALTHAZAR, T., Informed consent in de zorgsector: recente evoluties, Gent, Larcier, 2007, 100 p.
NYS, H., De rechten van de patiënt, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2001, 184 p.
VERDEYEN, V., Patiëntenrechten, een nieuwe wet: overdreven juridisering van de zorgrelatie?, Mechelen, Kluwer, 2003, 108 p.
Bijdragen in tijdschriften en kranten
BEEL, V., “Euthanasie is geen recht van de patiënt”, De Standaard 2013, 9.
MARTENS, P., “Partners in de zorg”, Knack 2012, 32-33.
MARTENS, P., “Patiënt bestuurt nog niet mee”, Knack 2012, 50-51.
X, “Patiëntenrechten na acht jaar nog met voeten getreden”, De Standaard 2011, 9.
X, “Patiëntenrechten zijn nauwelijks bekend”, De Standaard 2012, 12.
X, “Patiënten geïnformeerd over rechten”, Het Laatste Nieuws 2013, 21.
Rapporten en verslagen
DESMET, A., Patiënten- en consumentenbescherming in de gezondheids- en lichaamszorg, Gent, Universiteit Gent, 2012, 157 p.
DESMET, N., Met de rechten van minderjarige patiënten, Gent, Kinderrechtswinkel, 2012, 25 p.
FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKGSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU, Jaarverslag 2011, Brussel, Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en leefmilieu, 2011, 111 p.
60
FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU, Samenwerken aan een gezondheidszorg op mensenmaat, Brussel, Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, 2013, 29 p.
GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG, Verslag discussie GGZ-congres 2012, Wilrijk, Geestelijke gezondheidszorg, 2012, 36 p.
UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN, Huishoudelijk reglement, Antwerpen, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, 2007, 7 p.
VLAAMS PATIENTENPLATFORM, De Wet op de patiëntenrechten: kennis, toepassing en attitudes bij beroepsbeoefenaars, Vlaams Patiëntenplatform, 2006, 183 p.
VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL, Rapport: Bevolkingsonderzoek naar patiëntenrechten, Brussel, Vrije Universiteit Brussel, 2011, 22 p.
X, Besluiten, Antwerpen, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, 2013, 15 p.
Brochures en folders
FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKGSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU, Een uitnodiging tot dialoog, Brussel, Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, 2007, 22 p.
FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKGSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKE- TEN EN LEEFMILIEU, Wet “Rechten van de patiënt”, Brussel, Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, 2006, 22 p.
SOCIALISTISCHE MUTUALITEITEN, Wegwijs in patiëntenrechten, Brussel, Socialistische mutualiteiten, 2010, 27 p.
VLAAMS PATIENTENPLATFORM, Ken je rechten als patiënt, Gravenwezel, Vlaams Patiëntenplatform, 2012, 12 p.
Online bronnen
BELGISCHE FEDERALE OVERHEIDSDIENSTEN, Patiëntenrechten,
http://www.belgium.be/nl/gezondheid/gezondheidszorg/patientenrechten (consultatie op 9 maart 2013).
CHRISTELIJKE MUTUALITEIT, Meest patiëntvriendelijke ziekenhuiswebsites bekroond, http://www.cm.be/b2b/pers/persberichten-2013/patientvriendelijke- ziekenhuiswebsites.jsp (consultatie op 21 maart 2013).
61
CLAEYS, P. en VANDENBUSSCHE, V., 10 jaar patiëntenrechten in de gezondheidszorg tussen droom en daad, http://www.popovggz.be/?action=nieuws_detail&nieuws=359&titel=10+jaar+p…% ABntenrechten+in+de+GGZ++ervaringen+vanuit+de+ombudsfunctie&thema= (consultatie op 20 april 2013).
FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU, Organisatie, http://www.health.belgium.be/eportal/Aboutus/ourorganisation/index.htm (consultatie op 9 maart 2013).
FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU, 10 jaar patiëntenrechtenwet in het teken van een goede relatie, http://www.health.belgium.be/eportal/Healthcare/19081806#.UYzhtqI9OrZ (consultatie op 10 maart 2013).
FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU, Patiëntenrechten, http://www.patientenrechten.be (consultatie op 7 maart 2013).
JOINT COMMISSON INTERNATIONAL, Over JCI,
http://www.jointcommissioninternational.org/About-JCI/ (consultatie op 31 maart 2013).
ORDE VAN GENEESHEREN, Keuze van de vertrouwenspersoon, http://www.ordomedic.be/nl/adviezen/advies/keuze-van-de-vertrouwenspers… (con- sultatie op 25 februari 2013).
ORDE VAN GENEESHEREN, Verzet van de patiënt tegen de inhoud van zijn medisch dossier, http://www.ordomedic.be/nl/adviezen/advies/verzet-van-de-pati%EBnt-tegen- de-inhoud-van-zijn-medisch-dossier (consultatie op 18 april 2013).
POLITEA, Optimaal communiceren in de medische sector, http://www.politeia.be/mailing/html/polpub20130429communiceren.html (consultatie op 30 april 2013).
POLITEA, Patiëntenrechten in de praktijk,
http://www.politeia.be/article.aspx?a_id=PATINT450I (consultatie op 30 april 2013).
POLITEA, Werken met patiënten, http://www.politeia.be/article.aspx?a_id=WERKEN805E (consultatie op 30 april 2013).
62
UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN, Over de research club, http://www.uza.be/over-de-research-club (consultatie op 5 mei 2013).
VLAAMS PATIENTENPLATFORM, Missie en Visie, http://vlaamspatientenplatform.be/pagina/missie-en-doel (consultatie op 9 maart 2013).
VLAAMS PATIENTENPLATFORM, Werking federale commissie, http://vlaamspatientenplatform.be/pagina/werking#federale (consultatie op 9 maart 2013).
VVOVAZ, Wat is VVOVAZ, http://www.vvovaz.be/ (consultatie op 10 maart 2013).
X, JCI, http://intranet/Werkgroepen/jciaccr/Pages/Default.aspx (consultatie op 18 februari 2013).
X, Uw rechten als patiënt, http://www.e-gezondheid.be/uw-rechten-als- patient/actueel/1568 (consultatie op 1 april 2013).
X, “Vlaams Patiëntenplatform vestigt aandacht op patiëntenrechten”, Knack 2013 en http://www.knack.be/belga-algemeen/vlaams-patientenplatform-vestigt-aan…- patientenrechten/article-4000281684831.htm.
X, Wetsontwerp betreffende de rechten van de patiënt, http://www.senate.be/www/?MIval=/publications/viewPubDoc&TID=33616963&L… (consultatie op 2 april 2013).
Mondelinge bronnen
BECKSTEDDE, I., mondelinge mededeling, interview, 12 maart 2013.
BRACONNIER, L., mondelinge mededeling, interview, 7 maart 2013.
GERAERTS, M., mondelinge mededeling, interview, 14 maart 2013.
JORENS, P., mondelinge mededeling, interview, 15 april 2013.
MAAS, A., mondelinge mededeling, interview, 19 maart 2013.
MONSIEURS, K., mondelinge mededeling, interview, 7 maart 2013.
PARIZEL, P., mondelinge mededeling, interview, 14 maart 2013.
PEETERS, M., mondelinge mededeling, interview, 28 maart 2013.
PELCKMANS, P., mondelinge mededeling, interview, 13 maart 2013.
63
RAMET, J., mondelinge mededeling, interview, 28 maart 2013.
ROELEN, M., mondelinge mededeling, interview, 4 april 2013.
SWARTENBROECKX, J., mondelinge mededeling, interview, 27 maart 2013.
TASSIGNON, M., mondelinge mededeling, interview, 8 maart 2013.
VAN AKEN, P., mondelinge mededeling, interview, 20 maart 2013.
VAN DEN ENDE, J., mondelinge mededeling, interview, 13 maart 2013.
VAN DEN WEYNGAERT, D., mondelinge mededeling, interview, 2 april 2013.
VANDEVELDE, K., mondelinge mededeling, interview, 3 april 2013.
VAN DER STRAETEN, J., mondelinge mededeling, interview, 26 maart 2013.
VAN GENECHTEN, N., mondelinge mededeling, interview, 15 maart 2013.
VAN REEMPTS, P., mondelinge mededeling, interview, 16 april, 2013.
VAN ROY, D., mondelinge mededeling, interview, 7 maart 2013.
VAN SCHIL, P., mondelinge mededeling, interview, 20 maart 2013.
VAN WIELE, M., mondelinge mededeling, interview, 27 maart 2013.
VERCAUTEREN, M., mondelinge mededeling, interview, 19 maart, 2013.
VRINTS, C., mondelinge mededeling, interview, 7 maart 2013.
X, mondelinge mededeling, interview, 7 maart 2013.
X, mondelinge mededeling, interview, 7 maart 2013.
