‘Waarom zou het vals zijn als je er zelf achter staat?’

Marjolein

Van Bavel

Hoe bevrijd is het zelfverklaarde lustobject?

Vrouwelijke seksualiteit is niet langer verwerpelijk en kan als troef worden uitgespeeld. Door zichzelf vrijwillig tot lustobject te maken, kan de vrouw haar eigen, bevrijde doelen bereiken. Dat deze gangbare overtuiging niet zonder problemen is, wordt duidelijk in de masterscriptie van Marjolein Van Bavel. Zij interviewde dertien vrouwen die naakt poseerden voor de Nederlandse Playboy in de jaren 1980.

Sinds de jaren 1990 en series zoals Sex and the City leerden we de moderne vrouw kennen als zelfbewust en sexy. Hooggehakt kiest zij ervoor om zichzelf te seksualiseren. Ze is in controle over haar seksualiteit, waardeert sex appeal en gebruikt het om haar onafhankelijkheid en bevrijding te onderstrepen. Aan vrouwen wordt verteld hoe zij seksuele macht genieten, een handige edge op de man. Deze nieuwe mentaliteit viel samen met de enorme toename aan geseksualiseerde vrouwenlichamen in de media doorheen de laatste decennia. De impact van die seksualisering op kinderen vormde voer voor uitgebreide debatten in academische kringen en media, maar inzicht in de effecten van seksualisering blijft beperkt. Met name de beleving van vrouwen die zichzelf seksualiseren werd nog onvoldoende onderzocht. Marjolein Van Bavels masterscriptie levert daartoe een belangrijke bijdrage. De manier waarop vrouwen terugblikken op hun ervaringen als naaktmodel in de jaren 1980, leert ons meer over de gangbare idee van actieve seksualisering als empowerment voor vrouwen.

Blond Ambition Babes

De voorbije decennia won het motto ‘sex sells’ aan nieuwe betekenis. Hoewel al langer bon ton in de reclamewereld, lijken nogal wat jonge vrouwen het nu zelf tot lijfspreuk te bombarderen. Glamourmodellen die hun lichaam gebruiken om carrière te maken en zich zo ontrekken aan hun bescheiden komaf, spreken tot de collectieve verbeelding. Het Britse naaktmodel Katie Price – alias Jordan – profileert zichzelf als een succesvolle zakenvrouw en wordt door heel wat jonge vrouwen als een voorbeeld van vrouwelijke agency gezien. Dichter bij huis verwierf Lesley-Ann Poppe faam door haar rondborstige verschijning in het programma Komen Eten. Zij maakte dankbaar gebruik van sex appeal om haar carrière een boost te geven. Haar fotoshoot voor Playboy beschreef ze zelfs als een ‘feminisme van de zuiverste soort’. Het was immers haar keuze als een zelfstandige vrouw. Ze zegt graag een lustobject te zijn (P-magazine 18.09.2012) en haar meidengroep gaf ze de naam B-A-B-E (Blond Ambition Babes).

Hoewel succesvol en bewonderd, worden deze vrouwen ook nog steeds veroordeeld en bespot. Dus hoe moeten we deze nieuwe attitude van de sterke en zelfgeseksualiseerde vrouw begrijpen? Marjolein Van Bavel onderzocht hoe deze nieuwe Sex and the City mentaliteit zich verhoudt tegenover de ideeën en ervaringen van vrouwen die poseerden voor Playboy in de jaren 1980, voor dat deze nieuwe attitude opgang maakte. Hoewel deze vrouwen zichzelf seksualiseerden door naakt te poseren voor een mannenblad, hadden zij niet het gevoel dat ze zelf seksualisering nastreefden. Het waren derden die hen tot seksobject maakten. De meeste van hen poseerden voor Playboy omdat het een eer was om in het klasseblad te verschijnen, omdat de artistieke fotografie hen aansprak of omdat ze werden aangetrokken door het avontuur, niet omdat ze zo nodig sexy wilden zijn. De meerderheid reageerde afkeurend op het inzetten van sex appeal om doelen te bereiken en probeerden hun ervaringen net te deseksualiseren.

Het vrijwillige lustobject

De ervaringen van deze vrouwen werpen een nieuw licht op vaak gehoorde argumenten die de hedendaagse geseksualiseerde dimensies van onze samenleving relativeren en met name benadrukken dat ‘babes’ er zelf voor kiezen. Zo zei Patrick De Witte naar aanleiding van de recente hetze rond Humo’s Pukkelpop 2012 bikinibabes rubriek dat meisjes zich wekelijks bij P-magazine aandienen voor een ‘babe-shoot’ (DS 22.08). Het Laatste Nieuws wees criticasters van de rubriek bovendien met de vinger omdat zij vergeten om ‘eens te vragen wat die meisjes daar nu zelf van vinden’ (LN 28.08). De krant liet terstond twee jonge vrouwen aan het woord die er geen graten in zagen en het zelfs als een compliment ervoeren. Al had één van hen liever op voorhand toestemming gegeven en zat ook het onderschrift ‘sex sells’ haar niet lekker. Onproblematisch is het dus niet.

Uit de interviews met de Playboy-modellen uit de jaren 1980 bleek bovendien dat ze er niet bij stilstonden hoe hun fotoreportage hen zou blijven achtervolgen. Hoewel zij aangaven dat zij er als jonge vrouw zelf voor kozen om te poseren, was het niet aangenaam om hier later in andere contexten mee geconfronteerd te worden. Wanneer zij het circuleren van deze foto’s niet konden controleren, zeker wanneer het om foto’s ging die zij zelf té vonden, beleefden zij dit negatief. Seksualisering werd door deze vrouwen dus niet als empowering ervaren. De vrouwen moesten zich daarentegen inspannen om zich in controle te kunnen voelen over hun ervaringen. Enkele vrouwen ondernamen bijvoorbeeld juridische stappen om de publicatie van ongewenste foto’s te voorkomen.

Valse macht

Marjolein Van Bavel suggereert dat het nieuwe beeld van de zich actief seksualiserende vrouw voortkomt uit een veranderde context. Een gevoel van controle bleek essentieel voor een positieve beleving bij de vrouwen binnen haar onderzoek. Het internet ontneemt je vandaag alle controle over de verspreiding van beeldmateriaal. De opkomst van een nieuwe, postfeministische subjectiviteit, gekenmerkt door het belang om seksueel wetend te zijn, maakt het moeilijker voor vrouwen om de eigen acties te deseksualiseren. Daar bovenop worden vrouwen aangemoedigd om zichzelf sex appeal aan te meten in een context waarin dit nog steeds veroordeeld wordt.

De nieuwe interpretatie is mogelijk een manier om deze acties te verzoenen met de idealen van keuzevrijheid en emancipatie die belangrijk zijn in onze hedendaagse samenleving. Dit wil allerminst zeggen dat de zelfseksualiserende vrouw een slachtoffer is. Toch is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen individuele pogingen om het eigen zelfbeeld veilig te stellen en tendensen in de maatschappij die erop gericht zijn om de continue stroom aan vrouwelijk naakt te rechtvaardigen. Mogelijk geeft het beeld van de sexy vrouw gekenmerkt door vrijheid en macht, een vals gevoel van empowerment.

Marjolein Van Bavel zet haar onderzoek momenteel verder aan University College London.

Bibliografie

Mondelinge bronnen

Interview met Erika Mes, Oud-Beijerland, 21 december 2011.

Interview met Ingrid Willemse, Hilversum, 20 februari 2012.

Interview met Ineke Hesselink, Spijkenisse, 12 maart 2012.

Interview met Saskia van Rijswijk, Zwanenburg, 15 maart 2012.

Interview met Chariklia Koutsomailis, Breda, 19 maart 2012.

Interview met Hilde van Mieghem, Antwerpen, 22 maart 2012.

Interview met Mary Kruyssen, Amsterdam, 28 maart 2012.

Interview met Lydia Nicholas, Utrecht, 2 april 2012.

Interview met Vera Snijder, Alphen aan den Rijn, 4 april 2012.

Interview met Manouk van der Meulen, Amsterdam, 10 april 2012.

Interview met Deny Farro, Sassenheim, 11 april 2012.

Interview met Sylvia Haalebos, Alphen aan den Rijn, 20 april 2012.

Interview met Wicky Benschop, Arnhem, 28 april 2012.

Literatuur

Attwood, Feona, “Reading porn. The paradigm shift in pornography research”, Sexualities, 5/1, 2002, 91-105.

Attwood, Feona, “Pornography and objectification. Re-reading ‘the picture that divided Britain’”, Feminist Media Studies, 4/1, 2004, 7-19.

Attwood, Feona, “Fashion and passion. Marketing sex to women”, Sexualities, 8/4, 2005, 392-406.

Attwood, Feona, “Sexed up. Theorizing the sexualization of culture”, Sexualities, 9/1, 2006, 77-94.

Attwood, Feona, “No money shot? Commerce, pornography and new sex taste cultures”, Sexualities, 10/4, 2007, 441-456.

Attwood, Feona, “Sexualization, sex and matters”, Sexualities, 13/6, 2010, 742-747.

Barcan, Ruth, “Home on the rage. Nudity, celebrity, and ordinariness in the Home Girls/Blokes pages”, Journal of Media and Cultural Studies, 14/2, 2000, 145-158.

Barton, Bernadette, “Managing the toll of stripping. Boundary setting among exotic dancers”, Journal of Contemporary Ethnography, 36/5, 2007, 571-596.

Brown, Steven D., John Cromby, David J. Harper, Katherine Johnson en Paula Reavey, “Researching ‘experience’. Embodiment, methodology, process”, Theory & Psychology, 21/4, 2011, 493-515.

Canning, Kathleen, “Feminist history after the linguistic turn. Historicizing discourse and experience”, Journal of Women in Culture and Society, 19/2, 1994, 368-404.

Canning, Kathleen, “The body as method? Reflections on the place of the body in gender history”, Gender & History, 11/3, 1999, p. 499-513.

Ciclitira, Karen, “Pornography, women and feminism. Between pleasure and politics”, Sexualities, 7/3, 2004, 281-301.

Corsianos, Marilyn, “Mainstream pornography and ‘women’. Questioning sexual agency”, Critical sociology, 33, 2007, 863-885.

Cover, Rob, “The naked subject. Nudity, context and sexualization in contemporary culture”, Body & Society, 9/3, 2003, 53-72.

Coy, Maddy, “Milkshakes, lady lumps and growing up to want boobies. How the sexualisation of popular culture limits girls’ horizons”, Child abuse review, 18, 2009, 372-383.

Coy, Maddy en Maria Garner, “Glamour modelling and the marketing of self-sexualization. Critical reflections”, International journal of cultural studies, 13/6, 2010, 657-675.

Dalla, Rochelle L., “’You can’t hustle all your life’. An exploratory investigation of the exit process among street-level prostituted women’, Psychology of Women Quarterly, 30, 2006, 276-290.

Dines, Gail, Pornland. How porn has hijacked our sexuality, Boston, Beacon Press, 2010.

Duits, Linda en Liesbet van Zoonen, “Who’s afraid of female agency? A rejoinder to Gill”, European Journal of Women’s Studies, 14/2, 2007, 161-170.

Duits, Linda en Liesbet van Zoonen, “Coming to terms with sexualization”, European Journal of Cultural Studies, 14/5, 2011, 491-506.

Evans, Adrienne, Sarah Riley en Avi Shankar, “Technologies of sexiness. Theorizing women’s engagement in the sexualization of culture”, Feminism & Psychology, 20/1, 2010, 114-131.

Featherstone, Mike, “Body, image and affect in consumer culture”, Body & Society, 16/1, 2010, 193-221.

Fischer, Ann, Sonya Bettendorf en Yu-Wei Wang, “Contextualizing sexual objectification”, The Counseling Psychologist, 39/1, 2011, 127-139.

Foucault, Michel, Discipline and punish. The birth of the prison, Harmondsworth, Penguin, 1979.

Foucault, Michel, The history of sexuality. An introduction, Harmondsworth, Penguin, 1981.

Gill, Rosalind, “Postfeminist media culture. Elements of sensibility”, European journal of cultural studies, 10/2, 2007, 147-166.

Gill, Rosalind, “Critical respect. The difficulties and dilemmas of agency and ‘choice’ for feminism. A reply to Duits and van Zoonen”, European Journal of Women’s Studies, 14/1, 2007, 69-80.

Gill, Rosalind, “Empowerment/sexism. Figuring female sexual agency in contemporary advertising”, Feminism & Psychology, 18/1, 2008, 35-60.

Gill, Rosalind, “Beyond the ‘sexualization of culture’ thesis. An intersectional analysis of ‘sixpacks’, ‘midriffs’ and ‘hot lesbians’ in advertising”, Sexualities, 12/2, 2009, 137-160.

Gill, Rosalind, “Sexism reloaded, or, it’s time to get angry again!”, Feminist Media Studies, 11/1, 2011, 61-71.

Good, Francis, “Voice, ear and text. Words, meaning, and transcription”, The oral history reader, Londen, Routledge, 2006, 362-373.

Halliwell, Emma, Helen Malson en Irmgard Tischner, “Are contemporary media images which seem to display women as sexually empowered actually harmful to women?”, Psychology of women quarterly, 35/1, 2011, 38-45.

Jackson, Sue en Elizabeth Westrupp, “Sex, postfeminism popular culture and the pre-teen girl”, Sexualities, 13/3, 2010, 357-376.

Kilburn, John C., “Product review. Modeling life. Art models speak about nudity, sexuality and the creative process”, Contemporary Sociology, 36/5, 2007, 450-451.

Liss, Miriam, Mindy J. Erchull en Laura R. Ramsey, “Empowering or oppressing? Development and exploration of the enjoyment of sexualization scale”, Personality and social psychology bulletin, 37/1, 2011, 55-68.

Millsted, Rachel en Hannah Frith, “Being large-breasted. Women negotiating embodiment”, Women’s Studies International Forum, 26/5, 2003, 455-465.

Murphy, Alexandra G., “The dialectial gaze. Exploring the subject-object tension in the performances of women who strip”, Journal of Contemporary Ethnography, 32/3, 2003, 305-335.

Osgerby, Bill, Playboys in paradise. Masculinity, youth and leisure-style in modern America, Oxford, Berg, 2001.

Portelli, Alessandro, “What makes oral history different”, The oral history reader, Londen, Routledge, 2006, 32-42.

Ross, Karen, Gendered Media. Women, men and identity politics, Lanham, Rowman & Littlefield Publishers, 2010.

Sallmann, Jolanda, “Living with stigma. Women’s experience of prostitution and substance use”, Journal of Women and Social Work, 25/2, 2010, 146-159.

Sanders, Teela, Sex work. A risky business, Cullompton, Willan Publishing, 2005.

Soley-Beltran, Patricia, “Femininity”, European Journal of Women’s Studies, 11/3, 2004, 309-326.

Sypeck, Mia Foley, James J. Gray, Sarah F. Etu, Anthony H. Ahrens, James E. Mosimann en Claire V. Wiseman, “Cultural representations of thinness in women, redux. Playboy magazine’s depiction of beauty from 1979 to 1999”, Body Image, 3, 2006, 229-235.

Wesley, Jennifer K., “Growing up sexualized. Issues of power and violence in the lives of Female Exotic Dancers”, Violence Against Women, 8/10, 2002, 1182-1207.

Williamson, Celia en Gail Folaron, “Understanding the experiences of street level prostitutes”, Qualitative Social Work, 2/3, 2003, 271-287.

Winship, Janice, “Women outdoors. Advertising, controversy and disputing feminism in the 1990s”, International Journal of Cultural Studies, 3/1, 2000, 27-55.

Wouters, Cas, “Sexualization. Have sexualization processes changed direction?”, Sexualities, 13/6, 2010, 723-741.