Onderzoek naar de berichtgeving over de ramp op Pukkelpop

Tineke

Wellens

Na Pukkelpop is het blijven stormen

De noodlottige storm die op 18 augustus 2011 het muziekfestival Pukkelpop trof, zal niet snel vergeten worden. De ramp was wereldnieuws; ook in België brachten alle kranten, televisiekanalen en radiozenders massaal verslag uit over Pukkelpop. De media waren niet altijd mals voor het festival, Chokri en de zijnen kregen heel wat kritiek te verduren. De manier waarop over de storm bericht werd, vormde het onderwerp van de masterproef van een laatstejaarsstudente Journalistiek.

In het totaal werden 259 artikels over de storm op Pukkelpop aan een kwantitatieve inhoudsanalyse onderworpen. De artikels werden over een periode van zes maanden – augustus 2011 tot februari 2012 – geselecteerd uit drie Vlaamse dagbladen: De Standaard, Het Laatste Nieuws en Het Belang van Limburg. Vervolgens werden ze grondig bestudeerd met behulp van een codeboek, een waarnemingsinstrument dat binnen kwantitatieve onderzoeksmethoden wordt gebruikt om krantenartikels te analyseren . Dit codeboek kwam tot stand op basis van de bevindingen uit andere rampenstudies en bestond uit 68 variabelen, gaande van paginanummer tot toon van het artikel. De gecodeerde gegevens werden ingegeven in het statistische computerprogramma SPSS, waarmee de nodige bewerkingen konden worden uitgevoerd. Aan de hand van deze resultaten kon geoordeeld worden over allerlei aspecten van de berichtgeving en konden de drie onderzochte dagbladen met elkaar vergeleken worden.

Eén van de vaststellingen was dat de kranten een ware hype creëerden rond het onderwerp. Tot aan het eind van de onderzochte periode was er bij elke nieuwe onthulling een heropleving van de aandacht. Dit was vooral het geval bij Het Laatste Nieuws en Het Belang van Limburg, terwijl De Standaard geleidelijkaan steeds minder artikels publiceerde. De kwaliteitskrant verschilde op nog heel wat andere vlakken van de andere dagbladen. Zo maakte ze minder gebruik van het human interest-perspectief en schreef ze tijdens de laatste fase beduidend minder over het financiële thema. Ze hield het aantal artikels beperkt en liet zich niet meeslepen in de golf van negativiteit die de andere kranten op de organisatie afstuurden. Het Laatste Nieuws en Het Belang van Limburg daarentegen legden – vooral tijdens de beginperiode – de nadruk op leed en emotie en hadden tijdens de latere fases voortdurend kritiek op het financiële aspect.

Wat de vormelijke kenmerken van de kranten betreft, waren er verschillende elementen aanwezig die wijzen op tabloidisering: grote titels, gebruik van quotes als titel, grote foto’s, vertoon van emoties op de foto’s en weinig woorden. De populaire kranten, met op kop Het Laatste Nieuws, vertoonden zoals verwacht opvallend meer tabloidkenmerken dan de kwaliteitskrant.

Over het algemeen voldeed het onderzoek aan veel van de vooropgestelde verwachtingen. Dit betekent dat het onderwerp op een vrij stereotiepe manier werd behandeld, aangezien de hypotheses werden opgesteld op basis van bevindingen uit andere onderzoeken, die overigens steeds negatieve eindoordelen velden over de werkwijze van de media. Ook in deze meesterproef is de slotsom niet erg gunstig voor de onderzochte media. Enkel de kwaliteitskrant De Standaard kwam in veel vragen positief in beeld en toonde dat het ook anders kan.

De evolutie richting tabloidkranten kwam bij Het Belang van Limburg en Het Laatste Nieuws duidelijk aan de oppervlakte. Sensatie, emotie en drama is een manier geworden om de aandacht van het publiek te trekken en media zijn vaak liever eerst dan juist. De pers vervulde met andere woorden niet altijd zijn functie van neutrale boodschapper die mensen toelaat hun eigen mening te vormen op basis van de gepresenteerde feiten. De media spelen een belangrijke rol als waakhond in de maatschappij, maar het lijkt steeds belangrijker te worden dat de maatschappij ook waakhond is over de media.

Bibliografie

Referentielijst

Bainbridge, J. & Galloway, C. (2010). Communicating Catastrophe: Blame, Black Saturday and Newspaper Constructions of Bushfire Risk. Media International Australia, 137, 100-108.

Barnes, M.D., Hanson, C.L, Novilla, L.M.B., Meacham, A.T., McIntyre, E. & Erickson, B.C. (2008). Analysis of Media Agenda Setting During and After Hurricane Katrina: Implications for Emergency Preparedness, Disaster Response, and Disaster Policy. American Journal of Public Health, 98 (4), 604-610.

Belloni, H., Douma, N., Hilhorst, D., Holla, J. & Kuiper, G. (2000). Journalistig: Weergave van ‘Natuurrampen’ in Nederlandse Dagbladen. Wageningen: Wageningen Disaster Studies.

Burns, A. & Eltham, B. (2010). ‘Catastrophic Failure’ Theories and Disaster Journalism: Evaluating Media Explanations of the Black Saturday Bushfires. Media International Australia, 137, 90-99.

Conboy, M. (2007). The Language of the News. London: Routledge.

De Bens, E. (2007). De Pers in België. Tielt: Lannoo.

Goltz, J.D. (1984). Are the news media responsible for the disaster myths? A content analysis of emergency response imagery. International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 2 (3), 345-368.

Guha-Sapir, D., Hargitt, D. & Hoyois, P. (2004). Thirty Years of Natural Disasters 1974 – 2003: the Numbers. Louvain-La-Neuve: Presses universitaires de Louvain.

Hauttekeete, L. (2004). De tabloidisering van kranten: mythe of feit? De ontwikkeling van een meetinstrument en onderzoek naar de tabloidisering van Vlaamse kranten. Gent: Universiteit Gent.

Human interest. (n.d.). In Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal. Geraadpleegd op 2 juli 2012, via http://www.hubrussel.net

International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies (2011). World Disasters Report. Geraadpleegd via www.ifrc.org

Joye, S. (2009). The hierarchy of global suffering: A critical discourse analysis of television news reporting on foreign natural disasters. The Journal of International Communication, 15 (2), 45-61.

Joye, S. (2010a). De media(de)constructie van rampen. Onderzoek naar de selectie en berichtgeving van rampen in Vlaamse nieuwsmedia. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, 38 (2), 139-155.

Joye, S. (2010b). News discourses on distant suffering: a Critical Discourse Analysis of the 2003 SARS outbreak. Discourse & Society, 21 (5), 586-601.

Joye, S. (2010c). News media and the (de)construction of risk: How Flemish newspapers select and cover international disasters. Catalan Journal of Communication & Cultural Studies, 2 (2), 253-266.

Joye, S. (2011a). Rampen en media: een ramp? Geraadpleegd via http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/08/06/rampen-en-media-een-ra…

Joye, S. (2011b). Media en rampen: tussen realiteit en constructie. Orde van de Dag. Criminaliteit en Samenleving, 13 (54), 85-94.

Krippendorff, K. (1989). Content Analysis. An Introduction to its Methodology. Newbury Park, CA: Sage.

Li, L.M. & Rajaratnam, U.D. (2006). “Waves of Destruction”: A Portrayal of a Natural Disaster by the Mass Media. Malaysian Journal of Communication, 22, 97-115.

Muller, D. & Gawenda, M. (2009). Black Saturday: How the media covered Australia’s worst peace-time disaster. Geraadpleegd via http://caj.unimelb.edu.au/documents/how_the_media_covered_Executive_Sum…

Muller, D. & Gawenda, M. (2010). Ethical Free-For-All Over Media Access to the Fire Zone. Media International Australia, 137, 71-79.

Neuendorf, K.A. (2002). The Content Analysis Guidebook. Thousand Oaks: Sage.

Perry, R.W. (2007). What Is a Disaster? In H. Rodriguez, E. Quarantelli & R. Dynes (Eds.), Handbook of Disaster Research (pp. 1-15). New York: Springer.

Ploughman, P. (1995). The American Print News Media ‘Construction’ of Five Natural Disasters. The Journal of Disaster Studies and Management, 19 (4), 308-326.

Rodriguez, H., Diaz, W., Santos, J.M. & Aguirre, B.E. (2007). Communicating Risk and Uncertainty: Science, Technology, and Disasters at the Crossroads. In H. Rodriguez, E. Quarantelli & R. Dynes (Eds.), Handbook of Disaster Research (pp. 476-488). New York: Springer.

Rodriguez, H., Quarantelli, E.L. & Dynes, R.R. (Eds.) (2007). Handbook of Disaster Research. New York: Springer.

Rodrigue, C.M. (2004). Hazard Vulnerability, Media Construction of Disaster, and Risk Management (Presentation). Geraadpleegd via http://www.csulb.edu/~rodrigue/wadem/talk.html

Scanlon, J. (2007a). Research about the Mass Media and Disaster: Never (Well Hardly Ever) The Twain Shall Meet. In D. McEntire (Ed.), Disciplines, Disasters and Emergency Management (pp. 75-94). Springfield: Charles C. Thomas Publisher.

Scanlon, J. (2007b). Unwelcome Irritant or Useful Ally? The Mass Media in Emergencies. In H. Rodriguez, E. Quarantelli & R. Dynes (Eds.), Handbook of Disaster Research (pp. 413-429). New York: Springer.

Svitak, T. (2010). Chile VS. Haiti: How Did the Media Frame the Earthquakes in Haiti and Chile? Delaware: University of Delaware Disaster Research Center.

Tierney, K., Bevc, C. & Kuligowski, E. (2006). Metaphors Matter: Disaster Myths, Media Frames, and Their Consequences in Hurricane Katrina. The Annals of the American Academy, 604, 57-81.

Van Ginneken, J. (1996). De schepping van de wereld in het nieuws. De 101 vertekeningen die elk 1 procent verschil maken. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Van Gorp, B. (2004). Framing en het interpreteren van nieuws. Een experimenteel onderzoek naar de effecten van frames. Antwerpen: Universiteit Antwerpen.

Van Gorp, B. (2006). Framing asiel. Indringers en slachtoffers in de pers. Leuven: Acco.

Van Nieuwenhuyse, K. (2005). De klauw van een papieren leeuw. Een politieke geschiedenis van de krant De Standaard (1947-1976). Leuven: Acco.

Vasterman, P.L.M. (2008). Media en rampen. Psychologie & Gezondheid, 36 (3), 105-110.

Vasterman, P.L.M. (2011, 11 januari). Volendam: de ramp als media blockbuster. Vrij Nederland. Geraadpleegd via http://www.svj.hvu.nl/mediahype/art/volendam.htm

Vasterman, P.L.M., Yzermans, J. & Dirkzwager, A.J.E. (2005). The Role of the Media and Media Hypes in the Aftermath of Disasters. Epidemiologic Reviews, 27, 107-114.

Vasterman, P.L.M. & Yzermans, J. (2002). Ziek van de ramp of van het nieuws over de ramp? Tijdschrift voor Mediageschiedenis, 5 (2), 88-109.

Verleyen, T. (2005). Printmedia in Vlaanderen. Mechelen: Wolters Plantyn.

Wenger, D. (1985). Mass Media and Disasters. Newark: Disaster Research Center.

Wenger, D. & Friedman, B. (1986). Local and National Media Coverage of Disaster: a Content Analysis of the Print Media’s Treatment of Disaster Myths. International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 4, 27-50.

Wester, F., Renckstorf, K. & Scheepers, P. (Red.) (2006). Onderzoekstypen in de communicatiewetenschap. Alphen aan de Rijn: Kluwer.

Zoeteman, B.C.J., Kersten, W.C., Vos, W.F., Van de Voort, L. & Ale, B.J.M. (2010). Communication management during risk events and crises in a globalised world: Predictability of domestic media attention for calamities. Journal of Risk Research, 13 (3), 279-302.