Van wateroorlogen naar waterrechten - Integraal waterbeheer in Bolivia onder de regering Morales

Mathias

Vanden Borre

Van wateroorlogen naar waterrechten in Bolivia

“Water is een fundamenteel mensenrecht.” Dit besliste de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 28 juli 2010. Niet toevallig werd deze resolutie voorgelegd door de Boliviaanse afgevaardigde. “Agua es vida!” De strijdleus die op de barricaden weerklonk tijdens de wateroorlogen van 2000 en 2005 in Bolivia, leidde tot een één van de belangrijkste resoluties voor de komende decennia. Water wordt het blauwe goud van de toekomst genoemd. De combinatie van steeds meer mensen en steeds meer behoeften zal tot conflicten leiden. Waterbeheer en een goed beleid worden dus steeds belangrijker. De Boliviaanse case biedt een interessant voorbeeld van een decennialange zoektocht naar een geschikt beleid. Dit vormt het onderwerp van de gelijknamige scriptie, waarvoor een veldonderzoek werd uitgevoerd begin 2011.

Waterbeheer in Bolivia is altijd al een complex vraagstuk geweest. In 2000 en 2005 ontspoorde de situatie echter compleet. Nadat de overheid beslist had om voorzieningen in Cochabamba en El Alto, twee van de grootste Boliviaanse steden, te privatiseren, barstten massale protesten los. Deze “wateroorlogen” leidden tot een afkeer van de neoliberale economische aanpak en uiteindelijk tot de verkiezing van Evo Morales in 2006. Deze linkse president van inheemse afkomst beloofde het waterbeheer te hervormen. Meer nog, hij maakte dit zelfs tot één van de prioriteiten van de nieuwe regering.

Ministerie van Water

Eén van de eerste besluiten van de kersverse verkozenen was dan ook de oprichting van een Ministerie van Water, een primeur in Latijns-Amerika. Dit ministerie kreeg meteen een omvattend takenpakket voorgeschoteld. Waterbeheer was in de praktijk uitgegroeid tot een onoverzichtelijk kluwen van meer dan 10.000 drinkwaterverstrekkers en 5.000 irrigatieverenigingen. Deze situatie kon ontstaan doordat er een zeer zwakke band bestond tussen de overheid en het merendeel van de bevolking. Hierdoor was er nauwelijks controle of financiering in de watersector. Het watervraagstuk werd verder bemoeilijkt door waterschaarste in het droge Altiplano-gebied, demografische tegenstellingen in de bevolking en economische factoren in het armste Zuid-Amerikaanse land.

De opdracht van het Ministerie van Water beloofde dus een waar titanenwerk te worden. Daartegen was het ministerie, dat ook grote interne problemen kende, niet opgewassen. Het Ministerie van Water kwam er in feite voornamelijk door de politieke druk van waterverenigingen en irrigatiebewegingen. Deze vormden een machtig deel van de populaire achterban van president Morales. Het nieuwe ministerie was de eerste jaren dan ook vooral een speelbal van politieke twisten. Omvangrijke beloften, plannen en projecten bleven hierdoor in de wachtkamer steken. In 2008 werd het ministerie daarom hervormd tot het Ministerie van Milieu en Water en werden vier nieuwe instituten opgericht. Deze kregen specifieke taken om het beleidsproces beter te sturen en coördineren. De nieuwe aanpak volgde een “halfopen bureaucratische beleidscyclus”. In de praktijk blijkt dit in Bolivia echter niet vanzelfsprekend en botst dit soms met bestaande vormen van waterbeheer. Er wordt dus wel degelijk aan het beleid gesleuteld, maar de situatie blijft zeer volatiel.

Waterwet

Het beleid van de regering Morales in de voorbije vijf jaar, kenmerkt zich door het streven naar nation-building. Daarbij wordt, in tegenstelling tot het verleden, de centrale overheid gezien als vertegenwoordiger van de gehele bevolking. De grondwet werd (voor de 17e keer in Boliviaanse geschiedenis) geheel herschreven. Hierin kreeg water een belangrijke plaats. Zo werd privatisering uitgesloten, waterrechten aan eenieder beloofd en kreeg de overheid de taak deze te beschermen. Maar de definiëring van water als mensenrecht betekende niet het einde van de bestaande conflicten. De drie waterverbruikende sectoren: landbouw (95% van het waterverbruik), menselijke consumptie (4%) en industrie en mijnbouw (1%) blijven nog steeds vechten om hetzelfde been. Meer fondsen en een hechtere samenwerking tussen de watersectoren blijven dan ook grote pijnpunten.

“Water = mensenrecht” is dus geen geijkte oplossing zonder een eerlijke verdeling van het schaarse goed in de praktijk. Hiervoor is een goede waterwet onontbeerlijk. Deze moet gebruiksvoorwaarden, toezichthoudende instanties en sanctiemechanismen aanduiden. Een goede, werkende waterwet ontbreekt echter nog steeds in Bolivia. Zo stamt de huidige wet uit 1906 en is daardoor totaal achterhaald. Het moge duidelijk zijn dat de regering Morales reeds heel wat heeft veranderd in het veld van waterbeheer en de algemene balans is eerder positief. Toch blijven de uitdagingen immens, waarbij de creatie van een nieuwe waterwet de belangrijkste hefboom zal zijn. Vooraleer een duurzame oplossing zich aanbiedt, zal er nog heel wat water naar de zee vloeien. De scriptie waarop dit artikel is gebaseerd is slechts een druppel. Maar elke druppel telt.

Bibliografie

Lijst met referenties

Aguirre, J. C. & Cooper, E. S. (2007). Evo Morales, Climate Change
and the Paradoxes of a Social Movement Presidency. In
Democracy Center [Dbase]. Cochabamba: Democracy Center.
Albó, X. & Linera A.G. (2007). Bolivia en movimiento: acción
colectiva y poder politico, La Paz: Rústica.
Albro, R. (2005). The indigenous in the plural in Bolivian
oppositional politics. Bulletin of Latin American
Research 24(4), pp.433-453.
American water works research association (1996), Minutes of
Workshop on Total Water Management. Seattle: American Water Works Association.
Araral, E., Reform of water institutions review of evidences and
international experiences, Singapore, Institution of Water Policy, 2009, 9-17.
Arce, M. & Rice, R. (2009). Societal Protest in Post-Stabilization
Bolivia. Latin American Research Review, 44, 1, pp. 89-101.
Atkinson, M. & Coleman D. (1989). Strong States and Weak States:
Sectoral Policy Networks in Advanced Capitalist Economies. British Journal of Political Science 19(1), p.47-67.
Bakker, K. (2007). „„The „Commons‟ versus the „Commodity‟: alter-
globalization, anti-privatization and the human right to water in the global South‟‟ in Journal Compilation of Antipode, 39, (2007), 3, pp.430-455.
Boelens, R., “Water rights arenas in the Andes: upscaling networks
to strengthen local water control” in Water Alternatives, 1, (2008), 1, pp.48‐65.
Boelens, R. & Zwarteveen, M. (2005). Anomalous water rights and
the politics of normalization: collective water control and privatization policies in the Andean region. In R. Boelens & M. Zwarteveen (Reds.), Liquid relations. contested water rights and legal complexity (pp. 97-123). New Brunswick, New Jersey en London: Rutgers University Press.
Boelens, R., Bustamante, R.Z. & De Vos, H. (2007). Legal pluralism
and the politics of inclusion: recognition and contestation of local water rights in the Andes. In B. Van Koppen, M. Giordano & J. Butterworth (Reds.), Community-based water law and water resource management reform in
developing countries (pp.96-113), Oxfordshire, CABI.
Bolpress (2007). Walter Valda es el nuevo ministro interino del Agua
[11.02.2011, Bolpress: http://www.bolpress.com/art.php?Cod=2007112709]
Bolpress (2008). René Orellana, nuevo ministro del Agua
[11.02.2011, Bolpress: http://www.bolpress.com/art.php?Cod=2008040123]
Budds, J. & McGranahan (2003). Are the debates on water
privatization missing the point? Experiences from Africa,
Asia and Latin America. Environment and Urbanization,
15(2), pp.87-114.
Bustamante, R.Z. (2002). The „water war‟ to resist privatisation of
water in Cochabamba, Bolivia,[Licentiaatsthesis].
Cochabamba, Universidad Mayor de San Simon.
Bustamante, R.Z. (2003), El difícil camino de la formulacion de una
nueva ley de aguas para Bolivia. Paper gepresenteerd op
Seminario Taller Foro del Agua van 02.2003 in
Cochabamba, Bolivia.
Carter, R. C. & Danert, K. (2003). Policy arena the private sector and
water and sanitation services – policy and poverty issues.
Journal of International Development, 15(8), pp.1067-1072.
Clarke, G. R., Kosec, K., en Wallsten, S. (2009). Has private participation in water and sewerage improved coverage? Empirical evidence from Latin America, Journal of International Development,21(3), pp.327-361.
CIA World Factbook (2011). The world factbook – Bolivia.
[14.05.2011, CIA: https://www.cia.gov/
library/publications/the-world-factbook/geos/bl.html].
Crawford S.E. & Ostrom E. (1995). A grammar of institutions. The
American Political Science Review 89(3), pp. 582-600.
Crespo C.(2006). Hacia una política de los bienes comunes del agua
en Bolivia : la desafíos y contracicciones de la agenda post “Guerra del Agua” Paper gepresenteerd op het congres
taller de investigación en agua y gobernabilidad van 16.11.2006 in Barcelona, Spanje.
Crespo C. (2007). El movimiento social del agua Boliviano: de la
resistencia a la cooptación (2000-2007). Paper
gepresenteerd op het congres Modelos de Gestión del Agua
en ciudades y comunidades de los Andes van 5-8.11.2007 in
La Paz, Bolivia.
Crespo C. (2010). El DDHH al agua en la práctica. La política de
agua y RRNN del gobierno de Evo Morales, 2010 Paper gepresenteerd op het vijfde nationaal congres voor sociologie van 29-30.09.2010 in Cochabamba, Bolivia.
Crespo C. (2010). La gestión del agua en la nueva constitución o los
límites de la “revolución democrática Boliviana. Cochabamba: CESU-UMSS.
CSUTCB Confederación Sindical Unica de Trabajadores
Campesinos de Bolivia (2007). Proceso Histórico de la
CSUTCB. La Paz: CSUTCB.
Dalton, G. (2001). Private sector finance for water sector
infrastructure: what does Cochabamba tell us about using
this instrument?, Londen : University of London.
De Vos, H., Boelens, R., & Bustamante, R.Z. (2005). Formal law
and local water control in the Andean region: a fiercely contested field. Paper gepresenteerd op de International workshop on African Water Laws: Plural Legislative Frameworks for Rural Water Management in Africa van 26- 28.01.2005. in Johannesburg, Zuid-Afrika.
Drenthen, M. (2010). Bolivia: Sociale onrust alom, etnische
conflicten blijven uit, [masterthesis]. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen.
Faguet, J.-P. (2003). Decentralization and local government in
Bolivia : an overview from the bottom up, Crisis States Research Centre working papers series, 1(29), pp.4-53.
Faguet, J.-P. (2003). Does decentralization increase government
responsiveness to local needs? Evidence from Bolivia.
Journal of Public Economics, 88(3), pp. 867-893.
FAO/Aquastat (2011). Sistema de Informacion sobre el Uso del
Agua en la Agricultura y el Medio Rural de la FAO – Bolivia. [14.05.2011, FAO/Aquastat :
http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/bolivia/indexesp.stm]
Garrett H. (1968). The Tragedy of the Commons, Science 162(3859),
pp. 1243-1248.
Giddens, A. (1998). The Third Way: The Renewal of Social
Democracy. Cambridge: The Polity Press.
Glennie J. (19.04.2011), We should look to Bolivia for inspiration,
The Guardian, p.6.
Hailu, D., Osorio, R. en Tsukada, R.(2009). Privatization and
Renationalization: What went Wrong in Bolivia's Water
Sector?, Brasilia: International Policy Centre for Inclusive
Growth (IPC-IG).
Hermans, L. (2005), Actor analysis for water resources
management : putting the promise into practice,
Delft: Eburon.
Howlett M. & Ramesh, M. (2003). Studying public policy: policy
cycles and policy subsystems. Oxford: Oxford University Press.
Hutton, G. & Haller, L. (2004). Evaluation of the costs and benefits
of water and sanitation improvements at the global level. Geneve: World Health Organization.
Imperial, M. (1999). Institutional Analysis and Ecosystem-Based
Management : The Institutional Analysis and Development
Framework. Environmental Management, 24(4), pp. 449-465.
Johnstone, N., Wood, L. & Hearne, R. (1999). The regulation of
private sector participation in urban water and sanitation:
realizing social and environmental objectives in developing
countries-Discussion paper. London : Natural Resources
Forum, 1999.
Kohl, B. (2004). Privatization Bolivian style: a cautionary tale.
International Journal of Urban and Regional
Research,28(4), pp.893-908.
Kohl, B., & Bresnahan, R. (2010). Bolivia under Morales –
consolidating power, initiating decolonization. Latin
American Perspectives, 37(3), pp.5-17.
Kohl, B., & Farthing, L. (2009). Less than fully satisfactory
development outcomes: international financial institutions
and social unrest in Bolivia, Latin American Perspectives,
36(3), pp.59-78.
Lockwood, H. (2002). Institutional Support Mechanisms for
Community-managed Rural Water Supply & Sanitation Systems in Latin America, Washington: Environmental Health Project, U.S. Agency for International Development.
McGranahan, G. & Satterthwaite, D. (2006). Governance and getting
the private sector to provide better water and sanitation services to the urban poor, London: International Institute for Environment and Development (IIED).
McNeish, J.-A. (2006). Stones on the road: the politics of
participation and the generation of crisis in Bolivia. Bulletin
of Latin American Research, 25(2), pp.220-240.
Mennen, T. (2010). The mystery of legal empowerment: livelihoods
and community justice in Bolivia. In Golub, S. en McInerney, T. (Reds.), Legal Empowerments: Practitioners Perspectives,Rome: International Development Law Organization.
Ministerio de Medio Ambiente y Agua, Plan Nacional de
Saneamiento Básico 2008-2015,La Paz, 2009, pp.6-159.
Mollinga, P.P. (2008).Water, politics and development: framing a
political sociology of water resources management, Water
Alternatives 1(1), pp.7-23.
Moran R.E. (2009). Mining Water: the San Cristobal Mine, Bolivia.
Golden: Colorado.
Mulreany, J.P., Calicoglu, S., Ruiz, S. & Sapsin, J.W. (2006).Water
privatization and public health in Latin America, Rev Panam
Salud Publica 19(1), pp.23–32.
National Democratic Institute (2006). The political party system in
Bolivia 2004-2006:opportunities for pro-poor reform,
Washington, National Democratic Institute (NDI).
Nickson, A. & Vargas, C. (2002). The Limitations of water
regulation: the failure of the Cochabamba concession in
Bolivia. Bulletin of Latin American Research 21(1), 2002,
99-120.
Ostrom, E. (1990). Governing the commons: the evolution of
institutions for collective action. New York: Cambridge University Press.
Ostrom, E. (1993), Design principles in long-enduring irrigation
institutions. Water Resources Research 29(7), pp.1907-1912.
Ostrom, E., Gardner, R. & Walker, J. (1994) Rules, games, and
common-pool resources. Michigan: The University of
Michigan Press.
Ostrom, E. (1994). Neither market nor state: governance of common-
pool resources in the twenty-first century. Washington DC:
International Food Policy Research Institute.
Ostrom, E. (2009), Response : the institutional analysis and
development framework and the commons, Cornell Law Review, 95(1), pp.808-816.
Pessoa, A. (2008). Public-private sector partnerships in developing
countries: are infrastructures responding to the new ODA strategy. Journal of International Development 20(3), pp.311-325.
Powell, W. & DiMaggio, P.J. (1991). The New Institutionalism in
Organizational Analysis, Chicago: University of Chicago Press.
Prasad, N. (2006). Privatisation results: private sector participation in
water services after 15 years. Development Policy Review,24(6), pp.669-692.
Putnam, R.(1988). Diplomacy and Domestic Politics: The Logic of
Two-Level Games. International Organization 42(3), 427-60.
Rogers, P. (2002). Water governance in Latin America and the
Caribbean, Inter-American Development Bank.
Rojas Rios, C. (2007). Democracia de alta tension, La Paz: Plural.
Ruíz S.A. & Gentes G. (2008). Retos y perspectivas de la
gobernanza del agua y gestión integral de recursos hídricos
en Bolivia, European Review of Latin American and
Caribbean Studies 85(1), pp.41-59.
Salvaredy-Aranguren, M.M., Probst, A., Roulet, M. & Isaure, M.-P.
(2008). Contamination of surface waters by mining wastes in the Milluni Valley (Cordillera Real, Bolivia): Mineralogical and Hydrological Influences. Applied Geochemistry 23(5), pp.1299-1324.
Sanford, B. & Vargas, C., Bolivian water regulation: failures of
institutional reform aangepaste versie van Bolivian utility regulation: lessons for a water sector agency. Paper gepresenteerd op the Association of Brazilian Regulators (ABAR) congres van 05.2009, p.17.
San Martin, O. (2002). Water resources in Latin America and the
Caribbean: issues and options, Inter-American Development Bank.
Spronk, S. (2006). Roots of resistance to urban water privatization in
Bolivia: the “new working class,” the crisis of neoliberalism, and public services, International Labor and Working Class-History 71(1), pp.8-28.
Spronk, S. (2009).Water privatization and the prospects for trade
union vitalization in the public sector – case studies from
Peru and Bolivia. Just Labour: A Canadian Journal of Work
and Society, 14(2), pp.164-176.
Spronk, S. & Crespo C. (2008). Water, national sovereignty and
social resistance: bilateral investment treaties and the
struggles against multinational water companies in
Cochabamba and El Alto, Bolivia. Law, Social Justice &
Global Development Journal,1(1), pp. 3-44.
„t Hart, P., Bovens, M.A.P., Van Twist, M.J.W (2007). Openbaar
Bestuur: Beleid, organisatie en politiek, Mechelen: Kluwer.
Van Buuren, M.W., Edelenbos, J. & Klijn, E.H. (2010).
Gebiedsontwikkeling in woelig water. Over water governance bewegend tussen adaptief waterbeheer en ruimtelijke besluitvorming. Den Haag: Lemma.
Van De Meene, S., Brown, R. (2009). Delving into the “institutional
black box” revealing the attributes of sustainable urban water
management regimes. Journal of the American Water
Resouces Association 45(6), pp.1448-1464.
UNESCO (2003), Water in a changing world, Unesco Publishing.
United Nations Development Programme (2010). International
Human Development Index Indicators –Bolivia. [14.05.2011,
UNDP:http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/BOL.html].
Veltmeyer, H. & Petras J. (2007). Bolivia and the political dynamics
of change. European Review of Latin American and Caribbean Studies 83(1), pp. 105-120.
Weisbrot, M., Ray, R. & Johnston, J. (2009). Bolivia: the economy
during the Morales administration.Washington: Center for
Economic and Policy Research (CEPR).
Wereldbank, (2006). Bolivia: Public Policy Options for the Well-
Being of All. Washington: The World Bank.
Wet No. 2029 de Servicios de Agua Potable y Alcantarillado
Sanitario van 29 oktober 1999, [12.11.2010, Ministerio de
Medio Ambiente y Agua : http://www.mmaya.gob.bo/].
Wet No. 2066 de Servicios de Agua Potable y Alcantarillado
Sanitario van 11 april 2000, [12.11.2010, Ministerio de
Medio Ambiente y Agua : http://www.mmaya.gob.bo/].
Wet No. 2878 de promocion y apoyo al sector riego para la
produccion agropecuaria y forestal van 8.10.2004,
[12.11.2010, Ministerio de Medio Ambiente y Agua : http://www.mmaya.gob.bo/].
Whittington, D., Davis, J., Prokopy, L., Komives, K., Thorsten, R.,
Lukacs, H., Bakalian, A. & Wakeman, W. „2009). How well is the demand-driven, community management model for rural water supply systems doing? Evidence from Bolivia, Peru and Ghana. BWPI Working Paper no. 22. Manchester: Brooks World Poverty Institute, University of Manchester, pp.696-718.
WHO/UNICEF (2010). Estimates for the Use of Improved Sanitation
Facilities, Bolivia, WHO/UNICEF.
WHO/UNICEF (2011). Joint monitoring programme for water
supply and sanitation: the drinking water and sanitation ladders. [14.05.2011, WHO/UNICEF: http://www.wssinfo.org/definitions-methods/watsan-ladder/].
Zeballos H. (2011). El proyecto hidroeléctrico del Madera y el
proyecto multiple de Misicuni [17.06.2011,Plataforma
Energetica: http://www.plataformaenergetica.org/content/208].

Bijlage 1: lijst van instituten en geïnterviewden
AAPS, Autoridad de Fiscalización y Control Social de Agua Potable y Saneamiento Básico
- Ir. Edgar Ilich Paniagua Rousseau, Jefe de Constitución y Regulación Tarifaria
Tel : 591-(2)310801 int : 105
Fax : 591-(2)310554
Email : edgardp@aaps.gob.bo
Email2 : edgar_paniagua@yahoo.mx
Av. Mariscal Santa Cruz No. 1302
Edif. Cámara de Comercio, Piso 4-16
La Paz
ANESAPA, Asociacion Nacional de Empresas de Servicio de Agua Potable y Alcantarillado
- Ir. Ronny Vega M., Gerente General
Tel : 591-(2)411671
Fax : 591-(2)411674
Email : ronny.vega@anesapa.org
Av. Ecuador 2044
Edif. Señor de la Misión
Zona Sopocachi, La Paz
Agua Sustentable
- Oscar Campanini, Gerente General, Cochabamba
Tel : 591-(4)4423162
Email : cochabamba@aguasustentable.org
Calle Irigoyen Nº 150, entre Juan de la Rosa y Yuracaré
zona Sarco , Cochabamba
- Ir. Gonzalo Mimos, Riego, mismo oficina
- Martín Vilela, Gerente Regional, La Paz
Tel : 591-(2)2151744
Email : tojotin@gmail.com
Email2 : lapaz@aguasustentable.org
Calle Nataniel Aguirre N° 82 entre Calles 11B y 12
Zona Irpavi, La Paz
C-AGUA, Centro Andino para la Gestión y Uso del Agua
Asst. Prof. Lic. M. Sc. Rocío Renee Bustamante Zenteno
Tel : 591-44762383
Av. Petrolera Km 4.5, Fac. Agronomía
Cochabamba
- Prof. Alfredo Durán Nuñez del Prado, General Coordinator, mismo oficina
CESU-UMSS, Centro de Estudios Superiores Universitarios, Universidad Mayor de San Simón
- Prof. Carlos O. Crespo Flores, Responsable del Área de Medio Ambiente y Desarrollo Sustentable
Email : crespoflores@yahoo.com
Tel: 591-(4)220317 – 591-(4)252951
Fax : 591-(4)425625
Calama E-0235, entre Nataniel Aguirre y Esteban Arce
Cochabamba
CGIAB, Comisión para la Gestión Integral del Agua en Bolivia
- Emilio Madrid Lara, CEPA, Centro de Ecologia y Pueblos Andinos
Email : emipapi@yahoo.com
Tel : 591-(2)5251406
Washington 1658, entre Bolivar y Sucre
Oruro
CONIAG, Consejo Interinstitucional del Agua
- Keiko Chisaka
Email : keikoale@gmail.com
Tel : 70120072
EMAGUA, Entidad Ejecutora de Medio Ambiente y Agua
-Éner Chávez Justiniano, Responsable Área de Tecnologías de Informacíon y Comunicación
Email : emagua@emagua.gob.bo
Tel: 591-(2)2114901 - 2117974 Fax: 2145296 Calle Muñoz Cornejo #2956 entre Ricardo Mujía y Jaimes Freire
Zona Sopocachi, La Paz
Fundacion Abril
- Oscar Olivera, Gerente General
Email : oscarolivera@mindspring.com yaturora07@gmail.com
Tel/Fax: 591-(4)4794881
Pasaje del Mitayo # 861
Cochabamba - Ida Peñaranda , tijdelijke onderzoekster, zelfde kantoor
idalejandra@yahoo.com
GTZ/PROAPAC, Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit/Programa de Agua Potable y Alcantarillado Sanitario en Pequeñas y Medianas Ciudades
- Lic. Luis Castrillo, Asociatividad y Redes de Asistencia TécnicaTel : 591-(2)2430488
Fax : 591-(2)2971262
Av. 20 de Octubre No. 2665
Edif. Torre Azul Piso 11
La Paz
- Guido Meruvia, Asesor Técnico Politicas y Estrategias Sectoriales, mismo oficina
Email : guido.meruvia@gtz.de
Tel : 591-(2)2430488, int. :43
Fax : 591-(2)2911262
- Rodrigo Acosta, Asesor Técnico Asociatividad y Redes de Asistencia Técnica, mismo oficina
Email : alvaro.acosta@gtz.de
Tel : 591-(2)2430488, int. :44
Fax : 591-(2)2971262
IHH-UMSA, Instituto de Hidraulica & Hidrologia , Universidad Mayor de San Andres
- Prof. Ir. Jorge Molina
Email : jmolina_ihh@acelerate.com
Tel : 591-(2)27957245
Instituto de Hidráulica e Hidrología
Ciudad Universitaria, calle 30 s/n,
Zona Cota Cota, La Paz
SEMAPA, Servicio Municipal de Agua Potable y Alcantarillado
- Ir. Fernando Perez
Email : consultas@semapa.com.bo
Tel : 591-(4)290755 - 56 - 57 Fax: 591-(4)42900849
Calle Kapac Yupanqui No. 2336
Cochabamba
SENARI , Servicio Nacional de Riego
-Ir. Beatriz Choque Medrano, Jefa de Unidad de Programas y Proyectos
Email : beatrizchoque@hotmail.com
Cel : 79102200
Tel : 591-(2)2113176
Fax : 591-(2)2119213
Av. Sánchez Lima No. 2512
Edif. Melissa, Mezanine B
La Paz
SENASBA, Servicio Nacional de Saniamiento Basico
- Ir. Lorena Ferreyra Villalpando, Jefe Unidad Investgación y Desarollo Tecnológico
Email : Lorena.ferreyra@senasba.gob.bo
Email2 : ferreyravilore7_2@yahoo.es
Tel : 591-(2)2110662 591-(2)2115733
Fax : 591-(2)2152404
Calle Colón No. 150 y Av. Mariscal Santa Cruz
Edif. Litoral, Piso 14
La Paz
VAPSB, Viceministerio de Agua Potable y Sanemiento Básico, Ministerio de Medio Ambiente y Agua
- Dra. Rosalsela Alarcón F., Jefa de Unidad de Normas Técnicas y Legislación
Email: agua@minagua.gov.bo
Tel: 591-(2)2116583 int.:504
Calle Capitán Castrillo No. 434,
zona San Pedro, La Paz
VRHR, Viceministerio de Recursos Hidricos y Riego, Ministerio de Medio Ambiente y Agua
- Ir. Luis G. Marka Saravia, Director General de Riego
Email : luis.marka@riegobolivia.org
Tel : 591-(2)117155, int.: 521
Fax : 591-(2)116132
Calle Capitan Castrillo No. 402
Zona San Pedro, La Paz
Onafhankelijke onderzoeker:
- Ir. Eduardo Arduz, Hidraulisch ingenieur, meer dan 15 jaar ervaringn onder andere bij de ong SIPCA : (micro)proyectos
Email : eduarduz@hotmail.com
Cel : 73073048

Download scriptie (825.27 KB)

Universiteit of Hogeschool

KU Leuven

Thesis jaar

2011

Thema('s)

Politieke en sociale wetenschappen

Kernwoorden

Bolivia,