Wij tegen de Anderen. Een Critical Discourse Analysis van de reproductie van globale discoursen in Vlaams televisienieuws (...)

Han

Lagring

‘Hun’ terrorisme is het ‘onze’ niet

Vlaams televisienieuws reproduceert nog vaak globale ongelijkheden en westerse superioriteitsideeën in de berichtgeving over terroristische aanslagen, zij het vaak onbewust en onbedoeld. Dat blijkt uit een scriptie aan de Universiteit Gent.

Wanneer een niet-westerse persoon of groepering een aanslag pleegt op eigen bodem, krijgt die gebeurtenis niet dezelfde media-aandacht dan wanneer een westerling een aanslag pleegt op de eigen samenleving. Niet alleen besteden nieuwsmedia minder ruimte aan niet-westers terrorisme, de berichtgeving is vaak eenzijdig, vertekend en stereotiep. In een scriptie aan de Universiteit Gent wordt duidelijk hoe deze vertekende aandacht precies vorm krijgt en hoe ze bijdraagt aan de bevestiging van globale ongelijkheden. ‘Hun terrorisme is duidelijk het ‘onze’ niet.

Aan de hand van de onderzoeksmethode Critical Discourse Analysis (CDA), analyseerde Han Lagring in zijn masterproef aan de UGent verschillende journaals van VRT en VTM en werd een vergelijking gemaakt tussen de berichtgeving van één westerse aanslag en de berichtgeving van zeven niet-westerse aanslagen, allen gepleegd op eigen bodem (zogenaamd ‘intern terrorisme’). Zo werd de bekende aanslag door Anders Breivik in Noorwegen op 22 juli 2011 vergeleken met verschillende aanslagen in Irak, Pakistan en India, allen in 2011. Aangezien discoursen (dat zijn specifieke manieren om de wereld via taal weer te geven en te begrijpen) vaak verborgen zitten, werden woorden en beelden zorgvuldig onderzocht om zo onderliggende ongelijkheden te kunnen blootleggen. Woorden en beelden werden bovendien gekoppeld aan dieperliggende redactionele beperkingen, maar ook aan kenmerken eigen aan het bredere sociale systeem, waardoor een nieuwstekst in haar ruimere context kon worden geplaatst. ‘Het verschil in berichtgeving is treffend’, aldus de onderzoeker.

Zo is het duidelijk dat aanslagen van westerlingen op westerse bodem vaak worden afgeschilderd als afwijkend van de eigen idealen en waarden. Bij de aanslagen in Noorwegen besteedden de journaals aandacht voor de dader, zijn motieven, zijn psychologische toestand en zelfs voor zijn sociale omgeving. In de bevestiging van de eigen westerse waarden brachten onze media de dader Breivik naar voor als een alleenstaand geval; de sociaal geïsoleerde eenzaat die wel voorkomt uit ‘onze’ westerse samenleving, maar niet ‘onze’ waarden deelt. Terrorisme werd in dit geval dus sterk geïndividualiseerd. Het werd weggehouden van het ideaalbeeld van een vredevolle westerse samenleving. Bij aanslagen buiten het Westen verdwenen (mogelijke) daders echter in een anonieme massa. Het publiek kreeg geen inzicht in de mensen achter de terreurdaden, laat staan in hun motieven en sociale omgeving. Bij deze aanslagen focusten de Vlaamse televisiejournaals niet zozeer op hoe terrorisme afwijkt van de maatschappelijke idealen, maar werd daarentegen impliciet een beeld opgeworpen van niet-westers terrorisme als typisch of normaal voor een bredere samenleving.

Maar de masterproef wees op nog meer. Bij de aanslagen in Noorwegen brachten de journaals immers ook slachtoffers en hun hulpverleners (en bij uitbreiding de hele Noorse bevolking) in beeld en lieten ze hen veelvuldig aan het woord. Media benadrukten niet alleen het menselijk leed en processen van rouw, maar ook de actie en hulp van hulpdiensten en gewone Noren. Noorse en andere westerse autoriteiten kwamen naar voor als actoren die deelden in het verdriet, maar ook actie ondernamen om dergelijk leed in de toekomst te vermijden. De journaals schiepen volgens de onderzoekers dan ook een beeld van westerse daadkracht, solidariteit, controle en actie. Buiten het Westen daarentegen, lieten onze journaals slachtoffers, hun hulpverleners en betrokkenen grotendeels uit beeld en werden ze niet of nauwelijks gehoord. Hun leed werd met andere woorden grotendeels onzichtbaar gemaakt. Het dominante beeld dat de onderzoeker kon afleiden uit de journaals was dat van passiviteit. Zowel de gewone burgers als de hulpverleners en staatsleiders verdwenen in een hulpeloze, passieve en machteloze massa. Ze leken niet in staat een antwoord te bieden op de aanslagen en leken niet dezelfde (superieure) daadkracht van het Westen te hebben, zo leert ons het onderzoek.

Deze bevindingen staan niet op zichzelf. De onderzoekers baseerden zich op verschillende theorieën over discours en Oriëntalisme, die allen wijzen op de manier waarop westerse waarden van vrede en democratie impliciet naar boven komen en bevestigd worden in en door media. Ook volgens het onderzoek brachten onze Vlaamse journaals deze waarden naar voor als superieur en in schril contrast met de inferioriteit van de Oosterse maatschappij.

De bedoeling van de masterproef was echter niet om de conclusies van het onderzoek te veralgemenen naar de volledige westerse berichtgeving over globaal terrorisme. Het onderzoek was vooral exploratief van aard en probeerde enkele opvallende punten en tegenstellingen bloot te leggen die duiden op onderliggende en impliciete discoursen in de Vlaamse televisiejournaals.

Bibliografie

Alali, A.O. & Eke, K.K. (Eds.) (1991). Media coverage of terrorism: methods of diffusion. Newbury Park (Calif.): Sage.

Altheide, D.L. (1987). Format and symbols in TV coverage of terrorism in the United States and Great Britain. International Studies Quarterly, 31(2), 161-176.

Altheide, D.L. (2001). Creating fear: news and the construction of crisis. New York (N.Y.): de Gruyter.

Barnett, B. & Reynolds, A. (2009). Terrorism and the press: an uneasy relationship. New York: Peter Lang.

Benthall, J. (1993). Disasters, relief and the media. London: Tauris.

Bhatia, A. (2009). The discourses of terrorism. Journal of Pragmatics, 41(2), 279-289.

Boyd-Barrett, O. & Rantanen, T. (Eds.) (1998). The globalization of news. London: Sage.

Boyd-Barrett, O. & Thussu, D.K. (1992). Contra-flow in global news: international and regional news exchange mechanisms. London: Libbey.

Breedveld, P. (2013, 23 mei). Allahu Akbar. De wereld morgen. Geraadpleegd op het World Wide Web op 7 juni 2013: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/05/23/allahu-akbar

Breeze, R. (2011). Critical Discourse Analysis and its critics. Pragmatics, 21(4), 493-525.

Broersma, M. (2010). Journalism as performative discourse: the importance of form and style in journalism. In: V. Rupar (Ed.), Journalism and meaning-making: reading the newspaper (pp. 15-35). Creskill, NJ: Hampton Press.

Burr, V. (2003). Social constructionism. London; New York: Routledge.

Çapan, E. (Ed.) (2004). Terror and suicide attacks: an Islamic perspective. New Jersey: Light.

Carvalho, A. (2008). Media(ted) discourse and society. Journalism Studies, 9(2), 161-177.

Chermak, S. & Gruenewald, J. (2006). The media’s coverage of domestic terrorism. Justice Quarterly, 23(4), 428-461.

Chouliaraki, L. (2006). The spectatorship of suffering. Thousand Oaks: Sage.

Chouliaraki, L. & Fairclough, N. (1999). Discourse in late modernity. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Clare, J. (1998). Town criers in the global village. Master’s thesis. UK: University of Leicester.

Clausen, L. (2004). Localizing the global: ‘domestication’ processes in international news production. Media, Culture & Society, 26 (1), 25-44.

Cottle, S. (Ed.) (2000). Ethnic minorities and the media: changing cultural boundaries. Buckingham: Open university press.

Crenshaw, M. (Ed.). (2007). Terrorism in context. Philadelphia (Pa.): Pennsylvania state university press.

Danaher, G.; Schirato, T. & Webb, J. (2000). Understanding Foucault. London: Sage.

Dayan, D. & Katz, E. (1992). Media events: the live broadcasting of history. Cambridge (Mass.): Harvard university press.

De Pauw, F. (2005). Handelaars in nieuws. Leuven: Davidsfonds.

El-Nawawy, M. & Iskandar, A. (2003). Al-Jazeera: the story of the network that is rattling governments and redefining modern journalism. New York: Basis Books.

Erjavec, K. & Volčič, Z. (2006). Mapping the notion of “terrorism” in Serbian and Croatian newspapers. Journal of Communication Inquiry, 30(4), 298-318.

Europol (2012). TE-SAT 2012: EU terrorism situation and trend report. Geraadpleegd op 22 juni 2013 op het World Wide Web: https://www.europol.europa.eu/content/publication/te-sat-2012-eu-terror…

Fairclough, N. (1992). Discourse and social change. Cambridge: Polity Press.

Fairclough, N. (1995). Media discourse. London: Edward Arnold.

Featherstone, M.; Holohan, S. & Poole, S. (2010). Discourses of the war on terror: constructions of the Islamic other after 7/7. International Journal of Media and Cultural Politics, 6 (2), 169-186.

Fishman, M.S. (1980). Manufacturing the news. Austin (Tex.): University of Texas press.

Fowler, R. (1991). Language in the news: discourse and ideology in the press. London: Routledge.

Franks, S. (2010). The neglect of Africa and the power of aid. International Communication Gazette, 72(71), 71-85.

Frosh, P. & Wolfsfeld, G. (2006). ImagiNation: news discourse, nationhood and civil society. Media, Culture & Society, 29(1), 105-129.

Fürsich, E. (2002). How can global journalists represent the ‘Other’? A critical assessment of the cultural studies concept for media practice. Journalism, 3(1), 57-84.

Galtung, J. & Ruge, M.H. (1965). The structure of foreign news. Journal of Peace Research, 2(1), 64-91.

Gans, H . (1979). Deciding what's news. New York: Pantheon Books.

Golding, P. & Elliott, P. (1979). Making the news. New York: Longman.

Gottschalk, P. & Greenberg, G. (2008). Islamophobia: making Muslims the enemy. Lanham, MD: Rowman and Littlefield.

Gramsci, A. (1971). Lettres de prison. Paris: Gallimard.

Hall, S. (1997a). The work of representation. In S. Hall (Ed.), Representation: cultural representations and signifying practices (pp. 13-74). London: Sage.

Hall, S. (1997b). The spectacle of the ‘other’. In S. Hall (Ed.), Representation: cultural representations and signifying practices (pp. 223-290). London: Sage.

Hodges, A. & Nilep, C. (Eds.) (2007). Discourse, war and terrorism. Amsterdam: John Benjamins.

Hoffman, B. (2006). Inside terrorism. New York: Columbia University Press.

Höijer, B. (2004). The discourse of global compassion: the audience and media reporting of human suffering, Media, Culture & Society, 26(4), 513-531.

Jäger, S. (2001). Discourse and knowledge: theoretical and methodological aspects of a critical discourse and dispositive analysis. In R. Wodak & M. Meyer (Eds.), Methods of Critical Discourse Analysis (pp. 32-62). London: Sage.

Jørgensen, M. & Phillips, L . (2002). Discourse analysis as theory and method. London: Sage.

Joye, S. (2009). The hierarchy of global suffering. Journal of International Communication, 15(2), 45-61.

Joye, S. (2010a). News discourses on distant suffering: a Critical Discourse Analysis of the 2003 SARS outbreak, Discourse & Society, 21(5), 586-601.

Joye, S. (2010b). News media and the (de)construction of risk: how Flemish newspapers select and cover international disasters. Catalan Journal of Communication & Cultural Studies, 2(2), 253-266.

Joye, S. & Biltereyst, D. (2007). All Quiet on the...? Een analyse van het buitenlandaanbod van VRT en VTM. In M. Hooghe, K. De Swert & S. Walgrave (Eds.), De kwaliteit van het nieuws (pp. 71-84). Leuven: Acco.

Karim, K. (2003). Making sense of the “Islamic peril”: journalism as cultural practice. In B. Zelizer & S. Allen, Journalism after September 11 (pp. 101-116). London: Routledge.

Katz, E. & Liebes, T. (2007). ‘No more peace!’: how disaster, terror and war have upstaged media events. International Journal of Communication, 1, 157-166.

Kellner, D. (2004). 9/11, spectacles of terror, and media manipulation. A critique of Jihadist and Bush media politics. Critical Discourse Studies, 1(1), 41-64.

Kitch, C.L. & Hume, J. (2008). Journalism in a culture of grief. New York: Routledge.

Lewis, J., Williams, A. & Franklin, B. (2008). A compromised fourth estate? UK news journalism, public relations and news sources. Journalism Studies, 9(1), 1-20.

Lewis, S.C. & Reese, S.D. (2009). What is the war on terror? Framing through the eyes of journalists. Journalism and Mass Communication Quarterly, 86(1), 85-102.

Lule, J. (2001). Daily news, eternal stories: the mythological role of journalism. New York: The Guilford Press.

Lule, J. (2002). Myth and terror on the editorial page: The New York Times responds to September 11, 2001. Journalism and Mass Communication Quarterly, 79(2), 275-293.

Lutz, J.M. & Lutz, B.J. (2004). Global terrorism. London: Routledge.

Machin, D. & Mayr, A. (2012). How to do critical discourse analysis: a multimodal approach. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Manning, P. (2001). News and news sources: a critical introduction. London: Sage.

McQuail, D. (2010). McQuail’s mass communication theory. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Merari, A. (2007). Terrorism as a strategy of insurgency. In G. Chaliand & A. Blin (Eds.), The history of terrorism: from antiquity to Al Qaeda (pp. 12-51). Berkeley, Calif.: University of California Press.

Meyer, M. (2001). Between theory, method, and politics: positioning of the approaches to CDA. In R. Wodak & M. Meyer (Eds.), Methods of Critical Discourse Analysis (pp 14-31). London: Sage.

Miles, R. (1989). Racism. London: Routledge.

"Moslims hadden niets met aanslagen Noorwegen te maken". (2011, 25 juli). Gazet van Antwerpen. Geraadpleegd op 7 juni 2013 op het World Wide Web: http://www.gva.be/nieuws/buitenland/aid1065295/moslims-hadden-niets-met…

Mulder, F. (2012). ‘De Holocaust is een product van de moderniteit’. Trouw. Geraadpleegd op 6 februari 2013 op het World Wide Web: http://www.trouw.nl/tr/nl/4492/Nederland/article/detail/3143081/2012/01…

Ndlela, N. (2005). The African paradigm: the coverage of the Zimbabwean Crisis in the Norwegian Media, Westminster Papers in Communication and Culture, 71-90.

Norris, P.; Kern, M. & Just, M. (Eds.) (2003). Framing terrorism: the news media, the government and the public. New York (N.Y.): Routledge.

Nossek, H. (2004). Our news and their news: the role of national identity in the coverage of foreign news. Journalism, 5(3), 343-368.

Nossek, H. (2008). ‘News media’-media events: terrorist acts as media events. Communications: The European Journal Of Communication Research, 33(3), 313-330.

Nossek, H. & Berkowitz, D. (2006). Telling “our” story through news of terrorism: mythical newswork as journalistic practice in crisis. Journalism Studies, 7(5), 691-707.

Olsson, E.K. (2010). Defining crisis news events. Nordicom Review, 31(1), 87-101.

O'Neill, D. & Harcup, T. (2009). News values and selectivity. In K. Wahl-Jorgensen & T. Hanitzsch (Eds.), The handbook of journalism studies (pp. 161-174). New York: Routledge.

Paterson, C. (1998). Global battlefields. In O. Boyd-Barrett & T. Rantanen (Eds.), The globalization of news (pp. 79-103). London: Sage.

Paterson, C.A. & Sreberny, A. (Eds.) (2004). International news in the 21st century. Luton: University of Luton press.

Paulussen, S. & Raeymaeckers, K. (Eds.) (2010). Journalisten: profiel van een beroepsgroep. Tielt: LannooCampus.

Pearse, A. (2010). Death in the media: representations of tragedy and trauma: the Port Arthur massacre and the Thredbo landslide. In: V. Rupar (Ed.), Journalism and meaning-making: reading the newspaper (pp. 159-174). Cresskill, NJ: Hampton Press.

Picard, R.G. (1993). Media portrayals of terrorism: functions and meaning of news coverage. Ames (Iowa): Iowa state university press.

Pickering, M. (2001). Stereotyping: the politics of representation. Houndmills: Palgrave.

Powell, K. (2011). Framing Islam: an analysis of US media coverage of terrorism since 9/11. Communication Studies, 62(1), 90–112.

Rampal, K.R. (2002). Global news and information flow. In: Y.R. Kamalipour (Ed.), Global communication (pp. 97-119). Belmont: Wadsworth.

Richardson, J.E. (2005a). News values. In B. Franklin, M. Hamer, M. Hanna, M. Kinsey & J.E. Richardson, Key concepts in journalism studies (pp. 173-174). London: Sage.

Richardson, J.E. (2005b). Othering. In B. Franklin, M. Hamer, M. Hanna, M. Kinsey & J.E. Richardson, Key concepts in journalism studies (pp. 185-186). London: Sage.

Richardson, J.E. (2007). Analysing newspapers: an approach from critical discourse analysis. New York: Palgrave Macmillan.

Richardson, L. (Ed.) (2006). The roots of terrorism. New York: Routledge.

Riegert, K. & Olsson, E.K. (2007). The importance of ritual in crisis journalism. Journalism Practice, 1(2), 143-158.

Ritzen, Y. (2011, 26 juli). Hoe de media massaal de mist ingingen bij de aanslagen in Noorwegen. Humedia.nl. Geraadpleegd op 7 juni 2013 op het World Wide Web: http://www.humedia.nl/profiles/blogs/hoe-de-media-massaal-de-mist

Rowe, D. (1999). Sport, culture and the media: the unruly trinity. Buckingham: Open University Press.

Rupar, V. (2010). Journalism and meaning-making: reading the newspaper. Cresskill, NJ: Hampton Press.

Said, E. (1978). Orientalism. New York: Penguin.

Said, E. (1997). Covering Islam: how the media and the experts determine how we see the rest of the world. New York: Vintage Books.

Sardar, Z. (1997). Postmodernism and the other: new imperialism of Western culture. London: Pluto press.

Schechter, D. (2003). Media wars: news at a time of terror. Lanham (Md.): Rowman and Littlefield.

Schudson, M. (1989). The sociology of news production. Media, Culture & Society, 11, pp. 263-282.

Schulz, W. (2004). Reconstructing mediatization as an analytical concept. European Journal of Communication, 19(1), 87-101.

Shoemaker, P.J. (1991). Gatekeeping. London: Sage.

Shoemaker, P.J. & Vos, T.P. (2009). Gatekeeping theory. London; New York: Routledge.

Sigal, L.V. (1973). Reporters and officials: the organization and politics of newsmaking. In H. Tumber, News: a reader (pp. 224-234). Oxford: Oxford University Press.

Steuter, E. & Wills, D. (2009). Discourses of dehumanization: enemy construction and Canadian media complicity in the framing of the war on terror. Global Media Journal, 2 (2), 7-24.

Teo, P. (2000). Racism in the news: a critical discourse analysis of news reporting in two Australian newspapers. Discourse Society, 11(7), 7-49.

Tester, K. (2004). September 11, 2001: sociological reflections. In: C. Paterson and A. Sreberny (Eds.), International news in the 21st century (pp. 187-201). Luton: University of Luton Press.

Thussu, D.K. (2004). Media plenty and the poverty of news. In C. Paterson & A. Sreberny (Eds.), International news in the 21st century (pp. 47-62). London: John Libbey Publishing.

Two terrors. (2001). New Internationalist, 340, pp. 18-19. Geraadpleegd op het World Wide Web op 12 januari 2013: www.newint.org/issue340/facts.htm

Tyndall report. (2012). Year in review 2012. Geraadpleegd op 6 juli 2013 op het World Wide Web: http://tyndallreport.com/yearinreview2012/

Wallis, R. & Baran, S. (1990). The known world of broadcast news: international news and the electronic media. London: Routledge.

Weimann, G. & Winn, C. (1994). The theater of terror: mass media and international terrorism. New York (N.Y.): Longman.

Westerståhl, J. & Johansson, F. (1994). Foreign news: news values and ideologies. European Journal of Communication, 9 (71), 71-89.

White, D.M. (1950). The Gate Keeper: a case study in the selection of news. Journalism Quarterly, 27(3), 383-390.

Van Belle, D.A. (2000). New York Times and network TV news coverage of foreign disasters. Journalism and Mass Communication Quarterly, 77 (1), 50-70.

van Dijk, T.A. (1988). News as discourse. Hillsdale (N.J.): Erlbaum.

van Dijk, T.A. (2000). New(s) racism: a discourse analytical approach. In S. Cottle (Ed.), Ethnic minorities and the media (pp. 33-49). Buckingham: Open University Press.

van Dijk, T.A. (2001). Multidisciplinary CDA: a plea for diversity. In R. Wodak & M. Meyer (Eds.), Methods of Critical Discourse Analysis (pp 95-120). London: Sage.

van Dijk, T.A. (2009). News, discourse and ideology. In: K. Wahl-Jorgensen & T. Hanitzsch (Eds.), The handbook of journalism studies (pp. 191-204). New York: Routledge.

Van Ginneken, J. (2005). Understanding global news: a critical introduction. London: Sage.

Van Zoonen, L. (1999). Media, cultuur en burgerschap: een inleiding. Amsterdam: Het Spinhuis.

Vincke, J. (2007). Sociologie: een klassieke hedendaagse benadering. Gent: Academia Press.

Vultee, F. (2009). Jump back Jack, Mohammed’s here: Fox News and the construction of Islamic peril. Journalism Studies, 10(5), 623-638.

Zelizer, B. (2004). Taking journalism seriously: news and the academy. Thousand Oaks (Calif.): Sage.