SciMingo helpt onderzoekers het juiste evenwicht te vinden tussen complexiteit en begrijpelijkheid in wetenschapscommunicatie. Zo leren we je hoe je mensen aanspreekt zonder afbreuk te doen aan je onderzoek. Als volleerde flamingo's, meesters in evenwicht 🦩
Managing Inequality: The Political Ecology of a Small-Scale Fishery, Mweru-Luapula, Zambia
Bram
Verelst
A Common Tragedy: De Politieke Ecologie van de Visserij in Mweru-Luapula, Zambia
21 september 2012: Zambiaans president Michael Sata roept voor het parlement op tot dringende maatregelen om de visvangst in de nationale meren en rivieren te behoeden van een ecologische ramp. “Het veelvuldig aanwenden van illegale vismethoden en het niet naleven van het jaarlijkse visverbod putten de gemeenschappelijke visvoorraden uit”. Hij maant hierbij aan tot een actievere beleidsvoering om biologische degradatie in de nationale waterbronnen te vermijden, want “dit is cruciaal voor de voedselveiligheid in de regio’s en essentieel om duurzame ontwikkeling te garanderen”.
Deze toespraak van president Sata kan echter bezwaarlijk als grensverleggend worden beschouwd. Ze is immers ingebed in een visie op gemeenschappelijk gebruik van natuurlijke bronnen die sinds decennia landbouwontwikkeling domineert: de “mythe” van de Tragedy of the Commons (ook wel common property theory genoemd). Deze theorie is gebaseerd op een essay van ecologist Garrett Hardin in 1968, die wees op een sociaal dilemma in het beheer van natuurlijke bronnen. Twee ideeën staan hierin centraal: vrije toegang tot natuurlijke bronnen leidt onvermijdelijk tot overexploitatie en individuen zijn niet in staat dit te beletten.
Dit paradigma heeft vele overheden in het Zuiden aangemoedigd om rechten en verantwoordelijkheden omtrent natuurlijke bronnen uit handen te nemen van lokale groepen. Als legitimatie wordt aangehaald dat het overmatig gebruik van common-pool resources als bossen, landbouwgronden, weiden en visgebieden het gevolg is van deze ‘tragedie’.
Het gebruik van dit model in landbouwontwikkeling is echter problematisch. Het is ten eerste vaak gebaseerd op onbetrouwbare statistische gegevens. De precaire politieke situatie in vele landen in het Zuiden heeft immers een systematische analyse van natuurlijke bronnen praktisch onmogelijk gemaakt. Ten tweede doet het dienst als een rationalistisch interpretatiekader dat de sociale realiteit van lokale economie en ecologie vervormt: onafhankelijke en gelijke economische actoren streven louter hun eigenbelang na in het gemeenschappelijk gebruik van natuurlijke bronnen, waardoor biologische uitputting onafwendbaar is, met algemene verarming tot gevolg. Dit kader negeert het bestaan en belang van machtsrelaties, politiek en ideologie – vervat in lokale instituten, gewoonterecht en sociale netwerken – die toegang tot en controle over natuurlijke bronnen beïnvloeden.
Een onderzoek naar de lokale visserij in het Mwerumeer – aan de grens met de Democratische Republiek Congo en Zambia – toont immers aan dat armoede niet zozeer af hangt van het aantal natuurlijke rijkdommen, maar van de verdeling ervan. Aan de hand van een politiek-ecologische analyse werden de historische trajecten – van de koloniale tijd tot heden – van de visserij en het beheer van de visserij in Mweru blootgelegd. Drie aandachtspunten stonden hierbij centraal (i) de evolutie van het ecologische systeem van het Mwerumeer, (ii) de sociaal-economische en politieke context waarin veranderingen in de (beleids-)structuur van de visserij plaatsvonden, en (iii) mechanismen van politieke en sociaal-economische subordinatie. Kort samengevat stonden drie speerpunten centraal: natuur, context en macht.
De conclusies van dit onderzoek gaan lijnrecht in tegen de vooronderstellingen waarop het model van de Tragedy of the Commons gestoeld is. Het Mwerumeer blijkt immers een ecologische veerkracht te hebben die zeldzaam is onder natuurlijke waterbronnen. Bepaalde vissoorten kunnen weerstaan aan extensieve druk van de visserij, en het verdwijnen van een vissoort gaat vaak gepaard met de opkomst van een andere. Deze dynamische natuur kenmerkt ook de bevolking die economisch afhankelijk is van het Mwerumeer. De populariteit van de grote en commercieel interessante mpumbu vis bijvoorbeeld, in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw, leidde tot de opkomst van een nieuwe lokale kapitalistische ondernemersklasse. Politieke, economische, ecologische en sociale veranderingen gingen hand in hand. Zo veroorzaakte de zaïrisering onder Mobutu, en de aanleg van een verbeterd wegennetwerk aan de Zambiaanse kant van het Mwerumeer, een migratiebeweging naar Zambia die leidde tot het ontstaan van grote vissersdorpen als Kashikishi en Pweto. Deze migratiebeweging werd nog versterkt door de opkomst van chisense – een kleine sardine – in de jaren zeventig en de gelijktijdige crisis in de mijnsector.
Wil dit zeggen dat toegang tot het Mwerumeer inderdaad vrij is, zoals de aanhangers van de zogenaamde common property theory beweren? Het is antwoord is neen. Naast de rol van traditionele autoriteiten als culturele beschermers van het meer en de aanwezigheid van formele instellingen als de Zambiaanse immigratiedienst, vereist toegang tot de lokale visserij ook kapitaal en kennis. Vissen op chisense bijvoorbeeld is zeer kapitaals-en arbeidsintensief. Paraffinelampen en speciale netten dienen aangeschaft te worden, en ervaring en expertise zijn nodig om te weten waar de beste visplaatsen zich bevinden. Toegang tot deze kennis en tot de nodige financiële bronnen is niet voor iedereen gelijk. Amartya Sen wijst hieromtrent op het belang van sociale netwerken.
Het gebruik van een natuurlijke bron als het Mwerumeer is dus niet vrij en, nog belangrijker, niet gelijk voor iedereen. Geen enkel economisch systeem wordt gekenmerkt door gelijke en onafhankelijke individuen. Het zijn sociale netwerken – op basis van vriendschap, familie, gewoonte of krediet – die bestaan tussen de gebruikers van het Mwerumeer, die bepalen wie wint en wie verliest in de economie van Mweru. Ongelijkheid is inherent aan elke samenleving. De grote fout van wie gelooft in een Tragedy of the Commons, en van wie zijn beleid daarop afstemt, is de onwil of het onvermogen om dit in te zien.
Het huidig beleid omtrent visserij in Mweru-Luapula heeft een gedecentraliseerde structuur opgericht met lokale comités en actiegroepen. Leden van deze comités zijn echter louter welgestelde zakenmannen die andere belangen hebben dan kleinschalige vissers en handelaars. De eerste groep beoogt immers een vorm van schaalvergroting (meer boten en netten, en de verwijdering van lokale tussenpersonen om direct naar de steden te kunnen transporteren) terwijl voor de niet-vertegenwoordigde groep deze tussenpersonen juist essentieel zijn om de lokale gemeenschap van vis te voorzien. Het risico bestaat er momenteel in dat lokale beleidsmaatregelen niet ten voordele zullen zijn van de armeren, maar juist van diegenen die al beter af waren.
Het verhaal van de visserij hier leest daarom niet als een Tragedy of the Commons. De tragiek ligt in de observatie dat dit paradigma een beleid heeft vorm gegeven dat de kloof tussen arm en rijk alleen verder verweidt.
Bibliografie
Books, Articles, Reports and Dissertations
Agrawal, A.
2005. Environmentality: Technologies of Government and the Making of Subjects. Durham, N.C.: Durke University Press
Andrade, H. and G. Midré.
2011. The Merits of Consensus: Small-Scale Fisheries as a Livelihood Buffer in Livingston, Guatemala. In S. Jentoft and A. Eide (Eds.). Poverty Mosaics: Realities and Prospects in Small-Scale Fisheries, Springer: 427-449.
Andrew, N. and L. Evans.
2009. Approaches and Frameworks for Management and Research in Small-Scale Fisheries in the Developing World. The WorldFish Center Working Paper 1914, The WorldFish Center, Penang, Malaysia.
Andrew, N. and L. Evans.
2011. Diagnosis and the Management Constituency of Small-Scale Fisheries. In R.S. Pomeroy and N. Andrew (Eds.). Small-Scale Fisheries Management: Frameworks and Approaches for the Developing World, Wallingford, Oxfordshire: CAB International: 35-58.
Annear, C.M.
2009. Navigating Constricted Channels. Local Cooption, Coercion, and Concentration under Co-Management, Mweru-Luapula Fishery, Zambia. Journal of Political Ecology: Case Studies in History and Society 16: 34-38.
Annear, C.M.
2010. Weathering the Commons: Resilience and Heterogeneity in an Inland Fishery, Mweru-Luapula, Zambia. Unpublished doctoral dissertation, Boston University Graduate School of Arts and Sciences.
Bavinck, M.
2011. Wealth, Poverty and Immigration: The Role of Institutions in the Fisheries of Tamil Nadu, India. In S. Jentoft and A. Eide (Eds.). Poverty Mosaics: Realities and Prospects in Small-Scale Fisheries, Springer: 173-194.
Béné, C.
2003. When Fishery Rhymes with Poverty: a First Step Beyond the Old Paradigm on Poverty in Small-Scale Fisheries. World Development 31(6): 949-975.
Béné, C.
2009. Are Fishers Poor or Vulnerable? Assessing Economic Vulnerability in Small-Scale Fishing Communities. Journal of Development Studies 45(6): 911-933.
Brown, J.C. and M. Purcell.
2005. There is Nothing Inherent about Scale: Political Ecology, the Local Trap, and the Politics of Development in the Brazilian Amazon, Geoforum 36: 607-624.
Charles, A.
2011. Human Rights and Fishery Rights in Small-Scale Fisheries Management. In R.S. Pomeroy and N. Andrew (Eds.), Small-Scale Fisheries Management: Frameworks and Approaches for the Developing World, Wallingford, Oxfordshire, CAB International: 59-74.
Chuenpagdee, R. and S. Jentoft.
2011. Situating Poverty: A Chain Analysis of Small-Scale Fisheries. In S. Jentoft and A. Eide (Eds.). Poverty Mosaics: Realities and Prospects in Small-Scale Fisheries, Springer: 27-42.
Cinner, J.E.
2008. Socioeconomic Factors that Affect Artisanal Fishers’ Readiness to Exit a Declining Fishery. Conservation Biology 23(1): 124-130.
De Haan, L. and A. Zoomers.
2005. Exploring the Frontier of Livelihoods Research. Development and Change 36(1): 27-47.
Ferguson, J.
1999. Expectations of modernity: Myths and Meaning of Urban Life on the Zambian Copperbelt. California: University of California Press.
Goldman, M.J. and M.D. Turner.
2011. Introduction. In M.J. Goldman, P. Nadasdy & M.D. Turner, Knowing Nature: Conversations at the Intersection of Political Ecology and Science Studies. Chicago & London: University of Chicago Press: 1-24.
Gordon, D.
2005. Growth without Capital: A Renascent Fishery in Zambia and Katanga. Journal of Southern African Studies 31(3): 495-511.
Gordon, D.
2006. Nachituti’s Gift: Economy, Society and Environment in Central Africa. Madison: The University of Wisconsin Press.
Gordon, H.S.
1954. The Economic Theory of a Common-Property Resource: The Fishery. Journal of Political Economy 62(2): 124-142.
Haller, T.
2007. The Contested Floodplain: Institutional Change of Common Pool Resource Management and Conflicts among the Ila, Tonga and Batwa, Kafue Flats (Southern Province), Zambia. Post-doctoral dissertation, University of Zurich: Department of Social Anthropology.
Haller, T. and S. Merten.
2008. “We are Zambians – Don’t Tell Us How to Fish!” Institutional Change, Power Relations and Conflicts in the Kafue Flats Fisheries in Zambia. Human Ecology 36: 699-715.
Hauck, M.
2011. Small-scale Fisheries Compliance: Integrating Social Justice, Legitimacy and Deterrence. In R.S. Pomeroy and N. Andrew (Eds.), Small-Scale Fisheries Management: Frameworks and Approaches for the Developing World. Wallingford, Oxfordshire: CAB International: 196-215.
Hardin, G.
1968. The Tragedy of the Commons. Science 162: 12433-12438.
Islam, M.M.
(2011). Living on the Margin. The Poverty-Vulnerability Nexus in the Small-Scale Fisheries of Bangladesh. In S. Jentoft and A. Eide (Eds.). Poverty Mosaics: Realities and Prospects in Small-Scale Fisheries, Springer: 71-96.
Jentoft, S., Bavinck, M., Johnson, D.S. and K.T. Thomson.
2009. Fisheries Co-management and Legal Pluralism: How an Analytical Problem Becomes an Institutional One. Human Organization 68(1): 27-38.
Jentoft, S. and G. Midré.
2011. The Meaning of Poverty: Conceptual Issues in Small-Scale Fisheries Research. In S. Jentoft & A. Eide (Eds.). Poverty Mosaics: Realities and Prospects in Small-Scale Fisheries. Springer: 43-70.
Jul-Larsen, E. and P.AM. Van Zwieten.
2002. African Freshwater Fisheries: What needs to be managed? World Fish Center Quarterly 25(3&4): 35-40.
Kapasa, C., Malasha, I. and D.C. Wilson.
2005. Experience Based Knowledge and Fisheries Management in the Mweru-Luapula System. The Final Report of the Knowledge in Fisheries Management Project, Annex 11. Brussels: Research Directorate General.
Kooiman, J., Bavinck, M., Jentoft, S., and R. Pullin (Eds.).
2005. Fish for life: Interactive Governance for Fisheries. Amsterdam University Press.
Kraan, M.
2011. More Than Income Alone: The Anglo-Ewe Beach Seine Fishery in Ghana, In S. Jentoft & A. Eide (Eds.). Poverty Mosaics: Realities and Prospects in Small-Scale Fisheries, Springer: 147-172.
Lwenya, C., Ernest, Y., Abila, R., and N. Fiona.
2009. The Impacts of the Movement of Fishers on the Fisheries Management in Lake Victoria, Kenya. Conference paper 13th Conference Wuhan 2009. Edgbaston, Birmingham: University of Birmingham.
Malasha, I.
2007. The Governance of Small Scale Fisheries in Zambia. Research Project on Food Security and Poverty Alleviation through Improved Valuation and Governance of River Fisheries. Lusaka, Zambia: WorldFish Center.
Mölsä, H.
2009. Fisheries Management Plan for Mweru-Luapula, Zambia. Programme for Luapula Agricultural and Rural Development.
Moore, H.L., & Sanders, T. (Eds.).
2001. Magical Interpretations, Material Realities: Modernity, Witchcraft and the Occult in Postcolonial Africa. Routledge.
Mulenga, S., and B. Van Campenhout.
2008. Decomposing Poverty Changes in Zambia: Growth, Inequality and Population-Dynamics. African Development Review 20(2): 284-304.
Musambachime, M.C.
1995. The Role of Kasenga (Eastern Shaba) in the Development of Mweru-Luapula Fishery. African Studies Review 38(1): 51-68.
Musumali, M., Heck, S., Husken, S.M.C, and M. Wishart.
2009. Fisheries in Zambia: An Undervalued Contributor to Poverty Reduction. World Fish Center & World Bank Policy Brief 1913, WorldFish Center, Lusaka, Zambia.
Nugent, P.
2004. Africa since Independence. A Comparative History. New York: Palgrave Macmillan.
Onyango, P.O.
2011. Occupation of Last Resort? Small-Scale Fishing in Lake Victoria, Tanzania. In S. Jentoft and A. Eide (Eds.). Poverty Mosaics: Realities and Prospects in Small-Scale Fisheries, Springer: 97-124.
Ostrom, E.
1990. Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action. Cambridge: Cambridge University Press.
Platteau, J-P and A. Abraham.
1987. An Inquiry into Quasi-Credit Contracts: The Role of Reciprocal Credit and Interlinked Deals in Small-Scale Fishing Communities. Journal of Development Studies 23(4): 461-490.
Platteau, J-P.
1989. Penetration of Capitalism and Persistence of Small-scale organizational Forms in Third World Fisheries. Development and Change 20: 621-651.
Pomeroy, R.S.
2011a. Managing Overcapacity in Small-scale Fisheries. In R.S. Pomeroy and N. Andrew (Eds.), Small-Scale Fisheries Management: Frameworks and Approaches for the Developing World, Wallingford, Oxfordshire: CAB International: 75-92.
Pomeroy, P.S. et.al.
2011b. Conditions for Successful Co-management: Lessons Learned in Asia, Africa, the Pacific and the Wider Caribbean, In R.S. Pomeroy and N. Andrew (Eds.), Small-Scale Fisheries Management: Frameworks and Approaches for the Developing World, Wallingford, Oxfordshire: CAB International: 115-131.
Sen, A.
1981. Poverty and Famines. Oxford: Clarendon Press
Smith, L., Nguyen Khoa S. and K. Lorenzen.
2005. Livelihood Functions of Inland Fisheries: Policy Implications in Developing Countries. Water Policy 7: 359-383.
Walker, P.A.
2005. Political Ecology: where is the ecology? Progress in Human Geography 29(1): 73-82.
Wilson, D.C., Ahmed, M., Delaney, A., Donda, S., Kapasa, C.K., Malasha, I., Muyangali, K., Njaya, F., Olesen, T., Poiosse, E. and J. Raakjaer.
2010. Power and Politics in Fisheries Co-Management. Programmes in Southern Africa. Report Innovative Fisheries Management Publication 224: Aalborg: Aalborg University.
Van Zwieten, P.A.M., Goudswaard, P.C. and C.K. Kapasa.
2003. Mweru-Luapula is an Open Exit Fishery where a Highly Dynamic Population of Fishermen makes use of a Resilient Resource Base. In E. Jul-Larsen, J. Kolding, R. Overa, J.R. Nielsen, & P.AM. Van Zwieten (Eds.) Management, co-management or no management? Major Dilemmas in Southern African Freshwater Fisheries, FAO Fisheries Technical Paper, 426/2: 1-33.
Legal Documents
Fisheries Act, 1974 (Cap. 200). Retrieved from Ecolex database http://www.ecolex.org/ecolex/ledge/view/RecordDetails;jsessionid=14DC823330BA9B2C19AF60997F038FE1?id=LEX-FAOC002257&index=documents
Fisheries Amendment Act, 2007 (Nr. 22 of 2007). Retrieved from Ecolex database
Fisheries Act 2011. Retrieved from http://www.parliament.gov.zm/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=153&limit=5&limitstart=15&order=hits&dir=DESC
Local Government Act 2004 (Cap. 281). Retrieved from Southern African Legal Information Institute (SAFLII).
http://www.saflii.org/zm/legis/consol_act/lga182/
Newspaper Articles
About 40 fishermen die in Lake Mweru storm (2011, March 2). Retrieved from http://www.zambianwatchdog.com/2011/03/02/about-40-fishermen-die-in-lake-mweru-storm/ on April 2, 2012
ZNBC, Lake Mweru tragedy: Eight managed to swim to safety (2011, March 3). Retrieved from http://www.lusakatimes.com/2011/03/03/lake-mweru-tragedy-managed-swim-safety/ on April 2, 2012
