Waarom blijven daders van seksueel geweld tegen vrouwen tijdens gewapende conflicten zo vaak ongestraft?

Làzarie

Eeckeloo

Waarom blijven daders van seksueel geweld tegen vrouwen tijdens gewapende conflicten zo vaak ongestraft?

Seksueel geweld in oorlogstijd komt op grote schaal voor, maar daders worden zelden bestraft. Hoe komt dat?

Beschermingsmechanismen

Seksueel geweld tijdens gewapende conflicten werd jarenlang beschouwd als een onvermijdelijke bijkomstigheid van oorlogsvoering. Het is pas recent, vanaf de jaren 1990, met de oprichting van het Internationaal Straftribunaal voor ex-Joegoslavië, dat deze vorm van geweld als zelfstandige misdaad beschouwd werd en als dusdanig bestraft werd. Ook het Internationaal Straftribunaal voor Rwanda en het Internationaal Strafhof hebben in die ontwikkeling een onmiskenbare rol gespeeld. Hun rechtspraak heeft geleid tot een betere interpretatie van de belangrijkste verdagen inzake oorlogsvoering, zoals bijv. de Conventies van Genève[1].

Naast deze straftribunalen dragen ook de Verenigde Naties (VN) bij in de strijd tegen straffeloosheid. Verschillende resoluties verbieden seksueel geweld en diverse organen monitoren en promoten het respect voor mensenrechten, zoals de Mensenrechtenraad[2], de Speciale Rapporteur[3], het Comité Mensenrechten[4], en het overkoepelde Office of the High Commissioner for Human Rights[5]. Daarnaast verstrekken ze concrete ondersteuning via gespecialiseerde peacekeeping missies.

Ook andere mensenrechtenverdragen leggen verplichtingen op aan de ratificerende staten[6]. Tot slot blijft ook de nationale wetgeving relevant, vooral in die landen die bepaalde verdragen niet geratificeerd hebben.

Er zijn dus wel degelijk een aantal mechanismen die seksueel geweld niet alleen preventief verbieden maar ook repressief bestraffen. Toch blijft het aantal veroordelingen vandaag de dag, zestien jaar na Resolutie 1325[7], bijzonder laag.

Oorzaken van straffeloosheid

Diverse factoren spelen een rol bij de bestraffing.

Seksueel geweld blijft ten eerste grotendeels onzichtbaar omdat slachtoffers zwijgen over wat hen aangedaan is. Daar zijn verschillende redenen voor. In veel landen is verkrachting nog altijd taboe. Dikwijls gaat men er ten onrechte van uit dat het slachtoffer de verkrachting uitgelokt heeft. Soms riskeren vrouwen om verstoten te worden wanneer ze een verkrachting aanklagen. Daarnaast vrezen slachtoffers repercussies van de dader of zijn gewapende groep. Aangezien rechtbanken vaak weinig bescherming bieden, hebben vrouwen weinig vertrouwen in het rechtssysteem. Het is dus niet verwonderlijk dat het slachtoffer haar eigen veiligheid verkiest boven de bestraffing van de dader. Een neveneffect van het stilzwijgen is een vertekend beeld van de omvang van de problematiek en ook dat bemoeilijkt de bestrijding.

De internationale straftribunalen zijn zich bewust van dit probleem. Daarom hebben ze een aantal beschermingsmaatregelen voor slachtoffers en getuigen uitgewerkt. De bedoeling hiervan is niet alleen de veiligheidsrisico’s te beperken, maar ook om de privacy en de waardigheid te respecteren en trauma’s niet nodeloos te verergeren. Daarom wordt de mogelijkheid geboden om anoniem of vertrouwelijk te getuigen, via video bijvoorbeeld. Direct contact kan ook vermeden worden door schermen te plaatsen of door de beschuldigde tijdelijk weg te brengen uit de verhoorzaal. Maar vaak is dit niet effectief, omdat kleine gemeenschappen lange afwezigheden snel opmerken en daaruit kunnen afleiden wie er participeert in een rechtszaak.

Een aantal tribunalen heeft een ‘Victims and Witnesses Unit’. Deze biedt niet alleen bescherming, maar ook ondersteuning op medisch, psychologisch en praktisch vlak. De kwaliteit van deze Units verschilt echter sterk. Als het aantal slachtoffers bovendien te groot is, dan stoten deze Units op de grenzen van hun mogelijkheden.

De keerzijde van deze beschermingsmechanismen is dat ze gebruikt kunnen worden om de getuige in diskrediet te brengen. Door de maatregelen kan de geloofwaardigheid van de getuigenis immers minder nagegaan kan worden. Er moet dus een evenwicht gevonden worden tussen de rechten van de verdediging en die van de getuige. Het ontbreken van een gegarandeerde anonimiteit blijft echter een stimulans om te zwijgen.

Slachtoffers zijn vaak terughoudend om een procedure te beginnen omdat ze weten dat dossiers vertragingen oplopen, of om onduidelijke redenen stilgelegd worden. Slachtoffers kennen bovendien in veel gevallen de dader niet en kunnen die dus niet identificeren. Bovendien kan de organisatie van het rechtssysteem ontmoedigend zijn: zo kunnen militairen in Congo enkel veroordeeld worden door hogergeplaatste militairen, met als gevolg dat die laatsten vaak buiten schot blijven.

Gebrek aan bewijs bevordert op haar beurt de straffeloosheid. Medisch onderzoek is meestal de enige manier om seksueel geweld aan te tonen, maar in oorlogssituaties is gezondheidszorg voor veel vrouwen ontoegankelijk: te hoge medische kosten, onbereikbare centra en te weinig medisch personeel.

Voor landen in conflict zijn strijdmiddelen prioritair en dit gaat bijna altijd ten koste van andere voorzieningen, zoals een goed uitgebouwd rechtssysteem. Onderbetaald overheidspersoneel is bovendien vatbaar voor corruptie, met als gevolg: gestolen dossiers, verdwenen bewijzen, ontsnapte gevangenen of onuitgesproken straffen. Niet alleen oorlogvoerende landen hebben het financieel krap, ook slachtoffers kunnen vaak de kosten van een proces niet aan.

De problematiek van herstelmogelijkheden kadert in deze context. Seksueel geweld geeft aanleiding tot fysieke, psychologische, sociale en economische problemen, maar vaak is er nauwelijks bijstand beschikbaar. Toch hebben slachtoffers recht op en nood aan herstel. Dit omvat het recht op de waarheid, op compensatie, op een onafhankelijk onderzoek, op erkenning, op toegang tot onderwijs, op fysieke veiligheid, etc. Er wordt te weinig rekening gehouden met de complexe situatie waarin het slachtoffer verkeert.

Al van bij de eerste resolutie in 2000 wordt het belang van de aanwezigheid van vrouwen in de vredesprocessen benadrukt, maar nog altijd zijn zij ondervertegenwoordigd in rechtbanken, politiekorpsen en andere cruciale organen. Zeker in patriarchale samenlevingen waar vrouwen traditioneel minder rechten hebben, belemmert dit de slachtoffers om een aangifte te doen. Genderpariteit is dus nodig op alle niveaus en in alle relevante instellingen.

De diverse factoren die straffeloosheid bevorderen, zijn vaak met elkaar verweven. De complexiteit van deze problematiek vereist dus een multidisciplinaire aanpak waarin alle relevante vakgebieden betrokken zijn, maar dit is vooralsnog in ontwikkeling.

Conclusie

Straffeloosheid van seksueel geweld tegen vrouwen in conflictgebieden is niet zozeer het gevolg van een tekort aan wetten of bestraffingsmechanismen. Maar er is een schrijnend contrast tussen deze mechanismen en de concrete resultaten voor het slachtoffer. Prioritair is dus niet nog meer wetgeving of strafrechtelijke instanties, maar wel de bestaande mechanismen performanter, efficiënter en geloofwaardiger maken in de praktijk.

[1] Conventie van Genève (I) voor de verbetering van het lot der gewonden en zieken, zich bevindende bij de strijdkrachten te velde; Conventie van Genève (II) voor de verbetering van het lot der gewonden, zieken en schipbreukelingen van de strijdkrachten ter zee; Conventie van Genève (III) tot verbetering van het lot van de gewonden en zieken in de legers te velde; Conventie van Genève (IV) betreffende de bescherming van burgers, aangenomen op 12 augustus 1949.

[2] Deze Raad monitort de situatie rond mensenrechten in alle landen via de ‘Universal Periodic Review’ en behandelt klachten.

[3] Zijn taak bestaat erin om het respect voor mensenrechten te promoten. De huidige Speciale Rapporteur is Rashida Manjoo.

[4] Dit bestaat uit onafhankelijke experts die nagaan of de landen die het International Covenant on Civil and Political Rights hebben geratificeerd, het verdrag wel degelijk respecteren.

[5] Dit orgaan coördineert de acties van de verschillende instellingen die zich bezighouden met mensenrechten.

[6] Zoals bijvoorbeeld het International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, het anti-folterverdrag, de Convention on the Elimination of Discrimination Against Women, de Kinderrechtenconventie en nog vele andere.

[7] Resolutie 1325 werd in 2000 aangenomen door de Veiligheidsraad van de VN. Dit document haalt als eerste de impact van conflicten op vrouwen aan. Het vraagt aan alle partijen om maatregelen te nemen om vrouwen te beschermen tegen gender-gebaseerd geweld, meer specifiek seksueel misbruik en verkrachting. Er wordt gevraagd aan alle betrokken partijen om het internationaal recht te respecteren. In deze resolutie wil men de straffeloosheid tegengaan door de verantwoordelijken te veroordelen voor genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden.

Bibliografie

Internationale verdragen

Instructions for the Government of Armies of the United States in the Field, 24 april 1863;

Verdrag van Den Haag (IV) aangaande de wetten en gebruiken bij oorlog te land, 18 oktober 1907, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/4374cae64.html;

Conventie van Genève (I) voor de verbetering van het lot der gewonden en zieken, zich bevindende bij de strijdkrachten te velde, 12 augustus 1949, 75 UNTS 31, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3ae6b3694.html;

Conventie van Genève (II) voor de verbetering van het lot der gewonden, zieken en schipbreukelingen van de strijdkrachten ter zee, 12 Augustus 1949, 75 UNTS 85, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3ae6b37927.html;

Conventie van Genève (III) tot verbetering van het lot van de gewonden en zieken in de legers te velde, 12 Augustus 1949, 75 UNTS 135, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3ae6b36c8.html;

Conventie van Genève (IV) betreffende de bescherming van burgers, 12 augustus 1949, 75 UNTS 287, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3ae6b36d2.html;

Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, 9 December 1948, United Nations Treaty Series, vol. 78;

International Covenant on Civil and Political Rights, 16 December 1966, United Nations Treaty Series, vol. 999;

International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, 16 December 1966, United Nations Treaty Series, vol. 993;

Eerste aanvullende protocol betreffende de bescherming van slachtoffers van internationale gewapende conflicten, 8 juni 1977, 1125 UNTS 3, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3ae6b36b4.html; 

Tweede aanvullende protocol betreffende de bescherming van slachtoffers van niet-internationale gewapende conflicten, 8 juni 1977, 1125 UNTS 609, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3ae6b37f40.html;

Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, 10 December 1984, United Nations Treaty Series, vol. 1465.

Internationale tribunalen

Charter of the International Military Tribunal van 8 August 1945, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3ae6b39614.html;

International Military Tribunal for the Far East Charter van 19 januari 1946, beschikbaar op: http://www.jus.uio.no/english/services/library/treaties/04/4-06/militar…;

Statuut van het internationaal tribunaal voor voormalig Joegoslavië, 25 mei 1993, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3dda28414.html;

Rules of Procedure and Evidence ICTY, IT/32/Rev.50, 8 juli 2015, beschikbaar op: http://www.icty.org/x/file/Legal%20Library/Rules_procedure_evidence/IT0…;

Statuut van het Internationaal Tribunaal voor Rwanda, 8 november 1994, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3ae6b3952c.html;

Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, Statute of the Special Court for Sierra Leone (16 January 2002), beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3dda29f94.html;

Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafgerechtshof, Rome, 17 juli 1998, BS 1 december 2000, err. BS 7 oktober 2003;

Rules of Procedure and Evidence, Official Records of the Assembly of States Parties to the Rome Statute of the International Criminal Court, September 2002, ICC-ASP/1/3, beschikbaar op: https://www.icc-cpi.int/en_menus/icc/legal%20texts%20and%20tools/offici…;

International Criminal Court, Elements of Crimes, 2000, UN Doc. PCNICC/2000/1/Add.2.

Nationale wetgeving

Loi n° 06/019 du 20 juillet 2006 modifiant et complétant le Décret du 06 août 1959 portant Code de Procédure Pénale Congolais, Journal Officiel de la République Démocratique du Congo, 1 augustus 2006;

Code de la Famille du République Démocratique du Congo, Journal Officiel de la République Démocratique du Congo, 25 april 2003;

Grondwet van de Democratische Republiek Congo, Journal Officiel de la République Démocratique du Congo, 18 februari 2006;

Code pénal du République Démocratique du Congo, Journal Officiel de la République Démocratique du Congo, 30 november 2004.

Raad van Europa

Resolutie 1212 van de Raad van Europa (3 april 2000), Verkrachting in gewapende conflicten, beschikbaar op: assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=16785&lang=en;

Aanbeveling 1450 van de Raad van Europa (3 april 2000), Geweld tegen vrouwen in Europa, beschikbaar op: http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=16783&l…;

Aanbeveling R(2002)5 van de Raad van Europa (30 april 2002), De bescherming van vrouwen tegen geweld, beschikbaar op: http://bice.org/app/uploads/2014/10/Rec%282002%295_en.pdf.

Verenigde Naties – Resoluties

Resolutie 2444 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (19 december 1968), UN Doc. GA RES/2444 (XXIII);

Resolutie 2597 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (16 december 1969), UN Doc. GA RES/2597 (XXIV);

Resolutie 2674 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (9 december 1970), UN Doc. GA RES/2674 (XXV);

Resolutie 687 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (8 april 1991), UN Doc. S/Res/687;

Resolutie 780 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (6 oktober 1992), UN Doc. S/RES/780;

Resolutie 808 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (22 februari 1993), UN Doc. S/RES/808 (1993);

Resolutie 827 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties betreffende de oprichting van het ICTY (25 mei 1993), UN Doc. S/RES/827;

Resolutie 132 van de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties (4 maart 1994), UN Doc. E/CN.4/1994/132;

Resolutie 955 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties betreffende de oprichting van het ICTR (8 november 1994), UN Doc. S/RES/955;

Resolutie 1234 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (9 april 1999), UN Doc. S/RES/1234;

Resolutie 1279 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (30 november 1999), UN Doc. S/RES/1279 (1999);

Resolutie 1291 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (24 februari 2000), UN Doc. S/RES/1291 (2000);

Resolutie 1304 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (16 juni 2000), UN Doc. S/RES/1304;

Resolutie 1325 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (31 oktober 2000), UN Doc. S/RES/1325 (2000);

Resolutie 1612 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (26 juli 2005), UN Doc. S/RES/1612 (2005);

Resolutie 147 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (16 december 2005), UN Doc. A/RES 60/147;

Resolutie 251 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (3 april 2006), UN Doc. A/RES/60/251;

Resolutie 1674 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (28 april 2006), UN Doc. S/RES/1674 (2006);

Resolutie 1756 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (15 mei 2007), UN Doc. S/RES/1756 (2007);

Resolutie van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties (18 juni 2007), UN Doc. A/HRC/RES/5/1;

Resolutie 1820 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (19 juni 2008), UN Doc. S/RES/1820 (2008);

Resolutie 1856 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (22 december 2008), UN Doc. S/RES/1856 (2008);

Resolutie 1888 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (30 september 2009), UN Doc. S/RES/1888 (2009);

Resolutie 1889 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (5 oktober 2009), UN Doc. S/RES/1889 (2009);

Resolutie 1960 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (16 december 2010), UN Doc. S/RES/1960 (2010);

Resolutie van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties (13 april 2011), UN Doc. A/HRC/RES/16/35;

Resolutie van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties (18 november 2011), UN Doc. A/HRC/18/2;

Resolutie 2098 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (28 maart 2013), UN Doc. S/RES/2098 (2013);

Resolutie 2106 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (24 juni 2013), UN Doc. S/RES/2106 (2013);

Resolutie 2122 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (18 oktober 2013), UN Doc. S/RES/2122 (2013);

Resolutie 2136 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (30 januari 2014), UN Doc. S/RES/2136 (2014);

Resolutie 2147 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (28 maart 2014), UN Doc. S/RES/2147 (2014);

Resolutie 2198 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (29 januari 2015), UN Doc. S/RES/2198 (2015);

Resolutie 203 van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (23 maart 2015), UN Doc. S/2015/203;

Resolutie 2211 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (25 maart 2015), UN Doc. S/RES/2211 (2015);

Resolutie 716 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (16 september 2015), UN Doc. S/2015/716;

Resolutie 2242 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (13 oktober 2015), UN Doc. S/RES/2242 (2015);

Resolutie 2277 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (30 maart 2016), UN Doc. S/RES/2277 (2016).

Verenigde Naties – rapporten

United Nations, Final report of the commission of experts on the former Yugoslavia (27 mei 1994), UN Doc. S/1994/674;

United Nations, Preliminary report of the special rapporteur on the situation of systematic rape, sexual slavery and slavery-like practices during periods of armed conflicts (16 juli 1996), UN Doc. E/CN.4/Sub.2/1996/26, beschikbaar op: http://www.awf.or.jp/pdf/h0054.pdf;

United Nations, Report of the Special rapporteur on violence against women, its causes and consequences: violence perpetrated by the state (26 januari 1998), UN Doc. E/CN.4/1998/54;

United Nations, Women 2000, sexual violence and armed conflict: united nations response, april 1998, beschikbaar op: http://www.un.org/womenwatch/daw/public/w2apr98.htm;

Commission on Human Rights, Contemporary Forms of slavery: systematic rape, sexual slavery and slavery-like practices during armed conflict (6 juni 2000), UN Doc. E/CN.4/Sub.2/2000/21;

United Nations, Report of the special rapporteur on violence against women, its causes and consequences: violence against women perpetrated and/or condoned by the state during times of armed conflict (1997-2000) (23 januari 2001), UN Doc. E/CN.4/2001/73;

United Nations Women, peace and security, Study submitted by the secretary-general pursuant to security council resolution 1325, 2002, beschikbaar op: https://www.un.org/ruleoflaw/files/womenpeaceandsecurity.pdf;

UNIFEM, Gender profile: Democratic Republic of Congo, 4 december 2006, beschikbaar op http://www.womenwarpeace.org/drc/drc.htm;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, The Human Rights Situation in the Democratic Republic of Congo (DRC) (27 september 2007), beschikbaar op: http://www.ohchr.org/Documents/Countries/UNHROBiannualReport01to062007…;

UN Action against sexual violence in conflict, Comprehensive strategy on combating sexual violence in the Democratic Republic of the Congo, 2008, beschikbaar op: http://stoprapenow.org/uploads/features/CSonDRCforweb.pdf;

United Nations Office of the Senior Advisor and Coordinator on Sexual Violence, Update on combating SV in DRC, 31 oktober 2008, beschikbaar op: https://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&…;

United Nations Population Fund, Legacy of War: an Epidemic of Sexual Violence in DRC, 26 november 2008, beschikbaar op: http://www.unfpa.org/public/News/pid/1399; 

United Nations Office of the Senior Advisor and Coordinator, Update No. 2 on Combating SV in DRC, 8 december 2008, beschikbaar op: http://stoprapenow.org/uploads/features/NewsletterNo2SV8Dec08.pdf;

UN Action against sexual violence in conflict, Comprehensive strategy on combating sexual violence in the DRC, Executive summary, 18 maart 2009, beschikbaar op: http://stoprapenow.org/uploads/features/ComprehensiveStrategyExecSumm.p…;

United Nations Office of the Senior Advisor and Coordinator, Update nr. 3. Combating sexual violence in DRC, 28 maart 2009, beschikbaar op: http://reliefweb.int/report/democratic-republic-congo/combating-sexual-…;

Rapport van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (15 juli 2009), UN Doc. S/2009/362;

Sexual violence Unit MONUC, Sexual Violence Update DRC. Implementing the UN Comprehensive Strategy on Combating Sexual Violence in DRC, juni-augustus 2010, beschikbaar op: https://monusco.unmissions.org/;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Report of the Mapping Exercise Documenting the Most Serious Violations of Human Rights and International Humanitarian Law Committed within the Territory of the Democratic Republic of the Congo between March 1993 and June 2003, augustus 2010, beschikbaar op: http://www.ohchr.org/Documents/Countries/CD/DRC_MAPPING_REPORT_FINAL_EN…;

United Nations, Report of the Secretary-General on the implementation of Security Council resolutions 1820 (2008) and 1888 (2009), A/65/592–S/2010/604, 2010, beschikbaar op: http://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3-…;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Report of the Panel on Remedies and Reparations for Victims of Sexual Violence in the Democratic Republic of Congo to the High Commissioner for Human Rights (maart 2011), beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/4d708ae32.html;

United Nations Office of the High Commissioner, International legal protection of human rights in armed conflict, 2011, beschikbaar op: http://www.ohchr.org/Documents/Publications/HR_in_armed_conflict.pdf;

Human Rights Council, The human Rights situation in the Democratic Republic of the Congo and the strengthening of technical coorperation and advisory services, 16 augustus 2012, UN Doc. A/HRC/19/2;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Progress and obstacles in the fight against impunity for sexual violence in the Democratic Republic of the Congo, april 2014, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/534b931f4.html;

Human Rights Council, Report of the Special Rapporteur on violence against women, its causes and consequences (28 mei 2014), UN Doc. A/HRC/26/38;

Human Rights Council, Working Group on the Universal Periodic Review, 7 juli 2014, UN Doc. A/HRC/27/5;

Human Rights Council, List of situations referred to the human rights council under the complaint procedure since 2006, oktober 2014, beschikbaar op: http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/ComplaintProcedure/SituationsCo…;

UNIFEM, The Facts: Violence against Women & Millennium Development Goals, http://www.unwomen.org/~/media/Headquarters/Media/Publications/UNIFEM/E…;

Verenigde Naties – andere bronnen

Declaration on the protection of women and children in emergency and armed conflict (14 december 1974), UN Doc. A/RES/3318 (XXIX);

UN Committee on the Elimination of Discrimination Against Women (CEDAW), CEDAW General Recommendation Nr. 19, 29 januari 1992, UN Doc. A/47/38, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/453882a422.html;

UN General Assembly, Declaration on the Elimination of Violence against Women, 20 December 1993, UN Doc. A/RES/48/104, beschikbaar op : http://www.refworld.org/docid/3b00f25d2c.html;

Recommendations made by the panel of commissioners concerning personal claims for serious personal injury or death (26 mei 1994), UN Doc. S/AC.26/1994/1;

UN News Centre, New UN statistics show alarming rise in rapes in strife-torn eastern DR Congo, 13 juli 2013, beschikbaar op: http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=45529#.VxzPuEfQX3Z;

United Nations ICTY, In Numbers, beschikbaar op: http://www.icty.org/en/in-focus/crimes-sexual-violence/in-numbers;

United Nations, History of the UN, beschikbaar op: http://sl.one.un.org/about/history/;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Human Rights Committee, beschikbaar op: http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/CCPR/Pages/CCPRIndex.aspx;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Human Rights, beschikbaar op: http://www.ohchr.org/EN/Pages/WelcomePage.aspx;

United Nations Peacekeeping, Human Rights, beschikbaar op: http://www.un.org/en/peacekeeping/issues/humanrights.shtml;

United Nations, MONUSCO, beschikbaar op: http://www.monusco.unmissions.org/Default.aspx?tabid=10766&language=en-…;

United Nations, MONUSCO, beschikbaar op: http://monusco.unmissions.org/;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Human Rights Council, beschikbaar op: http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/HRCIndex.aspx;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Commission on Human Rights, beschikbaar op: http://www2.ohchr.org/english/bodies/chr/index.htm;

UN Watch, Human Rights Reform, beschikbaar op: http://secure.unwatch.org/site/c.bdKKISNqEmG/b.1342853/k.C17/Human_Righ…;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Universal Periodic Review, beschikbaar op: http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/UPR/Pages/UPRMain.aspx;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Country and visits of special procedures, beschikbaar op: http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/SP/Pages/CountryandothervisitsSP.aspx;

United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Human Rights Council Complaint Procedure, beschikbaar op: http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/ComplaintProcedure/Pages/HRCCompla…;

United Nations, Secretary-General’s campaign, Unite to end violence against women, beschikbaar op: http://endviolence.un.org/;

UN Action against sexual violence in conflict, beschikbaar op: http://www.stoprapenow.org/.

Rechtspraak - ICC

ICC 16 december 2011, ICC-01/04-01/10, Prosecutor v. Gallixte Mbarushimana, beschikbaar op: https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/MbarushimanaENG.pdf;

ICC 14 maart 2012, ICC-01/04-01/06, Prosecutor v. Thomas Lubanga Dyilo, beschikbaar op https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/LubangaENG.pdf;

ICC 18 december 2012, ICC-01/04-02/12, Prosecutor v. Mathieu Ngudjolo Chui, beschikbaar op: https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/ChuiEng.pdf;

ICC 7 maart 2014, ICC-01/04-01/07, Prosecutor v. Germain Katanga, beschikbaar op: https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/KatangaEng.pdf;

ICC-01/04-02/06, Prosecutor v. Bosco Ntaganda, beschikbaar op: https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/NtagandaEng.pdf;

ICC-01/05-01/08, Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba, beschikbaar op: https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/BembaEng.pdf;

ICC-01/04-01/12, Prosecutor v. Mudacumura, beschikbaar op: https://www.icc-cpi.int/iccdocs/PIDS/publications/MudacumuraEng.pdf;

Rechtspraak - ICTY

ICTY 10 augustus 1995, IT-94-1-T, Prosecutor v. Tadi’c, beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/tadic/tdec/en/100895pm.htm;

ICTY 2 oktober 1995, IT-94-1-A, Prosecutor v. Tadi’c, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/40277f504.html;

ICTY 16 november 1998, IT-96-21-T, Prosecutor v. Delalic et al., beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/41482bde4.html;

ICTY 10 december 1998, IT-95-17/1-T, Prosecutor v. Furundzija, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/40276a8a4.html;

ICTY 3 maart 2000, IT-95-14-T, Prosecutor v. Blaskic, beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/blaskic/tjug/en/bla-tj000303e.pdf;

ICTY 20 februari 2001, IT-96-21-A, Prosecutor v. Delalic et al., beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/mucic/acjug/en/cel-aj010220.pdf;

ICTY 22 februari 2001, IT-96-23-T en IT-96-23/1-T, Prosecutor v. Kunarac et al., beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/3ae6b7560.html;

ICTY 31 juli 2001, IT-95-9/1-S, Prosecutor v. Todorovic, beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/todorovic/tjug/en/tod-tj010731e.pdf;

ICTY 2 augustus 2001, IT-98-33-T, Prosecutor v. Krstic, beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/krstic/tjug/en/krs-tj010802e.pdf;

ICTY 2 november 2001, IT-98-30/1-T, Prosecutor v. Kvocka et al., beschikbaar op http://www.refworld.org/docid/4148117f2.html;

ICTY 12 juni 2002, IT-96-23 en IT-96-23/1-A, Prosecutor v. Kunarac et al., beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/kunarac/acjug/en/kun-aj020612e.pdf;

ICTY 18 december 2003, IT-94-2-S, Prosecutor v. Nikolic, beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/dragan_nikolic/tjug/en/nik-sj031218e.pdf;

ICTY 29 juli 2004, IT-95-14-A, Prosecutor v. Blaskic, beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/blaskic/acjug/en/bla-aj040729e.pdf;

ICTY 1 september 2004, IT-99-36-T, Prosecutor v. Brdanin, beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/brdanin/tjug/en/brd-tj040901e.pdf;

ICTY 28 februari 2005, IT-98-30/1-A, Prosecutor v. Kvocka, beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/kvocka/acjug/en/kvo-aj050228e.pdf;

ICTY 5 mei 2005, IT-03-66-R77 Prosecutor v. Beqa Beqaj, beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/contempt_beqaj/cis/en/cis_beqaj_en.pdf;

ICTY 30 november 2005, IT-03-66-T, Prosecutor v. Fatmir Limaj et al., beschikbaar op: http://www.icty.org/x/cases/limaj/tjug/en/lim-tj051130-e.pdf;

ICTY 3 april 2008, IT-04-84-T, Prosecutor v. Haradinaj et al., beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/48ac3cc82.html;

Rechtspraak - ICTR

ICTR 2 september 1998, ICTR-96-4-T, Prosecutor v. Akayesu, beschikbaar op http://www.un.org/en/preventgenocide/rwanda/pdf/AKAYESU%20-%20JUDGEMENT…;

ICTR 4 september 1998, ICTR-97-23-S, Prosecutor v. Kambanda, beschikbaar op: https://www1.umn.edu/humanrts/instree/ICTR/KAMBANDA_ICTR-97-23/KAMBANDA…;

ICTR 27 januari 2000, ICTR-96-13-T, Prosecutor v. Musema, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/48abd5791a.html;

ICTR 7 juni 2001, IT-95-1-A, Prosecutor v. Bagalishema, beschikbaar op: http://unictr.unmict.org/en/cases/ictr-95-1a;

ICTR 15 mei 2003, ICTR-97-20-T, Prosecutor v. Semanza, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/48abd5a30.html;

ICTR 16 mei 2003, ICTR-96-14-T, Prosecutor v. Niyitegeka, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/48abd5a3d.html;

ICTR 1 december 2003, ICTR-98-44A-T, Prosecutor v. Kajelijeli, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/404466007.html;

ICTR 22 januari 2004, ICTR-99-54A-T, Prosecutor v. Kamuhanda, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/48abd536d.html;

ICTR 17 juni 2004, ICTR-2001-64-T, Prosecutor v. Gacumbitsi, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/48abd5220.html;

ICTR 21 mei 2007, ICTR-95-1B-A, Muhimana v. Prosecutor, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/48b5677a2.html;

ICTR 18 december 2008, ICTR-98-41-T, Prosecutor v. Bagosora, beschikbaar op: http://www.refworld.org/docid/494fb4ff2.html;

ICTR 6 december 2010, ICTR-00-55B-T, Prosecutor v. Hategekimana, beschikbaar op: http://www.refworld.org/pdfid/4d6cc61c2.pdf;

ICTR 24 juni 2011, ICTR-98-42-T, Prosecutor v. Nyiramasuhuko et al., beschikbaar op: http://unictr.unmict.org/sites/unictr.org/files/case-documents/ictr-98-…;

ICTR 29 september 2014, ICTR—98-44-A, Prosecutor v. Karemera et al., beschikbaar op: http://unictr.unmict.org/sites/unictr.org/files/case-documents/ictr-98-….

Rechtsleer – gedrukte monografieën en referentiewerken

Alam, M., Women and transitional justice, New York, Palgrave Macmillan, 2014.

Alie, J., “Traditional justice and human rights in post-war African countries”, in X., African perspectives on tradition and justice, Antwerpen, Intersentia, 2012.

Askin, K., “Treatment of sexual violence in armed conflicts: a historical perspective and the way forward”, in de Brouwer, A. et al. (ed.), Sexual violence as an international crime: interdisciplinary approaches, Antwerpen, Intersentia, 2013.

Askin, K., War crimes against women, prosecution in international war crimes tribunals, Dordrecht, Martinus Nijhoff Publishers, 1997.

Bastick, M., Grimm, K. en Kunz, R., Sexual violence and conflict, Genève, Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces, 2007.

Bianchi, L., “The prosecution of rape and sexual violence: lessons from prosecutions at the ICTR”, in de Brouwer, A. et al. (ed.), Sexual violence as an international crime: interdisciplinary approaches, Antwerpen, Intersentia, 2013.

Chang, I. en Kirby, W., The rape of Nanking: the forgotten holocaust of world war II, New York, BasicBooks, 1997.

Correa, C., “Reparations for victims of massive crimes”, in de Brouwer, A. et al. (eds.), Victimological approaches to international crimes: Africa, Antwerpen, Intersentia, 2011.

Danieli, Y., “Massive trauma and the healing role of reparative justice”, in de Brouwer, A. et al. (eds.), Victimological approaches to international crimes: Africa, Antwerpen, Intersentia, 2011.

Danieli, Y., “Massive trauma and the healing role of reparative justice”, in Ferstman, C. et al. (eds.), Reparations for victims of genocide, war crimes and crimes against humanity, Leiden, Martinus Nijhoff Publishers, 2009.

de Brouwer, A., Supranational criminal prosecution of sexual violence, Utrecht, School of Human Rights Series, volume 20, 2005.

de Brouwer, A. et al., “Survivors of sexual violence in conflict”, in de Brouwer, A. et al. (eds.), Victimological approaches to international crimes: Africa, Antwerpen, Intersentia, 2011.

de Greiff, p. en Wierda, M., “The Trust Fund for victims of the International Criminal Court”, in Parmentier, S. et al. (eds.), Out of the ashes. Reparation for victims of gross and systematic human rights violations, Antwerpen, Intersentia, 2005.

De Than, C. en Shorts, E., International Criminal law and human rights, Londen, Sweet and Maxwell, 2003.

Digneffe, F. en Lufunda, K., Criminologie et droits humains en république démocratique du Congo, Brussel, Larcier, 2008.

Doherty, T., “Jurisprudential developments relating to sexual violence: the legacy of the special court for Sierra Leone”, in de Brouwer, A. et al. (ed.), Sexual violence as an international crime: interdisciplinary approaches, Antwerpen, Intersentia, 2013.

Groenhuijsen, M. S. en Pemberton, A., “Genocide, crimes against humanity and war crimes”, in de Brouwer, A. et al. (eds.), Victimological approaches to international crimes: Africa, Antwerpen, Intersentia, 2011.

Hamber, B., “The dilemmas of reparations: in search of a process-driven approach”, in Parmentier, S. et al. (eds.), Out of the ashes. Reparation for victims of gross and systematic human rights violations, Antwerpen, Intersentia, 2005.

Irwin, R., “How can you meet your rapist and shake his hand”, in de Brouwer, A. et al. (ed.), Sexual violence as an international crime: interdisciplinary approaches, Antwerpen, Intersentia, 2013.

Jarvis, M. en Martin Salgado, E., “Future challenges to prosecuting sexual violence under international law: insight from ICTY practice”, in de Brouwer, A. et al. (ed.), Sexual violence as an international crime: interdisciplinary approaches, Antwerpen, Intersentia, 2013.

Kasongo Kamwimbi, T., “Between peace and justice: informal mechanisms in the DR Congo”, in Vanspauwen, K. et al. (eds.), Restoring justice after large-scale violent conflicts, Oregon, Willan Publishing, 2008.

Kristjánsdóttir, E., “International mass claims processes and the ICC Trust Fund”, in Ferstman, C. et al. (eds.), Reparations for victims of genocide, war crimes and crimes against humanity, Leiden, Martinus Nijhoff Publishers, 2009.

Letschert, R. en van Boven, T., “Providing reparation in situations of mass victimization”, in de Brouwer, A. et al. (eds.), Victimological approaches to international crimes: Africa, Antwerpen, Intersentia, 2011.

Lindsey, C., Women facing war, Genève, ICRC, 2001.

Mani, R., “Reparation as a component of transitional justice”, in Parmentier, S. et al. (eds.), Out of the ashes. Reparation for victims of gross and systematic human rights violations, Antwerpen, Intersentia, 2005.

Marcus, M., “Investigation of crimes of sexual and gender-based violence under international criminal law”, in de Brouwer, A. et al. (ed.), Sexual violence as an international crime: interdisciplinary approaches, Antwerpen, Intersentia, 2013.

McGonigle Leyh, B., “Understanding limitations”, in de Brouwer, A. et al. (eds.), Victimological approaches to international crimes: Africa, Antwerpen, Intersentia, 2011.

Mertus, J., War’s offensive on women: the humanitarian challenge in Bosnia, Kosovo and Afghanistan, Bloomfield, Kumarian Press, 2000.

Mesters, G. en Adeboyejo, A., “Victims of sexual violence in the International Criminal Court”, in de Brouwer, A. et al. (eds.), Victimological approaches to international crimes: Africa, Antwerpen, Intersentia, 2011.

Migabo Kalere, J., Génocide au Congo, Brussel, Imprimerie Arte-Print, 2002.

Muvumba Sellström, A., Stronger then justice. Armed group impunity for sexual violence, Uppsala, Uppsala Universitet, 2015.

Nicolau, G., Pignarre, G. en Lafargue, R., Ethnologie juridique. Autour de trois exercices, Paris, Dalloz, 2007.

Pictet, J. et al. (eds.), Geneva Convention I for the Amelioration of the Condition of the Wounded and Sick in Armed Forces in the Field: Commentary, Genève, ICRC, 1952.

Rehn, E. en Sirleaf, E., Women, war and peace, the independent experts’ assessment on the impact of armed conflict on women and women’s role in peace-building, New York, United Nations Development Fund For Women, 2002.

Rombouts, H., Sardaro, P. en Vandeginste, S., “The right to reparation for victims of gross and systemic violations of human rights”, in Parmentier, S. et al. (eds.), Out of the ashes. Reparation for victims of gross and systematic human rights violations, Antwerpen, Intersentia, 2005.

Saris, A. en Lofts, K., “Reparation Programmes: a gendered perspective”, in Ferstman, C. et al. (eds.), Reparations for victims of genocide, war crimes and crimes against humanity, Leiden, Martinus Nijhoff Publishers, 2009.

Sarkin, J., “Reparations for gross human rights violations as an outcome of criminal versus civil court proceedings”, in Parmentier, S. et al. (eds.), Out of the ashes. Reparation for victims of gross and systematic human rights violations, Antwerpen, Intersentia, 2005.

Savage, T. en Kambala wa Kambala, O., “Decayed, decimated, usurped and inadequate: the challenge of finding justice through formal mechanisms in the DR Congo”, in Vanspauwen, K. et al. (eds.), Restoring justice after large-scale violent conflicts, Oregon, Willan Publishing, 2008.

Savage, T. en Vanspauwen, K., “The conflict in the DRC Congo: a story of failed transitions and interlocking conflicts”, in Vanspauwen, K. et al. (eds.), Restoring justice after large-scale violent conflicts, Oregon, Willan Publishing, 2008.

Schotsmans, M., “Victim’s expectations, needs and perspectives after gross and systematic human rights violations”, in Parmentier, S. et al. (eds.), Out of the ashes. Reparation for victims of gross and systematic human rights violations, Antwerpen, Intersentia, 2005.

Sharratt, S., Gender, shame and sexual violence, Burlington, Ashgate, 2011.

Stiglmayer, A. (ed.), Mass rape: the war against women in Bosnia-Herzegovina, Londen, University of Nebraska Press, 1994.

Tankink, M., Over zwijgen gesproken, Utrecht, Pharos, 2009.

van Boven, T., “Victim’s rights to a remedy and reparation”, in Ferstman, C. et al. (eds.), Reparations for victims of genocide, war crimes and crimes against humanity, Leiden, Martinus Nijhoff Publishers, 2005.

Walleyn, L., “Prosecution of International crimes and the role of victim’s lawyers”, in Ferstman, C. et al. (eds.), Reparations for victims of genocide, war crimes and crimes against humanity, Leiden, Martinus Nijhoff Publishers, 2009.

Wood, E., “Sexual violence during war: variation and accountability”, in Smeulers, A. (ed.), Collective violence and international criminal justice: an interdisciplinary approach, Antwerpen, Intersentia, 2010.

Rechtsleer – tijdschriften en online bronnen

Adamopoulos, A., “Harvard professor talks sexual violence and war”, The Michigan Daily, 4 december 2014, beschikbaar op: http://www.michigandaily.com/news/ford-school-speaker-reports-findings-….

Aroussi, S., “Women, Peace and Security: Addressing Accountability for Wartime Sexual Violence”, International Feminist Journal of Politics 6 december 2011, vol. 13, afl. 4.

Askin, K., “Sexual violence in decisions and indictments of the Yugoslav and Rwanda tribunals: current status”, AJIL 1999.

BBC News, Country profile: Democratic Republic of Congo, 16 juni 2007, beschikbaar op: http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/country_profiles/1076399.stm.

Brems, E., “Verkrachting als misdaad tegen de menselijkheid”, Juristenkrant 2005-06, afl. 26.

CARE, DRC, Micro-Savings and Survivors of Violence, November 2013, beschikbaar op: http://www.care.org/sites/default/files/documents/CARE%20DRC%20Socio_Ec….

Christine, C., “Rape and sexual abuse of women in international law”, EJIL 1994.

Crossette, B., Will the UN’s new High Commissioner on human rights fight for the millions who need him?, 14 juli 2014, beschikbaar op: http://www.thenation.com/article/will-uns-new-high-commissioner-human-r….

De Meester, K., “Geweld tegen vrouwen in conflict en postconflictsituaties”, Jura Falc. 2005-06.

Duroch, F., McRae, M. en Grais, R., “Description and consequences of sexual violence in Ituri province, Democratic Republic of Congo”, BMC International Health and Human Rights 2011, afl. 5.

Engenderhealth, The Hidden Consequences of War, 2005, http://www.engenderhealth.org/ia/swh/pdf/TraumaticFistula-HiddenConsequ….

Gardam, J., “Women and the law of armed conflict: why the silence?”, ICLQ 1997.

Gardam, J., “Women, human rights and international humanitarian law”, IRRC 1998.

Geneva Academy, Rule of law in armed conflicts project, beschikbaar op: http://www.geneva-academy.ch/RULAC/applicable_international_law.php?id_….

Harvard Humanitarian Initiative, Hope for the Future Again, tracing the effects of sexual violence and conflict on families and communities in eastern Democratic Republic of the Congo, april 2011, beschikbaar op: http://hhi.harvard.edu/sites/default/files/publications/hope-for-the-fu….

Harvard Humanitarian Initiative, Now, the world is without me. An investigation of sexual violence in Eastern Democratic Republic of Congo, april 2010, beschikbaar op: https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.org/files/DRC-sexual-violence-201….

Hawa Bangura, Z., “Conflicts are proven more dangerous to women”, The Daily Star, 24 februari 2015, http://www.dailystar.com.lb/Opinion/Commentary/2015/Feb-24/288488-confl….

Hawa Bangura, Z., “Sexual Violence in Conflict: Punish the Perpetrators, Not the Victims”, Budapest Business Journal, 2015.

Hirondelle News Agency, Prosecution Witness assassinated in Rwanda, 20 oktober 2004, beschikbaar op: http://allafrica.com/stories/200410200718.html.

ICC, Democratic Republic of the Congo, beschikbaar op: https://www.icc-cpi.int/en_menus/icc/situations%20and%20cases/situation….

ICRC, How is the Term "Armed Conflict" Defined in International Humanitarian Law?, maart 2008, beschikbaar op https://www.icrc.org/eng/assets/files/other/opinion-paper-armed-conflic….

ICRC, Responding to sexual violence in conflict: How can we do better?, 25 november 2014, beschikbaar op: https://www.icrc.org/en/document/responding-sexual-violence-conflict-ho….

International Crisis Group, Conflict history: Democratic Republic of Congo, December 2006, beschikbaar op: http://www.crisisgroup.org/en/regions/africa/central-africa/dr-congo.as….

International Peace Research Institute, Sexual violence in armed conflicts, 2010, beschikbaar op: http://file.prio.no/Publication_files/Prio/Sexual-Violence-in-Armed-Con….

IRIN, Our Bodies – Their Battle Ground: Gender-based Violence in Conflict Zones, September 2004, beschikbaar op: http://www.irinnews.org/video/2004/09/15/our-bodiestheir-battleground-g….

Kitharidis, S., “Rape as a weapon of war: Combating sexual violence and impunity in the Democratic Republic of the Congo, and the way forward”, African Human Rights Law Journal 2015, vol. 15, nr. 2.

Lindsey, C., “Women and war”, IRRC 2000.

Lonsway, K. A. en Fitzgerald, L. F., “Rape myths: in review”, Psychology of Women Quarterly 1994, afl. 18.

Manjoo, R., 15 years of the United Nations Special Rapporteur on violence against women (1994-2009), a critical review, 2009, beschikbaar op: http://www.ohchr.org/Documents/Issues/Women/15YearReviewofVAWMandate.pdf.

Mansfield, J., “Prosecuting sexual violence in the Eastern Democratic Republic of Congo: Obstacles for survivors on the road to justice”, African Human Rights Journal, beschikbaar op: http://www.scielo.org.za/pdf/ahrlj/v9n2/02.pdf.

Mchangama, J., The scandal of Ambassador Zeid, 26 juni 2014, beschikbaar op: http://foreignpolicy.com/2014/06/26/the-scandal-of-ambassador-zeid/.

Meron, T., “Editorial comment: rape as a crime under international humanitarian law”, AJIL 1993.

Meron, T., “Rape as a crime under international humanitarian law”, AJIL 1993.

Niarchos, C., “Women, war and rape: challenges facing the international tribunal for the former Yugoslavia”, HRQ 1995.

Nordland, R., More vicious than rape, 13 november 2006, beschikbaar op: http://europe.newsweek.com/congo-more-vicious-rape-106653?rm=eu.

Palermo, T. en Peterman, A., “Undercounting, overcounting and the longevity of flawed estimates: statistics on sexual violence in conflict”, Bull World Health Organ. 1 december 2011, beschikbaar op: http://www.who.int/bulletin/volumes/89/12/11-089888/en/.

Pruitt, L., “Looking back, moving forward: International approaches to addressing conflict-related sexual violence”, Journal of Women, politics and policy 2012, vol. 33, afl. 4.

Roox, I., “Is seksueel geweld een business”, De Standaard, 6 april 2016.

Roox, I., ‘Straks ben ik een kind met een kind”, De Standaard, 4 april 2016.

Roox, I., “Terug naar Jeanne”, DS Weekblad, 2 april 2016

Roox, I., “Vermoord hen! klonk het onlangs op de radio”, De Standaard 5 april 2016.

Skjelsbaek, I., “Sexual violence in times of war: A new challenge for peace operations?”, International Peacekeeping, 8 november 2007, beschikbaar op: www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/13533310108413896.

Stark, L., “Sexual violence as a weapon of war”, JAMA 15 augustus 2012, vol. 308.

St. Germain, T. en Dewey, S., “Justice on whose terms? A critique of international criminal justice responses to conflict-related sexual violence”, Women’s studies international forum 2013, vol. 37.

The new times, Gacaca witnesses murdered, 25 april 2005, beschikbaar op: http://allafrica.com/stories/200504250526.html. 

Tiwari, G., The issue of consent in rape prosecution: International Tribunals and Indian Courts, beschikbaar op: https://acontrarioicl.com/2013/01/30/the-issue-of-consent-in-rape-prose….

Van Ruyven, E., “Thematische VN-rapporteurs rapporteren”, NJCM Bull. 1993.

Winants, O., “The interplay of ethnicity, gender and sexual violence during wartime and in coercive interrogation”, Jura Falc. 2006-07.

Wojkowska, E., Doing justice: how informal justice systems can contribute, december 2006, beschikbaar op: http://siteresources.worldbank.org/INTLAWJUSTINST/Resources/EwaWojkowsk….

X., “Background information on sexual violence used as a tool of war”, Department of Public Information, maart 2014, beschikbaar op: http://www.un.org/en/preventgenocide/rwanda/about/bgsexualviolence.shtml.

X., “DRC: ‘Sexual Terrorism’ in South Kivu leaves HIV in its Wake”, IRIN News, 22 October 2006, http://www.irinnews.org/news/2006/10/22/sexual-terrorism-south-kivu-lea….

X., End sexual violence in conflict, Global summit London 2014, 10-13 juni 2013, beschikbaar op: https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/fi….

Rapporten ngo’s

Amnesty International, Lives Blown Apart: Crimes Against Women in Times of Conflict, 2004, beschikbaar op: https://www.amnesty.org/en/documents/ACT77/075/2004/en/;

Amnesty International, Report 2015/16, the state of the world’s human rights, beschikbaar op: https://www.aivl.be/sites/default/files/bijlagen/pol1025522016english.p…;

Avocats Sans Frontières, Case study: the application of the Rome Statute of the International Criminal Court by the courts of the Democratic Republic of Congo, 2009, beschikbaar op: http://www.asf.be/wp-content/publications/ASF_CaseStudy_RomeStatute_Lig…;

Human Rights Watch, Shattered lives, sexual violence during the Rwandan genocide and its aftermath, 1 september 1996, beschikbaar op https://www.hrw.org/reports/1996/Rwanda.htm;

Human Rights Watch, Kosovo backgrounder, sexual violence as international crime, 10 mei 1999, beschikbaar op https://www.hrw.org/report/1999/05/10/kosovo-backgrounder-sexual-violen…;

Human Rights Watch, The war within the war, juni 2002, beschikbaar op: https://www.hrw.org/reports/2002/drc/Congo0602.pdf;

Human Rights Watch, We will kill you if you cry, sexual violence in the Sierra Leone conflict, 16 januari 2003, beschikbaar op https://www.hrw.org/report/2003/01/16/well-kill-you-if-you-cry/sexual-v…;

Human Rights Watch, Seeking Justice: The Prosecution of Sexual Violence in the Congo War, maart 2005, beschikbaar op: https://www.hrw.org/report/2005/03/07/seeking-justice/prosecution-sexua…;

Human Rights Watch, Soldiers Who Rape, Commanders Who Condone, juli 2009, beschikbaar op: https://www.hrw.org/report/2009/07/16/soldiers-who-rape-commanders-who-…;

Human Rights Watch, “You will be punished”, 13 december 2009, beschikbaar op: https://www.hrw.org/report/2009/12/13/you-will-be-punished/attacks-civi…;

Human Rights Watch, World report 2015, januari 2015, beschikbaar op: https://www.hrw.org/world-report/2015/country-chapters/democratic-repub…;

Médecins Sans Frontières,“I have no Joy, no Peace of Mind”: Medical, Psychological, and Socio-Economic Consequences of Sexual Violence in Eastern DRC, 2004, beschikbaar op http://www.msf.org/article/msf-report-i-have-no-joy-no-peace-mind-sexua…;

Médecins Sans Frontières, Democratic Republic of Congo: Forgotten War, 18 december 2006, http://www.doctorswithoutborders.org/support-us/events/democratic-repub…;

Physicians for Human Rights, Program on sexual violence in conflict zones, beschikbaar op: http://physiciansforhumanrights.org/issues/rape-in-war/program-on-sexua…;

Physicians for human rights, War-related sexual violence in Sierra Leone: a population based assessment, 2002, beschikbaar op: https://s3.amazonaws.com/PHR_Reports/sierra-leone-sexual-violence-2002…;

Réseau des Femmes pour un Développement Associatif, Réseau des Femmes pour la Défense des Droits et la Paix en International Alert, Women’s Bodies as Battlegrounds: Sexual Violence against Women and Girls During the War in the Democratic Republic of Congo, 2005, beschikbaar op: https://repositories.lib.utexas.edu/bitstream/handle/2152/4949/4053.pdf.