Een algoritme dat de populaire met de kieskeurige types aan elkaar matcht? Ja, het gaat hier inderdaad over de bloemetjes en de bijtjes, maar dan in het echt. Bio-ingenieur Sarah Vanbesien (Universiteit Gent) verbond via machine learning de juiste bij met de juiste bloem en helpt zo biologen het bijengedrag beter te begrijpen. (Artikel Metro)
Voorspel je toekomst met Homerus
Scriptie
De Odysseus van Homerus © Naomi Wenger
Stel je even het volgende voor: een gezellige avond onder vrienden, de nodige hapjes en wellicht ook – maar niet noodzakelijk – alcoholische drankjes, en een niet al te serieus gespreksonderwerp om de avond mee te vullen. Ben je benieuwd naar wat je toekomst je te bieden heeft? Breng dan vooral je favoriete boek mee. Stel een vraag, open het boek op een willekeurige pagina en lees wat de eerste regel op deze bladzijde als antwoord geeft. Gegarandeerd stof tot vermakelijke discussies!
Denk je net een nieuwe trend ontdekt te hebben? Dan moeten we je teleurstellen: ook de oude Grieken deden tijdens hun drinkgelagen al aan boekenwaarzeggerij. Geschiedkundige Charlotte Cools (KU Leuven) schreef haar masterproef over dit fenomeen.
Als orakelboek gebruikten de oude Grieken onder meer de Sortes Homericae, vertaald als ‘De Lotsbeschikkingen van Homerus’. Homerus is de auteur van de Ilias en de Odyssee, de oude Grieken beschouwden hem als een goddelijke figuur. Zijn werken waren daarom geschikt als orakelboek.
Driemaal dobbelen
Maar de toekomst voorspellen met de Sortes Homericae was ingewikkelder dan zomaar willekeurig het boek openslaan: eerst moesten de oude Grieken opzoeken of ze het orakelboek op dat moment van de dag wel móchten raadplegen. Zo ja, dan stelden ze hun vraag, waarop ze driemaal met een dobbelsteen gooiden. De combinatie van de drie geworpen cijfers zochten ze op in een lijst van 216 verzen uit de Ilias of de Odyssee.
Homerus was voor de Grieken een goddelijke figuur. Niet vreemd dus dat ze net zijn werken raadpleegden om de toekomst te voorspellen
Op dat moment begon het moeilijkere werk: het antwoord interpreteren. Zoals bij de meeste orakels, stond ook de Sortes Homericae niet bepaald bekend om zijn pasklare antwoorden. Het is niet duidelijk of er vaste regels waren om het werk te interpreteren, maar waarschijnlijk waren de oude Grieken voldoende op de hoogte van de Ilias en de Odyssee om naar de oorspronkelijke context te kunnen kijken.
Dubbelzinnig
De Sortes Homericae kon je dus niet begrijpen zonder een goede kennis van de homerische werken, en dan vooral van de belangrijkste personages uit de Ilias en de Odyssee. Vaak kwam de onderliggende betekenis van de antwoordverzen overeen met het karakter dat aan de personages werd toegeschreven.
“Was een voorspelling niet helemaal naar de zin van de vraagsteller, dan dobbelde men gewoon nog een keer”
De antwoorden van Odysseus waren net zo dubbelzinnig als de listige held, Achilles uitte vooral dreigende voorspellingen, terwijl een voorspelling met de oppergod Zeus je eraan moest herinneren dat je je lot niet zomaar kan ontlopen.
Ook keerden bepaalde thema’s in de Sortes Homericae regelmatig terug. Zo is het opvallend hoe vaak antwoordverzen alludeerden op de nakende dood van Achilles – uiteraard een negatieve voorspelling – of de spoedige thuiskomst van Odysseus – wat dan weer een positieve bijklank had.
En was een antwoord echt onduidelijk of niet helemaal naar de zin van de vraagsteller, dan dobbelden de oude Grieken gewoon nog een keer. Want boekenwaarzeggerij was eerder een ontspannend tijdverdrijf, dan een geloofwaardige toekomstvoorspelling.
Ook Charlotte Cools voorspelde haar eigen toekomst:
Charlotte vroeg zich af of ze binnenkort de liefde zou vinden: “Terwijl ik aan deze vraag dacht, dobbelde ik de cijfercombinatie 2-3-1 (βγα). Dat levert het volgende antwoord op:
‘om een goede reputatie te krijgen, ook onder het nageslacht’.
Op het eerste zicht heeft dit vers weinig met de liefde te maken, dus keek ik naar de oorspronkelijke context van deze uitspraak in de Odyssee.
Tien jaar na het einde van de Trojaanse oorlog is Odysseus nog steeds niet thuisgekomen, en de situatie in zijn thuisland Ithaka wordt steeds erger. Vrijers proberen zijn vrouw te versieren en verspillen zijn bezittingen.
De godin Athena raadt de zoon van Odysseus, Telemachus, aan om per boot rond te reizen en zo op zoek te gaan naar informatie over zijn vader. Ze voorspelt ook dat hij na zijn thuiskomst de vrijers van zijn moeder zal uitroeien, waarna hij een goede reputatie zal krijgen.
Als we deze context gebruiken om het orakelantwoord te interpreteren, mogen we deze niet al te letterlijk opvatten: niemand verwacht dat ik een boottocht zal gaan maken. Of dat ik de mannen die mijn moeder het hof maken, zal afslachten.
Hoe we de voorspelling van de Sortes Homericae wel kunnen interpreteren, is als een aanmoediging – van de godin Athena dan nog wel – om uit mijn veilige cocon te komen en zelf op zoek te gaan naar de liefde. Bovendien wordt er ook over nageslacht gesproken, dus met die liefde lijkt het allemaal wel in orde te komen.
Ook de goede reputatie doet vermoeden dat hier een mooie toekomst voorspeld wordt. Al is dit maar één van de vele interpretaties die aan dit vers gegeven kunnen worden."
Promotor: prof. dr. Katelijn Vandorpe
Geschiedkundige Charlotte Cools (KU Leuven) nam deel aan de Vlaamse Scriptieprijs 2018. Studeer je dit jaar af en verdient jouw bachelor- of masterproef meer aandacht? Doe mee aan de Vlaamse Scriptieprijs 2019 en maak kans op prijzen tot 2.500 euro!
Dit artikel stond zowel in Metro als in de Vlaamse Scriptiekrant
Lees ook
