't Zwiebelbos... een buitenklas met veel kansen

Bieke
Lemmens
  • Kimberly
    Schoovaerts

Buitenspelen? Een eenvoudig woord maar wel een woord van onschatbare waarde. Als ieder van ons terugdenkt aan zijn kindertijd dwalen de gedachten af naar de uren spelplezier op straat, in het bos of in de weiden. Buitenspelen biedt prachtige herinneringen voor velen onder ons. Maar waar zijn de buitenspelende kinderen in onze hedendaagse maatschappij naar toe? Zien we nog spelende kinderen op straat of in het bos? Krijgen zij nog de kans om het buitenspelen te ontdekken?

Vandaag de dag lijkt buitenspelen niet meer zo vanzelfsprekend. Volgens een onderzoek van Kind & Samenleving en KU Leuven is het aantal buitenspelende kinderen in 2008, vergeleken met het aantal buitenspelende kinderen uit 1983, met de helft verminderd (Kind & Samenleving vzw & KU Leuven, s.a.). Verschillende factoren liggen hier aan de basis. Onder andere de veranderde samenleving, verminderde speelruimte, de angst bij ouders en de opkomst van de technologie. En dit zijn slechts enkele factoren die de drempel naar het buitenspelen verhogen.

Buitenspelen biedt kansen voor de ontwikkeling van kinderen

Het verminderde buitenspelen is te betreuren aangezien buitenspelen niet alleen fijn is maar er zijn ook onnoembaar veel voordelen aan gekoppeld. Buitenspelen draagt bij tot de ontwikkeling van kinderen op verschillende gebieden. Vanuit het schoolperspectief bekeken, kunnen kinderen buitenspelen op verschillende soorten speelplaatsen zoals een grijze, grijze speelplaats met zones, grijsgroene en een groene speelplaats. Elke speelplaats biedt zo zijn bijdrage tot de ontwikkeling. Uit ons onderzoek blijkt dat een groene speelplaats de meeste kansen biedt voor de totale ontwikkeling van kinderen. Zo komen kinderen in contact met een gezonde omgeving en de natuur. Ook de grove en fijne motoriek van kinderen wordt uitgedaagd op een andere manier. Maar een belangrijk element is dat kinderen in contact komen met diverse risico’s. Al spelend leren ze met deze risico’s omgaan en leren ze hun grenzen kennen en verleggen. Daarnaast zijn de spelmaterialen in de natuur ook niet kant-en-klaar gemaakt in tegenstelling tot de verscheidende spelmateriaal die binnen te vinden zijn. Hierdoor worden kinderen uitgedaagd om hun verbeelding en creativiteit te gebruiken om op zoek te gaan naar een betekenis voor de verschillende natuurlijke spelmaterialen. Dit maakt het spel buiten veel intenser en uitdagender. De groene omgeving werkt ook op de betrokkenheid en het welbevinden van de kinderen die erg belangrijk zijn om tot leren te komen. Tot slot geeft buitenspelen in een groene omgeving kinderen ook de kans om zich verbonden te voelen met de natuur waardoor ze automatisch meer respect zullen opbrengen voor de weinige natuur die nog aanwezig is in onze samenleving. Dit zijn maar enkele voorbeelden wat buitenspelen biedt. Buitenspelen is dus erg belangrijk voor verschillende aspecten van de totale ontwikkeling van kinderen. Daarom moeten kinderen voldoende kansen krijgen om buiten te spelen.

’t Zwiebelbos… een groene buitenklas

Een groene speelplaats is dus een speelplaats om naar te streven. Een mooi voorbeeld van een groene speelplaats is ’t Zwiebelbos. Het bevindt zich in het hartje van Mechelen, namelijk op campus Kruidtuin van de Thomas More Hogeschool. Deze groene buitenklas werd in het academiejaar 2014-2015 ontworpen door enkele derdejaarsstudenten van de lerarenopleiding kleuteronderwijs, in samenwerking met docenten en leerkrachten uit bassischool De Ham. Samen werkten ze heel wat spelmaterialen uit voor ’t Zwiebelbos waar kinderen uren spelplezier kunnen beleven. Enkele voorbeelden hiervan zijn wilgenhutten, een buitenkeuken, een moestuin met bijenhotel, een muziekmuur, een dramapodium en een schildersezel. ’t Zwiebelbos biedt de omringende scholen niet enkel een natuurspeel- en leerplek om kinderen te laten buitenspelen in een groene omgeving maar deze buitenklas heeft een meervoudige functie. Het biedt ook een didactische ruimte voor studenten uit de lerarenopleiding en het is tevens een ontmoetingsplek voor alle buurtbewoners en hun kinderen. ’t Zwiebelbos is dus niet enkel een groen plekje in een drukke stad zoals Mechelen maar het is ook een multifunctionele plek waar iedereen in kan vertoeven.

Omdat we er echter van overtuigd zijn dat buitenspelen belangrijk is voor kinderen en hun ontwikkeling, hebben we ’t Zwiebelbos verder uitgebreid. Via onze bachelorproef kregen we hiervoor de kans. Een groot deel in onze bachelorproef is dan ook gewijd aan het uitwerken van nieuwe spelmaterialen voor ’t Zwiebelbos. In ons proces hebben we nabijgelegen scholen, die ’t Zwiebelbos bezoeken, betrokken in deze uitwerking. Na verschillende mogelijkheden en noden van de scholen af te wegen, kwamen we tot een aantal projecten om uit te werken. Projecten die inspeelde op de noden van de kinderen en de leerkrachten die nog gemist werden in ’t Zwiebelbos. Zo werd ’t Zwiebelbos uitgebreid met een divers klim-en klauterparcours die we zelf, in samenwerking met enkele medestudenten uit een keuzetraject en een externe, in elkaar hebben getimmerd. Zowel een parcours dat de oudere kinderen uitdaagt tot klimmen en klauteren en ook een klim-en klauterhoek dat inspeelt op de behoeften van de jongste kinderen. Dit spelmateriaal speelt in op de nood aan de stimulering van de grote motoriek. Daarnaast bevond zich in ’t Zwiebelbos ook een watermuur maar spijtig genoeg was deze helemaal vernield. Op vraag van verscheidende leerkrachten, besloten we om de watermuur nieuw leven in te blazen. De nieuwe watermuur is gemaakt uit duurzaam materiaal, namelijk Pvc-buizen. Ook de watermuur biedt de nodige differentiatie aan de kinderen. De jongste kinderen kunnen spelen met een vaststaand parcours van Pvc-buizen terwijl de oudsten hun creativiteit en inzicht kunnen gebruiken om zelf een waterparcours te maken met Pvc-buizen die ze, in de bevestigde rekkers, kunnen schuiven. Tot slot ontwierpen we ook nog een afsprakensysteem. De nood aan goede afspraken in ’t Zwiebelbos bleek groot te zijn vanuit de bevraagde leerkrachten. Het afsprakensysteem is geen vast gegeven in ’t Zwiebelbos maar is uit te lenen zodat de leerkrachten, met inspraak van de kinderen, tot hun eigen afspraken kunnen komen. Elke klas heeft immers andere afspraken nodig. Het afsprakensysteem is ook helemaal verwerkt in het teken van de natuur. Zo werden de afspraken gevisualiseerd op boomschijven. Kortom is ’t Zwiebelbos een geweldige speel- en leerplek met een grote verscheidenheid aan spelmateriaal voor zowel jong als oud!

Bibliografie

Buiten spelen. (s.a.). Gevonden op 30 november 2015 op het internet: http://k-s.be/de-wereld-volgens-kinderen/vrije-tijd-en-spelen/buiten-sp…

Checklist speeltuin. Gevonden op 28 januari 2016 op het internet:http://www.keurmerk.nl/NL/Speelgelegenheden/Checklist-speeltuinen.

De Bruycker, T. en Caluwaerts, L. (2009). Colloquium buitenspelen. Een verslagboek. (z.u.).

De Somer, P. (2010). Infoboekje. Natuur op school. Antwerpen: Grafisch centrum van de stad Antwerpen.

Duurzaamheid. Gevonden op 18 april 2016 op het internet:  http://www.encyclo.nl/begrip/duurzaamheid.

Hoeylaerts, K. en Hermans, E. (2 februari 2016). Vergroening [presentatie]. Antwerpen: Mos.

In het kinderrechtenverdrag. (s.a.). Gevonden op 27 januari 2016 op het internet: http://k-s.be/inspraak-participatie/recht-op-inspraak/in-het-kinderrech…

Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind [PDF]. Gevonden op 27 januari 2016 op het internet: http://www.kinderrechten.nl/images/13/194.pdf

Kleuter zit helft van de dag op zijn poep [video] (14 april 2016). VTM Nieuws. Gevonden op  14 april 2016 op het internet: http://nieuws.vtm.be/binnenland/186792-kleuter-zit-helft-van-dag-op-zij….

Laevers, F. en Depondt, L. (2011). Ervaringsgericht werken met kleuters in het basisonderwijs (pp. 6-9, 80-83 en 144-148). Leuven: Cego Publishers.

Meire, J. (z.d.). Literatuuronderzoek [PDF] (pp. 34-40). Brussel: onderzoekscentrum Kind &Samenleving. Gevonden op 30 november 2015 op het internet: http://ks.be/medialibrary/3.LITERATUURSTUDIE%20-%20def_91.pdf.

Maas, J., Tauritz, R., van der Wal, A. & Hovinga, D. (2013). Groene schoolpleinen. Een wettenschappelijk onderzoek naar de effecten voor basisschoolleerlingen [PDF] (pp. 3-7). Amsterdam: Vrije Universiteit. Gevonden op 30 november 2015 op het internet: http://www.vhg.org/media/rtf/Kennisbank/2013_0180_Eindrapport_Groene_Sc….

Participatie. (s.a.). Gevonden op 26 januari 2016 op het internet: http://www.springzaad.be/participatie

Soens, T. (30 juni 2015). Spelende kinderen worden stilaan een bedreigde soort. Knack. Gevonden op 26 januari 2016 op het internet: http://www.knack.be/nieuws/belgie/spelende-kinderen-worden-stilaan-een-…

Peuteman, A. (18 augustus 2015). Mogen kinderen nog onbezorgd buitenspelen, ja?. Knack. Gevonden op 26 januari 2016 op het internet:http://www.knack.be/nieuws/belgie/mogen-kinderen-nog-onbezorgd-buitensp…

Speelgroen: waarom? (s.a.). Gevonden op 30 november 2015 op het internet: http://www.pimpjespeelplaats.be/overzicht/speelgroen-waarom

Speeltuigen. Gevonden op 28 januari 2016 op het internet: http://multituin.be/index.php/2014-09-29-20-19-04/speeltuigen.

Standaert, K. (7 augustus 2014). Verboden te spelen op straat. Het laatste nieuws. Gevonden op 9 februari 2016 op het internet, http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-aalst/verboden-te-spelen-op-straat-a…

Tovey, H. (2011). Laat ze buiten spelen. Pleidooi voor gezonde risico’s (pp.11-47). Antwerpen – Apeldoorn: Garant.

Vandekerckhove, A. (z.d.). K30. 30 vragen en antwoorden over kinderrechten [brochure] (pp. 24). Brussel: Claes Printing.

Van Gils, J. (z.d.). Buitenspelen vandaag… en graag ook nog een beetje morgen [dossier]. Brussel: De ambrassade. Gevonden op 7 november 2015 op het internet:https://ambrassade.be/sites/default/files/publicatie/bestand/Krax_93___…

Van Laeken, M. (2001). Speel op veilig [brochure]. Brussel: Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie. Gevonden op 28 januari 2016 op het internet: http://economie.fgov.be/nl/binaries/16-Speel_op_Veilig Brochure_Uitbaters_nl_tcm325-36040.pdf

Van Lysebeth, I. & De Beule, G. (4 april 2013). Waar mogen kinderen nog buiten spelen? [video/reportage]. De redactie. Gevonden op 12 april 2016 op het internet:http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/koppen/2.27622?v….

Wesselius, J., Maas, J. & Hovinga, D. (2015). De ‘leer’kracht van schoolpleinen. Hoe leerlingen uit groep 4,5 en 6 het schoolplein ervaren, gebruiken en waarderen [PDF] Barneveld: BDU grafisch bedrijf. Gevonden op 21 januari 2016 op het internet: http://www.jantjebeton.nl/wp-content/uploads/downloads/2015/04/leerkrac….

Zet je kind niet onder druk (maart 2014). Klasse. Gevonden op 12 april 2016 op het internet: https://www.klasse.be/archief/zet-je-kind-niet-onder-druk/. 

Download scriptie (3.36 MB)
Universiteit of Hogeschool
Thomas More Hogeschool
Thesis jaar
2016
Promotor(en)
Els Teunissen