Een affiche om 'vernederende' thesisverdediging aan te kondigen

Als het een troost mag zijn voor alle studenten met een tweede zit: zweten op je thesis is van alle tijden. Voor wie in de zeventiende eeuw afstudeerde, stond er bovendien een zware thesisverdediging op het programma. En daar hoorde ook een affiche bij.

Deze eeuwenoude affiches of 'thesisbladen' zijn een bron van informatie, maar ze zijn tot op heden weinig bestudeerd. De universiteit van Leuven bezit nochtans één van de belangrijkste collecties van heel Europa. Geschiedenisstudent Arne Van Driessen (KU Leuven) zag zijn kans: hij schreef zijn eigen thesis over de geschiedenis van de thesis.

Verwerpelijk intellectueel steekspel
De zeventiende eeuw was de eeuw van de welsprekendheid. En dus was voor universiteitsstudenten naast de thesis zelf, ook de dispuutoefening van groot belang. Studenten moesten tonen dat ze een standpunt konden verdedigen, vaak met een publiek erbij.

Dat verliep oorspronkelijk niet altijd even beschaafd: de thema's op zo'n dispuut waren vaak controversieel en de hele discussie verliep regelmatig bijzonder chaotisch. 'Een verwerpelijk intellectueel steekspel waarbij de deelnemers om beurten vernederd worden', aldus de humanisten in die tijd. Later evolueerde het dispuut naar de thesisverdediging zoals we die vandaag kennen.

Rubens
De thesisbladen, met onder meer een samenvatting van hun eindwerk, dienden om deze disputen aan te kondigen. Het waren affiches van ongeveer 50 cm hoog en 30 cm breed. Al konden die afmetingen sterk variëren.

De hele discussie verliep regelmatig bijzonder chaotisch. 'Een verwerpelijk intellectueel steekspel waarbij de deelnemers om beurten vernederd worden'

Ook de lay-out en typografie verschilden sterk. Welvarende studenten maakten indruk met prachtig versierde thesisbladen, gedrukt op satijn of ingekleurd. Ze bedankten belangrijke personen op het thesisblad en hoopten zo een netwerk uit te bouwen of zelfs een job te bemachtigen. Grote kunstenaars als Pieter Paul Rubens verleenden hun medewerking. Deze uitzonderlijke thesisbladen werden goed bewaard.

Maar eigenlijk werden de meeste, eerder sobere, thesisbladen na gebruik meteen weggegooid. Of gebruikt als kladpapier, want papier was nu eenmaal kostbaar. Spijtig, want deze 'affiches' zijn niet alleen typografisch interessant, ze vertellen heel wat over het leven aan de universiteit. De afkomst van de studenten, het aantal studenten... Maar ook over de heersende visies en overtuigingen.

Drukker in bijberoep
Voor zijn thesis onderzocht Arne Van Driessen 469 thesisbladen, niet alleen de mooiste, maar ook de meer eenvoudige. Hij concludeerde dat de pedel een belangrijke rol speelde in de productie van het thesisblad.

De pedel had een administratieve functie: het was iemand die instond voor de organisatie van de universiteit, van inschrijvingen tot de onderhoud van de lokalen. En omdat thesisbladen geen uitdaging vormden voor de Leuvense drukkers zagen veel pedels hun kans. Ze schoolden zich bij tot drukker en ze verdienden een mooi extra inkomen naast hun eigen loon.

Eigenlijk werden de meeste, eerder sobere, thesisbladen na gebruik meteen weggegooid. Of gebruikt als kladpapier, want papier was nu eenmaal kostbaar.

Ook inhoudelijk zijn thesisbladen interessant. Alhoewel theologie één van de kleinste faculteiten was aan de Leuvense universiteit, blijkt het een populair onderwerp voor thesisbladen. Voor deze richting waren thesisverdedigingen immers verplichte kost. Bovendien was theologie een dankbaar onderwerp, in woelige tijden van reformatie en contrareformatie.

Geen toeval dus dat het bekendste thesisblad dat van Luther was. Hij hing zijn 95 stellingen op in Wittenberg en legde zo de basis van het protestantisme. Aan de Katholieke universiteit KU Leuven, werden de meeste thesisbladen natuurlijk juist tégen het protestantisme opgesteld.

---

Een artikel over deze scriptie verscheen ook in Metro

Lees de scriptie

Promotor: professor Violet Soen