SciMingo helpt onderzoekers het juiste evenwicht te vinden tussen complexiteit en begrijpelijkheid in wetenschapscommunicatie. Zo leren we je hoe je mensen aanspreekt zonder afbreuk te doen aan je onderzoek. Als volleerde flamingo's, meesters in evenwicht 🦩
Mijn man heeft een relatie met Aïsha Kandisha. Wensen en verwachtingen van tolken, therapeuten en interculturele bemiddelaars over cultuurduiding in de geestelijke gezondheidszorg
Carolien
van Nunen
Mijn man heeft een relatie met Aïsha Kandisha:
cultuurduiding in de geestelijke gezondheidszorg
“Allochtonenkliniek opent weldra de deuren.” Deze boodschap was eind september 2010 in de media te horen over een Nederlandse kliniek die zich hoofdzakelijk richt op Turkse patiënten. Reden voor de opening is dat allochtone patiënten zich vaker onbegrepen voelen: niet alleen de taal vormt een probleem, maar ook culturele verschillen raken niet overbrugt, aldus de oprichters van de Nederlandse polikliniek. In België loopt het nog niet zo’n vaart. Toch zien we dezelfde problematiek ook in ons land voorkomen.
Met ruim 12 % van de Belgische bevolking die niet in België is geboren is, met meer dan 17.000 asielaanvragen in 2009 en tal van andere groepen die het Nederlands niet (helemaal) machtig zijn, is aan deze mensen hulp bieden in België evenmin evident. Zeker als het gaat om psychische hulp. In psychotherapie spelen taal en de achtergrond van iemand namelijk een essentiële rol. Gelukkig zijn er tolken en interculturele bemiddelaars om de therapeut en cliënt bij te staan. Over de rol van tolken en interculturele bemiddelaars bestaat echter veel onenigheid. Dat zij bruggen bouwen tussen twee talen, daar is men het over eens. Maar wat met het culturele aspect? Dit is voer voor vele hevige discussies, waar tot voor deze masterproef geen academische basis voor bestond. Niet in Vlaanderen, maar ook niet in de rest van de wereld.
Taalbijstand
Als taalbijstand noodzakelijk is, kan de therapeut beroep doen op een tolk of intercultureel bemiddelaar. Deze twee beroepsgroepen hebben zo hun eigenheden.
De tolken die in de geestelijke gezondheidszorg werkzaam zijn, worden sociaal tolken genoemd. Hun taak is om zo getrouw en volledig mogelijk te tolken wat door de gespreksdeelnemers gezegd wordt. Zij voegen dus niets aan de boodschap toe, maar laten evenmin iets weg of veranderen iets. In sommige gevallen kan het nuttig zijn dat de tolk de boodschap aanpast aan de cultuur van de ontvanger. Daarmee begeeft de tolk zich evenwel op glad ijs: interpretatiefouten liggen op de loer en voor de tolk het goed en wel beseft doet hij aan interculturele bemiddeling, een rol die hij volgens zijn deontologie niet zou mogen aannemen
Interculturele bemiddelaars kunnen volgens hun deontologische code wel cultuurduiding geven. Daarnaast tolken de bemiddelaars wat door beide partijen gezegd wordt, net zoals de sociaal tolken dus. Voorts bestaat het takenpakket van de bemiddelaar onder meer uit emotionele ondersteuning bieden, signaleren van knelpunten en cliënten helpen met concrete zaken, bijvoorbeeld met het invullen van formulieren.
Voer voor discussie
Deze tweedeling lijkt heel mooi: wil de therapeut of cliënt dat er enkel getolkt wordt wat ze zeggen, dan kiezen ze voor de sociaal tolk. Willen ze ook duiding bij de culturele verschillen, dan opteren ze voor de interculturele bemiddelaar. Tot daar de theorie. In zowel de praktijk als recent onderzoek wordt stilaan afgestapt van het traditionele model waarbij de tolk als een machine de boodschap van de ene taal omzet naar de andere taal. Anderzijds zien we dan weer dat interculturele bemiddelaars slechts 5 % van hun tijd cultuurduiding geven. En de therapeuten? Zij zijn vooral bang voor te veel inmenging in het therapeutische proces: een tolk of intercultureel bemiddelaar is immers geen hulpverlener.
Breng een groep tolken, interculturele bemiddelaars en therapeuten samen en een geanimeerde discussie over de rol van de eerste twee beroepsgroepen is gegarandeerd. Gelukkig bestaan er deontologische codes, zodat therapeuten en tolken/interculturele bemiddelaars duidelijk weten wat zij van elkaar mogen verwachten. Toch zou het zeer problematisch zijn, als wat boven de hoofden van deze drie groepen beslist wordt, indruist tegen hun eigen wensen en verwachtingen. Daarom was het de hoogste tijd om deze wensen en verwachtingen van tolken, interculturele bemiddelaars en therapeuten in kaart te brengen.
Aïsha Wie?
Cultuurduiding kent verschillende maten en vormen. Volgens de 24 geïnterviewde tolken, therapeuten en interculturele bemiddelaars kan het zowel voor, tijdens als na de therapie gebeuren. In ieder geval hechten ze er bijna allemaal belang aan dat zulke informatie op een transparante manier gegeven wordt: wat de bemiddelaar of tolk dus aan de ene gesprekspartner vertelt, vertaalt hij dus ook voor de andere gesprekspartner. Cultuur is namelijk een dynamisch fenomeen en daarnaast heeft iedereen zijn ‘eigen’ cultuur. Vandaar dat de meerderheid van de geïnterviewden erop wees dat het belangrijk is om zulke controles in te bouwen.
Een andere vraag is wat een interculturele bemiddelaar of tolk zoal zou mogen duiden. Beperkt het zich tot culturele verschillen tussen de talen zelf, bijvoorbeeld wanneer voor een woord in taal X geen vertaling in het Nederlands bestaat? Of kan hij ook omgangsvormen cultureel duiden? Wat te doen als de therapeut iets ter sprake wil brengen dat taboe is in de cultuur van de cliënt? En dan hebben we het nog niet gehad over figuren als Aïsha Kandisha, die past in cultureel bepaalde denkbeelden over ziekte en gezondheid. Vragen te over dus en we merken dat hierover de meningen verschillen.
Alle tolken vinden cultuurduiding op taalkundig vlak aanvaardbaar, in de andere gevallen is er onenigheid te merken. Interculturele bemiddelaars daarentegen willen ook duiding geven wanneer er taboes in het spel zijn of wanneer een cliënt een andere verklaring heeft voor zijn ziekte. De wensen van bemiddelaars zijn niet zo verrassend: cultuurduiding geven behoort immers tot hun takenpakket. Het omgekeerde is waar voor de tolken: hoewel het beperkter is dan bij de bemiddelaars, hechten ze toch belang aan cultuurduiding, terwijl het deontologisch niet of in veel mindere mate aanvaard is. De bevraagde therapeuten blijken net zoals de tolken ook geen tegenstander van cultuurduiding, maar willen dat dit in een zeer strikt kader gebeurt. Ondanks de discussies op studiedagen voor tolken en therapeuten, blijkt uit dit onderzoek dat hun meningen veel dichter bij elkaar liggen, dan ze zelf misschien wel denken.
Voer voor discussie (bis)
Deze masterproef zorgt eveneens voor discussie. Het is nog steeds gewaagd om te stellen dat cultuurduiding door tolken in beperkte mate gewenst is. Net zoals het gedurfd is om te poneren dat interculturele bemiddeling misschien minder geschikt zou zijn in de geestelijke gezondheidszorg dan in andere settings. Deze masterproef biedt naast zijn verrassende bevindingen dan ook een pleidooi voor meer onderzoek naar cultuurduiding in de (geestelijke) gezondheidszorg, zodat nagegaan kan worden hoe anderstaligen het best geholpen kunnen worden. Maar de fundamenten zijn – eindelijk – gelegd. Tot nader order hoeft dus nog niet gedacht worden aan een eerste steenlegging voor een Belgische allochtonenkliniek.
Bibliografie
American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Fourth ed. – TR). Washington, DC: American Psychiatric Association.
Angelelli, C. (2003). The Interpersonal Role of the Interpreter in Cross-Cultural Communication: A Survey of Conference, Court and Medical Interpreters in the USA, Canada and Mexico. In L. Brunette, G. Bastin, I. Hemlin & H. Clark (Eds.), The Critical Link 3: Interpreters in the Community (pp. 15-26). Amsterdam: Benjamins.
Angelelli, C. V. (2004a). Medical Interpreting and Cross-Cultural Communication. Cambridge: University Press.
Angelelli, C. V. (2004b). Revisiting the interpreter’s role: a study of conference, court, and medical interpreters in Canada, Mexico, and the United States. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Asperen, E. van (2003). Interculturele communicatie & ideologie. Utrecht: Pharos.
Backx, K. (2008). Sociaal tolken versus intercultureel bemiddelen: Een beknopte vergelijkende studie aan de hand van communicatiemodellen. Onuitgegeven Masterproef. Antwerpen: Hoger Instituut voor Vertalers en Tolken.
Baylav, A. (2003). Issues of language provision in health care services. In R. Tribe & H. Raval (Eds.), Working with interpreters in Mental Health (pp. 69-76). Hove: Brunner-Routledge.
Boon, T. den & Geeraerts, D. (Red.) (2005). Van Dale: Groot woordenboek van de Nederlandse taal. Utrecht: Van Dale Lexicografie.
Bolden, G.B. (2000). Toward understanding practices of medical interpreting: interpreters’ involvement in history taking. Discourse Studies, 2, nr. 4, 387-419.
Borra, R. (2002). Transculturele diagnostiek in de praktijk. In Meekeren, E. van, Limburg-Okken, A. & May, R. (Red.), Culturen binnen psychiatrie-muren: Geestelijke gezondheidszorg in een multiculturele samenleving (pp. 64-70). Amsterdam: Boom.
Bot, H. (2002). Harder praten helpt niet: werken met tolken in de psychosociale hulpverlening. In Meekeren, E. van, Limburg-Okken, A. & May, R. (Red.), Culturen binnen psychiatrie-muren: Geestelijke gezondheidszorg in een multiculturele samenleving (pp. 85-93). Amsterdam: Boom.
Bot, H. (2003a). The Myth of the Uninvolved Interpreter Interpreting in Mental Health and the Development of a Three-Person Psychology. In L. Brunette, G. Bastin, I. Hemlin & H. Clark (Eds.), The Critical Link 3: Interpreters in the Community (pp. 27-35). Amsterdam: Benjamins.
Bot, H. (2003b). Tolken in de geestelijke gezondheidszorg: Een specialisme apart. Utrecht: Utrechts instituut voor linguïstiek, Universiteit van Utrecht.
Bot, H. (2005). Dialogue interpreting in mental health. Amsterdam/New York: Rodopi.
Bot, H. (2006). Community interpreting in mental health: research issues. In E. Hertog & B. van der Veen (Red.), Taking stock: Research and Methodology in Community Interpreting (pp. 161-176). Antwerpen: Linguistica Antverpensia.
Bot, H. & Verrept, H. (2010). Taalbijstand en culturele bemiddeling. In J. De Jong & S. Colijn (Red.), Handboek culturele psychiatrie en psychotherapie (hoofdstuk 20). Utrecht: De Tijdstroom.
Bradford, D. T. & Muñoz, A. (1993). Translation in Bilingual Psychotherapy. Professional Psychology: Research and Practice, 24, nr. 1, 52-61.
Carr, S. E., Roberts, R., Dufour, A. & Steyn, D. (Eds.) (1997). The Critical Link: Interpreters in the community. Amsterdam: John Benjamins.
Chesher, T., Slatyer, H., Doubine, V., Jaric, L. & Lazzari, R. (2003). Community-Based Interpreting: The Interpreters’ Perspective. In L. Brunette, G. Bastin, I. Hemlin & H. Clark (Eds.), The Critical Link 3: Interpreters in the Community (pp. 273-292). Amsterdam: Benjamins.
Crezee, I. (2003). Health Interpreting in New Zealand. The Cultural Divide. In L. Brunette, G. Bastin, I. Hemlin & H. Clark (Eds.), The Critical Link 3: Interpreters in the Community (pp. 15-26). Amsterdam: Benjamins.
Cushing, A. (2003). Interpreters in medical consultations. In R. Tribe & H. Raval (Eds.), Working with interpreters in Mental Health (pp. 30-53). Hove: Brunner-Routledge.
Dessel, G. Van (1999). A training model for intercultural mediators. In M. Erasmus, E. Hertog, H. Antonissen & L. Mathibela (Eds.), Liaison interpreting in the community (pp. 206-214). Hatfield: Van Schaik.
Dijk, R. van (1989). Cultuur als excuus voor een falende hulpverlening. Medische antropologie, 1, nr. 2, 131-143.
Dijk, R. van, Boedjarath, I. (2002). Wat een geluk dat niemand weet, dat ik Repelsteeltje heet! Op zoek naar het wezen van transculturele psychotherapie. In Meekeren, E. van, Limburg-Okken, A. & May, R. (Red.), Culturen binnen psychiatrie-muren: Geestelijke gezondheidszorg in een multiculturele samenleving (pp. 123-136). Amsterdam: Boom.
Drennan, G. (1999). Organisational factors affecting the provision of language services in mental health care. In M. Erasmus, E. Hertog, H. Antonissen & L. Mathibela (Eds.), Liaison interpreting in the community (pp. 109-122). Hatfield: Van Schaik.
Drennan, G. & Swartz, L. (1999). A concept overburdened: institutional roles for psychiatric interpreters in post-apartheid South Africa. Interpreting, 4, nr. 2, 169-198.
Erasmus, M. (1999). Theoretical aspects of liaison interpreting: a South African perspective. In M. Erasmus, E. Hertog, H. Antonissen & L. Mathibela (Eds.), Liaison interpreting in the community (pp. 47-58). Hatfield: Van Schaik.
Ferrant, L. (1998). De rol van de tolk in de relatie hulpverlener-allochtone patiënt. In A. De Muynck, C. Timmerman & H. Straetemans (Red.), Interculturele communicatie in de gezondheidszorg (pp. 101-107). Leuven: Acco.
Gailly, A. (1998). Cultuur en communicatie. In A. De Muynck, C. Timmerman & H. Straetemans (Red.), Interculturele communicatie in de gezondheidszorg (pp. 27-42). Leuven: Acco.
Garcéc, C. V. (2007). Doctor-patient consultations in dyadic and triadic exchanges. In F. Pöchhacker & M. Schlesinger (Eds.), Healthcare interpreting: Discourse and Interaction (pp.35-51). Amsterdam/Philadelphia: Benjamins Current Topics.
Granger, E. & Baker, M. (2003). The role and experience of interpreters. In R. Tribe & H. Raval (Eds.), Working with interpreters in Mental Health (pp. 99-121). Hove: Brunner-Routledge.
Gucht, J. Van & Bontridder, L. De (2006). Handboek: Basisopleiding Sociaal Tolken. Brussel: Centrale OndersteuningsCel Sociaal tolken en vertalen.
Gucht, J. Van, Hertog, E., Lannoy, K. & Utterhoeven, E. (2003). Sociaal tolken en vertalen in Vlaanderen: schets en model van het landschap. Antwerpen: Lessius hogeschool.
Hermans, P. (1998). Omgaan met cultuur en etniciteit bij de begeleiding van Marokkaanse patiënten. In A. De Muynck, C. Timmerman & H. Straetemans (Red.), Interculturele communicatie in de gezondheidszorg (pp. 45-52). Leuven: Acco.
Hertog, E. & Gucht, J. Van (2003). Onderzoeksopdracht ‘Ontwikkeling van een methode voor het bepalen van taalbijstandsbehoeften in de Belgische algemene ziekenhuizen’. Antwerpen: Lessius Hogeschool.
Hertog, E., Gucht, J. Van & Bontridder, L. de (2006). Musings on methodology. In E. Hertog & B. van der Veen (Red.), Taking stock: Research and Methodology in Community Interpreting (pp. 121-132). Antwerpen: Linguistica Antverpensia.
Hesse-Biber, S. N. & Leavy, P. (2006). The Practice of Qualitative Research. Thousand Oaks: Sage.
Hofstede, G. H. (1991). Allemaal andersdenkenden: omgaan met cultuurverschillen. Amsterdam: Contact.
Hox, J. (2005). Operationaliseren, betrouwbaarheid en validiteit. In H. ’t Hart, H. Boeije & J. Hox (Red.), Onderzoeksmethoden (pp. 149-176). Utrecht: Boom onderwijs.
Inghilleri, M. (2006). Macro social theory, linguistic ethnography and interpreting research. In E. Hertog & B. van der Veen (Red.), Taking stock: Research and Methodology in Community Interpreting (pp. 57-68). Antwerpen: Linguistica Antverpensia.
Kaufert, J. M. & Putsch, R. W. (1997). Communication through Interpreters in Healthcare: Ethical Dilemas Arising from Differences in Class, Culture, Language, and Power. The Journal of Clinical Ethics, 8, nr. 1, 71-87.
Keyser, R. De (2006). Horen, zien en tolken. Werken als tolk in de sociale sector. Gent: Academia Press.
Lau, A. (1984). Transcultural issues in family therapy. Journal of Family Therapy, 6, 91-112.
Leanza, Y. (2007). Roles of community interpreters in pediatrics as seen by interpreters, physicians and researchers. In F. Pöchhacker & M. Schlesinger (Eds.), Healthcare interpreting: Discourse and Interaction (pp.11-34). Amsterdam/Philadelphia: Benjamins Current Topics.
Meekeren, E. van (2002). Persoonlijkheidsstoornissen in transcultureel perspectief. In Meekeren, E. van, Limburg-Okken, A. & May, R. (Red.), Culturen binnen psychiatrie-muren: Geestelijke gezondheidszorg in een multiculturele samenleving (pp. 79-84). Amsterdam: Boom.
Messent, P. (2003). From postmen to makers of meaning: a module for collaborative work between clinicians and interpreters. In R. Tribe & H. Raval (Eds.), Working with interpreters in Mental Health (pp. 135-150). Hove: Brunner-Routledge.
Meurs, P. & Verrept, H. (2004). Over ‘andere’ cliënten en hun therapeuten: klinische psychologie en interculturele hulpverlening. Tijdschrift Klinische Psychologie, 34, nr. 3, 122-128.
Meyer, B., Apflebaum, B., Pöchhacker, F. & Bischoff, A. (2003). Analysing Interpreted Doctor-Patient Communication from the Perspectives of Linguistic, Interpreting Studies and Health Sciences. In L. Brunette, G. Bastin, I. Hemlin & H. Clark (Eds.), The Critical Link 3: Interpreters in the Community (pp. 67-79). Amsterdam: Benjamins.
Miller, K. E., Martell, Z. L., Pazdirek, L., Caruth, M. & Lopez. D. (2005). The Role of Interpreters in Psychotherapy With Refugees: An Exploratory Study. American Journal of Orthopsychiatry, 75, nr. 1, 27-39.
Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.
Mudariki, M. M. (2003). Working with interpreters in adult mental health. In R. Tribe & H. Raval (Eds.), Working with interpreters in Mental Health (pp. 182-197). Hove: Brunner-Routledge.
Muynck, A. De, Timmerman, C., Straetemans, H. & Foblets, M. (1998). Woord vooraf : Interculturele communicatie tussen Vlaamse hulpverleners en allochtone patiënten : nog altijd een struikelblok in de hulpverlening? In A. De Muynck, C. Timmerman & H. Straetemans (Red.), Interculturele communicatie in de gezondheidszorg (pp. 13-23). Leuven: Acco.
Nijad, F. (2003). A day in the life of an interpreting service. In R. Tribe & H. Raval (Eds.), Working with interpreters in Mental Health (pp. 77-91). Hove: Brunner-Routledge.
Pöchhacker, F. (2004). Introducing Interpreting Studies. London: Routledge.
Pöchhacker, F. (2006). Research and methodology in healthcare interpreting. In E. Hertog & B. van der Veen (Red.), Taking stock: Research and Methodology in Community Interpreting (pp. 135-159). Antwerpen: Linguistica Antverpensia.
Pöchhacker, F. & Schlesinger, M. (2007). Discourse-based research on healthcare interpreting. In F. Pöchhacker & M. Schlesinger (Eds.), Healthcare interpreting: Discourse and Interaction (pp.1-9). Amsterdam/Philadelphia: Benjamins Current Topics.
Raval, H. (2003a). An overview of the issues in the work with interpreters. In R. Tribe & H. Raval (Eds.), Working with interpreters in Mental Health (pp. 8-29). Hove: Brunner-Routledge.
Raval, H. (2003b). Applying theoretical frameworks to the work with interpreters. In R. Tribe & H. Raval (Eds.), Working with interpreters in Mental Health (pp. 122-134). Hove: Brunner-Routledge.
Razban, M. (2003). An interpreter’s perspective. In R. Tribe & H. Raval (Eds.), Working with interpreters in Mental Health (pp. 92-98). Hove: Brunner-Routledge.
Ridder, R. De (1999). Political foundations of the concept of liaison interpreting in the community. In M. Erasmus, E. Hertog, H. Antonissen & L. Mathibela (Eds.), Liaison interpreting in the community (pp. 59-66). Hatfield: Van Schaik.
Roberts, R. P. (1997). Community Interpreting Today and Tomorrow. In S. E. Carr, R. Roberts, A. Dufour & D. Steyn (Eds.), The Critical Link: Interpreters in the community (pp.7-26). Amsterdam: John Benjamins.
Salaets, H. & Gucht, J. Van (2008). Perceptions of a profession. In C. Valero-Garcés & A. Martin (Eds.), Crossing Borders in Community Interpreting: Definitions and dilemmas (pp. 267-287). Amsterdam: Benjamins.
Schreuder Peters, R. P. I. J. (2005). Methoden & Technieken van Onderzoek: Technieken en Praktijk. Den Haag: SDU.
Silverman, D. (2007). Doing qualitative research: a practical handbook. Los Angeles: Sage.
Solomon, M. Z. (1997). From What’s Neutral to What’s Meaningful: Reflections on a Study of Medical Interpreters. The Journal of Clinical Ethics, 8, nr. 1, 88-93.
Stappers, J. (2009). Specialisatieopleiding: Geestelijke Gezondheidszorg. Antwerpen: Karel De Grote-Hogeschool i.o.v. Brussel: Vlaams Minderheden Centrum – Centrale Ondersteuningscel Sociaal tolken en vertalers en Tolkendienst Provincie Antwerpen.
Timmerman, C., Straetemans, H. & Liefooghe, R. (1998). Turkse vrouwen en zwangerschapsbegeleiding: enkele bedenkingen. In A. De Muynck, C. Timmerman & H. Straetemans (Red.), Interculturele communicatie in de gezondheidszorg (pp. 53-66). Leuven: Acco.
Tribe, R. & Raval; H. (Eds.) (2002). Working with interpreters in Mental Health. Hove: Brunner-Routledge.
Valkeneers, Guido (2009). Inleiding in de statistiek voor de gedragswetenschappen: met ondersteuning van PASW. Leuven: Acco.
Vasquez, C. & Javier, R. (1991). The Problem With Interpreters: Communicating With Spanish-Speaking Patients. Hospital and Community Psychiatry, 42, nr. 2, 163-165.
Verrept, H. (1998). Interculturele bemiddeling: de oplossing voor problemen in de hulpverlening aan allochtonen. In A. De Muynck, C. Timmerman & H. Straetemans (Red.), Interculturele communicatie in de gezondheidszorg (pp. 89-100). Leuven: Acco.
Verrept, H. (2000). Interculturele bemiddeling in de gezondheidszorg. Brussel: Cultuur en Migratie; 18, 2.
Verrept, H., Perissino, A. & Herscovici, A. (2000). Médiation Interculturelle dans les hôpiaux / Interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen. Brussel: Cellule de Coordination Médiation Interculturelle / Coördinatiecel Interculturele Bemiddeling.
Verrept, H. (2002). Interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen. Hospitalia, 46, nr. 4, 170-174.
Verrept, H. (2004). De rol van cultuur bij het medisch tolken. Cultuur, Migratie en gezondheid, 1, nr. 1, 44-49.
Wadensjö, C. (1998). Interpreting as interaction. Londen/ Longman.
Walle, L. vande (2006). Conflictbeheersing en rolbepaling. In J. Van Gucht & L. De Bontridder (Red.), Handboek: Basisopleiding Sociaal Tolken (pp. 71-95). Brussel: Centrale OndersteuningsCel Sociaal tolken en vertalen.
Westermeyer, J. (1990). Working with an Interpreter in Psychiatric Assessment and Treatment. The Journal of Nervous and Mental Disease, 178, nr. 12, 745-749.
Websites
Centrale Ondersteuningscel voor sociaal tolken en vertalen (2010). Sociaal tolken. Laatst geraadpleegd 24 mei 2010 via http://www.vmc.be/coc/detail.aspx?id=10944
Centrale Ondersteuningscel voor social tolken en vertalen (2010). Over COC. Laatst geraadpleegd 24 mei 2010 via http://www.vmc.be/coc/detail.aspx?id=10946
Federale overheidsdienst volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu (2007). Interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen. Laatst geraadpleegd 24 mei 2010 via
https://portal.health.fgov.be/portal/page?_pageid=56,704702&_dad=portal…
Foyer. Multi-etnisch werk in Brussel. Laatst geraadpleegd 24 mei 2010 via http://www.foyer.be/?lang=nl
International Medical Interpreters Association. Standards from IMIA. Laatst geraadpleegd 24 mei 2010 via http://www.imiaweb.org/standards/standards.asp
Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg. Laatst geraadpleegd 24 mei 2010 via http://www.osbj.be/
Tolk- en Vertaalservice Gent. Welke deontologische code geldt er?
Laatst geraadpleegd 24 mei 2010 via http://www.tvgent.be/faq/infovoortolken/welkedeontologischecodegeldter/…
