Palestijnse cinema

Chloé

Op de Beeck

Palestijnse Cinema

Nationale cinema in een staatloze natie

Het Israëlisch-Palestijns conflict, waarbij Palestina al decennialang bezet wordt door Israël, is één van de langst durende conflicten in het Midden Oosten. De meeste mensen hebben vaak al wel gehoord van de onderlinge strijd, maar niet iedereen is op de hoogte van de omstandigheden. Palestijnen worden meestal geassocieerd met terorrisme of bestempeld als arme vluchtelingen. Weinigen die daarbij de link leggen naar enige vorm van kunst of film in het bijzonder.

Het beeldmateriaal dat ons vanuit de regio tussen Israël en Palestina bereikt omvat bijna uitsluitend datgene van bomaanslagen of gevechten. We stelden ons de vraag of er in Palestina hoegenaamd een medium in de vorm van 'cinema' bestaat en in welke omstandigheden deze filmindustrie zich dan wel ontwikkelt. Het antwoord op het eerste deel van die vraag is alvast positief, want de Palestijnse cinema is aan een opmars bezig. Het blijkt echter dat het bereik naar de eigen bevolking toe nog heel miniem is. Dit argument wordt bovendien vaak aangehaald in de discussie of er al dan niet een nationale cinema bestaat in Palestina. Sommige critici zijn van mening dat er helemaal geen ‘Palestijnse cinema’ bestaat

Het concept 'nationale cinema' is op zich al vaak onderwerp van discussie. Het kan namelijk op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Zowel in termen van de technische en economische aspecten, waarbij men kijkt naar de productie, distributie en de vertoning van de films binnen een bepaalde staat, als in termen van de representatie. Hier betreft het de films zelf; de inhoud, of ze een bepaalde stijl of visie delen en of ze ingaan op een nationale identiteit. Om de Palestijnse cinema zo goed mogelijk in al deze aspecten te bestuderen, werd er ondermeer een empirisch onderzoek verricht in Palestina zelf. Verscheidene bioscopen, culturele centra en instituties werden bezocht, specialisten inzake Palestijnse cinema en filmmakers - zoals Rashid Masharawi, Michel Khleifi, George Khleifi, Ahmad Habash en anderen – werden geïnterviewd om inzicht te krijgen in deze materie.

Bioscooploze cinema

Als een industrie bestaat Palestijnse cinema eigenlijk niet. Als een Palestijn een film wilt maken, moet die rekenen op financiering van buitenaf en meestal wordt er zelfs gebruik gemaakt van buitenlandse crews en materiaal. Er bestaat in de Palestijnse Gebieden bovendien geen school of een opleiding voor fictiefilm. In Bethlehem bieden ze in het Dar Al Kalima College wel een tweejarige opleiding voor documentaire op hoger niveau, maar voor fictiefilm blijken er nog onvoldoende middelen te zijn. Toch worden er pogingen ondernomen om een filmindustrie op te bouwen in Palestina. Zo werd in 1996 The Cinema Production Center opgericht door Rashid Masharawi, regisseur van onderandere Laila’s Birthday. Het bedrijf hielp Palestijnse filmmakers met financiering van fictiefilms en documentaires. In 2002 verhuisde Masharawi echter voor een tijdje naar Parijs en sindsdien bestaat het bedrijf niet meer. Gelukkig is er sinds 1998 de A.M. Qattan Foundation die Palestijnse filmmakers steunt. Zij organiseren verschillende workshops en bieden financiële hulp aan de ambitieuze filmmakers. Eén van hen, Ahmad Habash, ziet nog een ander probleem behalve het soms moeilijke financiële plaatje. Een belangrijk euvel is dat er immers bijna geen bioscopen zijn in de Palestijnse Gebieden. “I think the main issue we have in Palestine is we don’t have cinemas, actually only a few. There are screenings in different areas, but people don’t watch movies here. They don’t go to watch a movie. The other thing is that because of that we don’t produce a lot of movies.” Cinema speelde vroeger nochtans een belangrijke rol in het leven van de Palestijnen. Sommige steden hadden zelfs meer dan één bioscoop. Door de opkomst van video en televisie en de verslechterde veiligheidssituatie, sloot vanaf de jaren '70 echter de ene bioscoop na de andere. Momenteel zijn er amper drie bioscopen op de Westelijke Jordaanoever, de bekendste is Al Kasaba Cinematheque in Ramallah. Er worden evenwel vooral Egyptische films vertoond, omdat die luchtig zijn en het publiek gezien de leefomstandigheden entertainment verkiest. Hoewel er de laatste jaren vanuit de westerse wereld dan wel meer interesse is voor Palestijnse cinema blijft het voor de lokale bevolking zelf moeilijk om de films te bekijken. Acteur en regisseur Mohammed Bakri is gefrustreerd door de situatie: "This is probably the biggest problem. We are not reaching the people we are talking about. For me it's very painful, because obviously I want my people to see my films." Vanuit dit standpunt is het dan ook moeilijk om te spreken van cinema als een nationaal begrip.

Inhoudelijk aspect

In de boodschap die de films met zich meedragen kan anderzijds wel een duidelijke lijn worden waargenomen. Elke regisseur vertelt zijn verhaal op een eigen manier en gebruikt zijn eigen stijl, maar op inhoudelijk vlak delen de films toch een aantal kenmerken. “If we are speaking about the messages in Palestinian cinema, like what the Palestinians do with cinema, we can see that they always talk about the Palestinian identity, because the Palestinians are missing their identity", zo zegt filmmaker Yousef Al Deek. Alle Palestijnse films handelen over het leven onder de bezetting en de moeilijkheden die Palestijnen ondervinden onder het Israëlische bewind, al wordt dit soms op een subtiele manier aangebracht. Vooral de dagdagelijkse beslommeringen in het leven van de Palestijnen worden aangewend als leidraad. Zo wordt er ook aandacht geschonken aan interne Palestijnse conflicten, zoals gender- of generatieverschillen. Bovendien zijn veel recente Palestijnse films humoristisch met een ironische toets. Aan de hand van de films zelf, is Palestijnse cinema dus wel een nationale cinema.

Conclusie

Het blijft uiteindelijk moeilijk om een nationale cinema te definiëren en in het geval van de Palestijnse cinema is het nog eens dubbel zo complex. Hoewel de Palestijnen hun cinema in een transnationale context maken, speelt het nationale gevoel een steeds terugkerende en belangrijke rol. De stijging in populariteit van Palestijnse films in de westerse wereld is hoedanook een belangrijk gegeven aangezien film een toegankelijk medium is dat mensen kennis laat maken met het Palestijns-Israëlisch conflict.

Bibliografie

Abdel-Malek, K. (2005). The Rhetoric of Violence, Arab-Jewish Encounters in Contemporary Palestinian Literature and Film. New York: Palgrave Macmillan.
Alexander, L. (2005). Is There a Palestinian Cinema? The National and Transnational in Palestinian Film Production. In Stein, R. & Swedenburg, T. (Eds.). Palestine, Israel, and the Politics of Popular Culture (pp. 150-169). Duke University Press Books.
Al-Qattan, O. (2006). The challenges of Palestinian filmmaking (1990-2003). In Dabashi, H. (Ed.), Dreams of a Nation (pp. 110-129). London: Verso.
Al-Sayyed, A. (2010). Everyday heroes: filmmaker Dahna Abourahme interviewed. Electronic Intifada, 25 november 2010.
http://electronicintifada.net/v2/article11636.shtml
Armes, R. (2010). Arab Filmmakers of the Middle East, A Dictionary. Indiana University Press.
Armes, R (1996). The Arab World. In Nowell-Smith, G. (Ed.). The Oxford History of World Cinema (pp. 661-667). New York: Oxford University Press.
Ashcroft, B. & Ahluwalia, P. (1999). Edward Said, The Paradox of Identity. London: Routledge.
Bardenstein, C. (2005). Cross/Cast: Passing in Israeli and Palestinian Cinema. In Stein, R. & Swedenburg, T. (Eds.). Palestine, Israel, and the Politics of Popular Culture. Duke University Press Books.
Brooks, X. (2006). Palestinian directors have a harder task than most – yet their talent shines through. The Guardian, 12 april 2006.
http://www.guardian.co.uk/film/2006/apr/12/israelandthepalestinians.
Brooks, X. (2003). ‘When we started shooting, so did they’. The Guardian, 13 Januari 2003.
http://www.guardian.co.uk/film/2003/jan/13/artsfeatures.israelandthepal…
Chaudhuri, S. (2005). Contemporary World Cinema, Europa, The Middle East, East Asia and South Asia. Edinburgh: Edinburg University Press.
Crofts, S. (2000). Concepts of national cinema. In Hill, J. & Church Gibson, P. (Eds.). World Cinema, Critical Approaches, New York: Oxford University Press.
Dabashi, H. (Ed.) (2006). Dreams of a Nation, On Palestinian Cinema. London: Verso.
De Brabander, L & Herremans, B. (2007). Veertig jaar bezetting - hoe lang nog?, maart 2007, MO*Paper: http://issuu.com/mondiaalnieuws/docs/mo-paper_palestijnen.
Dennison, S. & Lim, S.H. (Eds.) (2006). Remapping World Cinema: Identity, culture and politics of film. London: Wallflower Press.
Dodd, P. & Jones, D. (1992). Maps & Dreams, Sight and Sound.
Dönmez-Colin, G. (Ed.) (2007). The cinema of North Africa and the Middle East. London: Wallflower Press.
Downing, T. (1979). Palestine on Film, London.
Ezra, E. & Rowden, T. (Eds.) (2006). Transnational Cinema, The Film Reader. New York: Routledge.
Gertz, N. & Khleifi, G. (2008). Palestinian Cinema, Landscape, Trauma and Memory. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Hall, S. (1993). Cultural Identity and Diaspora. In Rutherford, R. (Ed.). Identity: Community, Culture, Difference (pp. 222-237). London: Lawrence and Wishart.
Hayward, S. (2000). Framing national cinemas. In Hjort, M. & Mackenzie, S. (Eds.). Cinema and Nation (pp. 88-91). London: Routledge.
Higson, A. (1989). The concept of national cinema. Screen, Vol. 30, No. 4. Pp. (36-46)
Higson, A. (1995). Waving the flag. Constructing a national cinema in Britain. New York: Oxford University Press.
Higson, A. (2000). The limiting imagination of national cinema. In Hjort, M. & Mackenzie, S. (Eds.). Cinema and Nation (pp. 63-73). London: Routledge.
Hill, J. & Church Gibson, P. (Eds.) (2000). World Cinema, Critical Approaches, New York: Oxford University Press.
Hjort, M. & Mackenzie, S. (Eds.) (2000). Cinema and Nation, London: Routledge.
Hjort, M. & Petrie, D. (Eds.) (2007). The cinema of small nations. Edinburgh: University Press.
Hofstede, B. (2000). Nederlandse cinema wereldwijd, Amsterdam: Boekmanstudies.
Jacir, A. (2006). For cultural purposes only: curating a Palestinian film festival, In Dabashi, H. (Ed.), Dreams of a Nation (pp. 25-31). London: Verso.
Jarvie, I. (2000). National cinema: a theoretical assessment. In Hjort, M. & Mackenzie, S. (Eds.). Cinema and Nation (pp. 75-84). London: Routledge.
Khatib, L. (2006). Filming the Modern Middle East. Politics in the Cinemas of Hollywood and the Arab World. London: I.B. Tauris @ Co.
Khleifi, M. (2006). From reality to fiction – From poverty to expression. In Dabashi, H. (Ed.), Dreams of a Nation (pp. 48-54). London: Verso.
Khleifi, M. The State of Contemporary Palestinian Cinema, Youtubefragment: http://www.youtube.com/watch?v=QN8p2dDkoiM&feature=related.
Leaman, O. (Ed.) (2001). Companion Encyclopedia of Middle Eastern and North African film. London: Routledge.
Loshitzky, Y. (2002). Identity Politics on the Israeli Screen. University of Texas Press.
Massad, J. (2006). The weapon of culture: Cinema in the Palestinian liberation struggle. In Dabashi, H. (Ed.), Dreams of a Nation (pp. 32-44). London: Verso.
Naficy, H. (Ed.) (1999). Home, Exile, Homeland, Film, Media, and the Politics of Place. New York: Routledge.
Naficy, H. (2006). Palestinian exilic cinema and film letters. In Dabashi, H. (Ed.), Dreams of a Nation (pp. 91-104). London: Verso.
Rabinowitz, D. (2000). Postnational Palestine/Israel? Globalization, Diaspora, Transnationalism, and the Israeli-Palestinian Conflict. In Critical Inquiry, Vol. 26, No. 4, (Summer) (pp. 757-772). Chicago: University Press.
Rosen, S. M. (2009). Book Review: Palestinian Cinema: Landscape, Trauma, and Memory, Arab Media & Society, 8, Spring 2009.
http://www.arabmediasociety.com/?article=717
Said, E. W. (1994). The Politics of Dispossession, The Struggle for Palestinian Self-Determination 1969 – 1994. London: Chatto & Windus.
Said, E. W. (1995). Manifestaties van de intellectueel. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas.
Said, E. W. (1999). Cultuur, identiteit en geschiedenis. In Said E. W. Denken over grenzen. Amsterdam: Uitgeverij Boom.
Said, E. W. (2006). Preface. In Dabashi, H. (Ed.). Dreams of a Nation, On Palestinian Cinema (pp. 1-5). London: Verso.
Shafik, V. (1998). Arab Cinema, History and Cultural Identity. Cairo: The American University in Cairo Press.
Shafik, V. (2001). Cinema in Palestine. In Leaman, O. (Ed.). Companion Encyclopedia of Middle Eastern and North African film (pp. 518-532). London: Routledge.
Shohat, E. (1988). Wedding in Galilee. In Middle East Report, No. 154, The Uprising: The Next Phase. (Sep. – Oct., 1988).
Smith, A. (2000). Images of the nation: cinema, art and national identity. In Hjort, M. & Mackenzie, S. (Eds.). Cinema and Nation, London: Routledge.
Soeterik, R. (2010). Palestijnse Gebieden. Amsterdam: KIT Publishers.
Stein, R. & Swedenburg, T. (Eds.) (2005). Palestine, Israel, and the Politics of Popular Culture. Duke University Press Books.
Van Oudheusden, J. (2003) De geschiedenis van het Midden-Oosten in een notendop, Wat iedereen over de geschiedenis van het Midden-Oosten moet weten. Amsterdam: Prometheus.
Vitali, V. & Willemen, P. (Eds.) (2006). Theorising National Cinema. London: BFI.
Woldt, M. (2009) Palestinian filmmakers beat the odds to hit silver screen, Voor CNN, 22 april.
http://edition.cnn.com/2009/SHOWBIZ/Movies/04/22/palestinian.territorie…

Interviews:

Abu Jabal, S. (Ramallah, 25.03.2011). Screening van Palestijnse films. [Interview C. Op de Beeck].
Al Deek, Y. (Ramallah, 05.04.2011). De mobiele cinema. [Interview C. Op de Beeck].
Habash, A. (Ramallah, 05.04.2011). Financiering van Palestijnse films. [Interview C. Op de Beeck].
Harb, M. (Ramallah, 31.03.2011). De A.M. Qattan Foundation. [Interview C. Op de Beeck].
Hassan. (Ramallah, 22.03.2011). Palestijnse cinema is geen nationale cinema. [Interview C. Op de Beeck].
Keusch, K. (Jenin, 26.03.2011). Cinema Jenin. [Interview C. Op de Beeck].
Khleifi, G. (Ramallah, 28.03.2011). Is Palestijnse cinema een nationale cinema? [Interview C. Op de Beeck].
Khleifi, M. (Brussel, 02.03.2011). Michel Khleifi. [Interview C. Op de Beeck].
Masharawi, R. (Ramallah, 31.03.2011). Visie van een regisseur op Palestijnse cinema. [Interview C. Op de Beeck].
Rishmawi, S. (Ramallah, 31.03.2011). Al Kasaba Cinematheque. [Interview C. Op de Beeck].
Taher & Muntami (Bethlehem, 24.03.2011). Dar Al Kalima College. [Interview C. Op de Beeck].

Filmografie

Abu-Assad, H. (Regisseur). (2002). Rana’s Wedding. [Motion Picture]. Palestina, Nederland.
Abu-Assad, H. (Regisseur). (2005). Paradise Now. [Motion Picture]. Palestina, Nederland, Israël.
Bakri, M. (Regisseur). (2002). Jenin, Jenin. [Motion Picture]. Palestina: Arab Film Distribution.
Copti, S. & Shani, Y. (Regisseurs). (2009). Ajami. [Motion Picture]. Israël, Duitsland: Inosan Productions.
Dabis, C. (Regisseur). (2009). Amreeka. [Motion Picture]. USA. National Geographic Entertainment.
Khleifi, M. (Regisseur). (1987). Wedding in Galilee. [Motion Picture]. Israël, Frankrijk, België.
Masharawi, R. (Regisseur). (1993). Curfew. [Motion Picture]. Palestina.
Masharawi, R. (Regisseur). (1995). Haifa. [Motion Picture]. Palestina.
Masharawi, R. (Regisseur). (2008). Laila’s Birthday. [Motion Picture]. Palestina, Tunesië, Nederland.
Mer Khamis, J & Danniel, D (Regisseurs). (2003). Arna’s Children. [Motion Picture]. Israël, Nederland.
Suleiman, E. (Regisseur). (1996). Chronicle of a Disappearance. [Motion Picture]. Israël, Palestina: International Film Circuit.
Suleiman, E. (Regisseur). (2002). Divine Intervention. [Motion Picture]. Palestijnse Gebieden: Avatar Films.
Suleiman, E. (Regisseur). (2009). The Time That Remains. [Motion Picture]. Palestina.