Praktijkanalyse van genderdiscriminatie van de Vlaamse sportverslaggeving tijdens de Olympische Zomerspelen 2012

Els

Buyl

Genderdiscriminatie is een aspect dat overal in de samenleving aanwezig is, zo ook in de sportwereld. Sporten die als mannelijk worden gezien, worden meer gewaardeerd dan de sporten die met vrouwen worden geassocieerd. Media en sport kennen een grote onderlinge afhankelijkheid en vrouwensport kende in het verleden vaak een onderrepresentatie door de media. Hoewel gendergelijkheid als waarde aan belang wint, blijft de genderongelijkheid zichtbaar.

Er is een verschil in media-aandacht voor vrouwen tussen de reguliere sportverslaggeving en de verslaggeving betreffende een evenement zoals de Olympische Spelen. Tal van onderzoeken hebben reeds bevestigd dat er sprake is van een onderrepresentatie van vrouwensport door de media. Uit diverse onderzoeken blijkt dat de media-aandacht in de reguliere sportverslaggeving voor vrouwen onder de 10% blijft. Opvallend was dat bij de sportverslaggeving over de Olympische Zomerspelen de kloof veel kleiner is en dat er soms sprake is van een gelijke representatie. De participatie van vrouwen op de Olympische Spelen kwam de laatste decennia in een stroomversnelling. Tijdens de Spelen in Londen (2012) werd boksen voor vrouwen aan het programma toegevoegd, vanaf nu is er geen enkele sport die alleen door mannen word beoefend op de Spelen. Tegelijkertijd stijgt de media-aandacht voor vrouwen in de verslaggeving rond de Spelen.

Ook mijn onderzoek kwam tot deze conclusie. Globaal gezien is de media-aandacht voor vrouwensport in verhouding met het percentage vrouwelijke deelnemers aan de Olympische Zomerspelen van 2012 in Londen. Verder is de Vlaamse sportverslaggeving nationalistisch gekleurd. Heel wat nationale sporters krijgen veel media-aandacht, ongeacht of het vrouwen dan wel mannen betreft. Media-aandacht voor internationale atleten gaat vooral naar de mannen. Dit is logische aangezien de helden van deze Spelen mannen waren. Bij het vergelijken van topprestaties van Belgische atleten was opvallend dat er geen uitgesproken atleet naar voor werd geschoven. Hierbij werd de media-aandacht voor Charline Van Snick (winnares bronzen medaille Judo) vergeleken met de medaille aandacht voor Lionel Cox (winnaar zilveren medaille in het Karabijnschieten). De verslaggeving op Canvas (Sporza) was in evenwicht, wat niet gezegd kan worden van de verslaggeving tijdens het Journaal op één en het Nieuws op VTM. Beide zenders legden de nadruk op één atleet. In het Journaal was dit Charline Van Snick, in Het Nieuws ging de aandacht naar Lionel Cox. Beide populariserende kranten verdeelden hun aandacht ongeveer gelijk. De kwaliteitskrant ‘De Standaard’ legde dan weer de nadruk op Charline Van Snick. In tegenstelling tot andere media, maakte men tijdens de uitzending op Canvas gebruik van verschillende soorten verslaggeving. Het was daarom aangewezen om deze te analyseren en te kijken of er een verschil is in het soort verslaggeving daar het vrouwen dan wel mannen betreft. In totaal ging bijna 85% van de zendtijd naar live uitzending van de wedstrijden. Andere rapporteringen waren reportages, interviews, vermeldingen en heruitzendingen. De verdeling van de live uitzendingen en de reportages waren opnieuw in balans met het percentage vrouwelijke deelnemers aan de spelen. Er waren meer interviews met vrouwelijke atletes en ook de vermeldingen van sporten die niet live werden uitgezonden waren vooral over vrouwensport.

Tot slot waren 85% van de heruitzendingen van wedstrijden voor mannensporten. We moeten wel waarschuwen dat de vermeldingen en de heruitzendingen slechts 0,1% en 3,2% van de totale zendtijd betreffen. Als laatste onderzocht ik de sporten zelf die in beeld werden gebracht tijdens de uitzending van Sporza op Canvas.

De top vijf van de sporten die het meeste media-aandacht kregen op Canvas zijn atletiek, gymnastiek, wielrennen, zwemmen en basketbal. In vergelijking met de registratie van de Spelen in Sidney, staan boksen en volleybal niet langer meer in de top vijf. Wielrennen en basketbal nemen hun plaats in.

Genderstereotypen spelen nog steeds een belangrijke rol in de interesse naar topsport door het publiek. De mannelijke prestaties gelden als norm en de prestaties van vrouwelijke sporters worden vaak als minderwaardig gezien ten opzichte van de mannen. Die stereotypen zijn verankerd in een complex geheel van maatschappelijke levensdomeinen en instellingen. Een specifiek beleid is een eerste stap naar gendergelijkheid maar gender mainstreaming is onontbeerlijk. Als de huidige situatie wordt vergeleken met het verleden, blijkt dat verandering en verbetering op vlak van gelijke kansen en gelijkwaardigheid van man en vrouw mogelijk zijn. Maar tegelijk is er nog een lange weg te gaan. Omdat deze genderstereotypen in elke levensfase terugkomen, is het moeilijk hier specifieke aanbevelingen voor te formuleren. Het is aangewezen om de sportparticipatie te stimuleren met behulp van het onderwijs. Waar de focus de voorbije decennia vooral gericht was op jongens, is het nu belangrijk een beleid te voeren dat eveneens sportparticipatie bij meisjes gaat stimuleren. Verder is het ook belangrijk dat het onderwijs de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen centraal gaat stellen. Deze gelijkheid moet voor de toekomstige generaties een standaard norm worden en stereotypen die een hiërarchie in de man-vrouw relatie suggereren moeten kritisch worden bevraagd en ontmoedigd. Onderwijs vormt zo de basis voor enerzijds een positieve waardering van lichamelijke opvoeding en sport voor zowel vrouwen als mannen en creëert anderzijds een attitude die de gelijkwaardigheid van man en vrouw in alle levensdomeinen als normaal gaat beschouwen. Want pas wanneer men gendergelijkheid als de norm gaat aanschouwen, zal het mediapubliek ook oprecht geïnteresseerd zijn in vrouwensport en zal de populariteitscirkel van mannensport doorbroken kunnen worden.

Sportevenementen brengen een grote maatschappelijke relevantie met zich mee. De Olympische Spelen is een sportevenement dat mensen samen brengt. Mensen staan samen als één blok achter de atleten. Dat creëert een nationaal gevoel van samenhorigheid. Verder zijn sportevenementen geweldige reclame voor de sport zelf. Door mannen en vrouwen in actie te zien, gaat het mediapubliek vaak zelf sportief aan de slag. Het is daarom aangewezen om zowel mannen als vrouwensport in de media te brengen om zo beide groepen aan te zetten tot sporten. Kijken naar sport maakt ons bewust van het belang van sport en zorgt dat het publiek zelf productiever wordt.

Bibliografie

Angelini, J. R. (2008). Television sports and athlete gender: The differences in watching male and female athletes. Journal of Broadcasting and Electronic Media, 52 (1), 16-32.

Bairner, A. (2001). Sport, Nationalism, and Globalization: European and North American Perspectives. Albany: State University of New York Press.

Billings, A. C. (2007). From diving boards to pole vaults: gendered athlete portrayals in the “big four” sports at the 2004 Athens Summer Olympics. Southern Communication Journal, 72 (4), 349-368.

Billings, A. C. (2008). Clocking Gender Differences: Televised Olympic Clock Time in the 1966-2006 Summer and Winter Olympics. Television & New Media, 9 (5), 429-441.

Billings, A. C., & Eastman S. T. (2002). Selective Representation of Gender, Ethnicity, and Nationality in American Television Coverage of the 2000 Summer Olympics. International Review for the Sociology of Sport, 37 (3-4), 351-370.

Billings, A. C., & Eastman S. T. (2003). Framing Identities: Gender, Ethnic, and National Parity in Network Announcing of the 2002 Winter Olympics. Journal of Communication, 53 (4), 569-586.

Billings, A. C., & Angelini, J. R. (2007). Packaging the Games for Viewer Consumption: Gender, Ethnicity, and Nationality in NBC’s Coverage of the 2004 Summer Olympics. Communication Quarterly, 55 (1), 95-111.

Billings, A. C., Angelini, J. R., & Eastman, S. T. (2008). Wie shock: Television commentary about playing on the PGA and LPGA tours. Howard Journal of Communication, 19 (1), 64-84.

Billings, A. C., Angelini, J. R., & Duke, A. H. (2010). Gendered profiles of Olympic history: Sportscaster dialogue in the 2008 Beijing Olympics. Journal of Broadcasting and Electronic Media, 54 (1), 9-23.

Billings, A. C., Angelini, J. R., & Wu, D. (2011). Nationalism Notions of the Superpowers: Comparative Analyses of the American and Chinese Telecasts in the 2008 Beijing Olympiad. Journal of Broadcasting en Electronic Media, 55 (2), 251-266.

Cain, M. (1993). ‘Foucault, Feminism and Feeling: What Foucault Can and Cannot Contribute to Feminist Epistemology. Journal of Law and Society, 22 (1), 68–77.

Capranica, L., & Aversa, F. (2002). Italian Television Sport Coverage during the 2000 Sydney Olympic Games: A Gender Perspective. International Review for the Sociology of Sport, 37 (3-4), 337-349.

Celis, K., & Meier, P. (2006). De macht van het geslacht: gender politiek en beleid in België. Leuven: Acco.

Claringbould, I. (2008). Mind the gap: The layered reconstruction of gender in sport related organizations. Nieuwegein: Arko Sports Media. Opgehaald op 12 januari 2013 van http://igitur-archive.library.uu.nl/dissertations/2008-0619-200842/clar…

Crossmann, J.., Vincent, J., & Speed, H. (2007). ‘The times they are a-changin’. Gender comparisons in three national newspapers of the 2004 Wimbledon Chamionships. International Review fot the Sociology of Sport, 42, 27-41.

Davis, L. R., & Harris, O. (1998). 'Race and Ethnicity in US Sports Media'. In Wenner, L. (ed.). MediaSport (pp. 154 -69). London: RoutledgeGender.

De Bosscher, V., De Knop, P., & Heyndels, B. (2006). En de winnaar is … Rusland. Een methode om het relatief succes van landen te bepalen. In P. De Knop, J. Scheerder & B. Vanreusel (Eds). Sportsociologie. Het spel en de spelers (pp. 213-229). Maarssen: Elsevier.

De Bruyn, E. (2008). Vrouwen buitenspel?: Een onderzoek naar de genderverhoudingen in de Vlaamse sportsector (Eindrapport). Antwerpen: Universiteit Antwerpen, Steunpunt Gelijkekansenbeleid. Opgehaald op 28 augustus 2010 van http://www.bloso.be/VlaamseTrainersschool/Documents/vrouwen_buitenspel…

De geschiedenis van de Olympische Spelen. n.d. Par. 2. Opgehaald op 10 januari 2013 van http://www.olympischespelen.be/services-view/geschiedenis-van-de-olympi…

Dejonghe, T. (2010). Sport en economie: een aftrap. Gent: Academia Press.

De Knop, P., De Bosscher, V., & Leblicq, S. (2004). Onderzoek naar het topsportklimaat in Vlaanderen. Brussel: Vrije Universiteit Brussel – Vakgroep Sportbeleid & Management.

De Leeuw, J. (2007). Sportbusiness en ethiek. Budel: Damon.

Demoor, M., Vandenbussche, L., & Vandermassen, G. (2006). Verslagen van het Centrum voor Genderstudies-UGent, Jaarboek nr. 15. Gent: Academia.

Draulans, V. & Smet, M. (2005). Over cultuurverandering en betere doorstromingskansen voor vrouwen en mannen in organisaties en bedrijven. Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.

Duncan, M.C. (2006). Gender warriors in sport: woman and the media. In A.A. Raney & J. Bryant (Eds.). Handbook of sports and media (pp. 231-252). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.

Eastman, S. T., & Billings, A. C. (2000). Sportscasting and sports reporting: the power of gender bias. Journal of Sport and Social Issues (JSSI), 24 (2), 192-213.

Elling, A. (2003). Sekse en sport: bewegende beelden. Vrouwenraad. 1, 10-19.

Elling, A. (2007). Het voordeel van thuis spelen: sociale betekenissen en in- en uitsluitingsmechanismen in sportloopbanen. Nieuwegein/'s-Hertogenbosch: Arko Sports Media/ W.J.H. Mulier Instituut/ Universiteit van Tilburg.

Experian (2006). Employment and skills for the 2012 Games: research and evidence (final report). Learning and Skills Council & London Development Agency. Opgehaald op 26 februari 2013 van http://readingroom.lsc.gov.uk/lsc/2006/research/commissioned/nat-employ…

Expertengroep Mainstreaming (2001). Gender mainstreaming, een geïntegreerde aanpak van de gelijkheid tussen vrouwen en mannen: Definitie, methodologie en stand van zaken in Vlaanderen (Eindrapport van de Expertgroep Mainstreaming Straatsburg, mei 1998). Brussel: Gelijke kansen in Vlaanderen.

Gasparini, W., & Talleu, C. (2010). Sport and discrimination in Europe. Strasbourg: Council of Europe Publishing.

Gezondheidsenquête (n.d.). Opgehaald op 1 maart 2013 van https://www.wiv-isp.be/EPIDEMIO/EPINL/crospnl/hisnl/table04.htm

Gielis, E. (2010). Over het hoofd gezien? Praktijkanalyse van genderdiscriminatie in de Vlaamse topsport (Eindwerk). Brussel: Hogeschool Universiteit Brussel.

Gillmeister, H. (1997). Tennis: cultural history. Engeland: Redwood Books.

Greer, D. J., Hardin, M., & Homan, C. (2009). "Naturally" less exciting? Visual production of men's and women's track and field coverage during the 2004 Olympics (Report). Journal of Broadcasting & Electronic Media, 53 (2), 173-189.

Guttmann, A. (2002). The Olympics: A history of the Modern Games. USA: The University of Illinois Press.

Hall, M. A. (1996). Feminism and sporting bodies: essays on theory and practice. England: Human Kinetics Publishers.

Hardin, M., Chance, J., Dodd, E., & Hardin, B. (2002). Olympic Photo Coverage Fair to Female Athletes. Newspaper Research Journal, 23 (2) 64-78.

IGVM (2007). Pekingrapporten. Brussel: Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Opgehaald op 14 februari 2013 van http://igvm-iefh.belgium.be/nl/binaries/Peking2002-2003_nl_tcm336-13692…

IGVM (2010). Handleiding voor de toepassing van gendermainstreaming binnen de Belgische federale overheid. Brussel: Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Opgehaald op 14 februari 2013 van http://igvm-iefh.belgium.be/nl/binaries/32%20-%20Gendermainstreaming_NL…

Ivgm (2011). Handleiding voor de toepassing van gender budgeting binnen de Belgische federale overheid. Brussel: Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Opgehaald op 14 februari 2013 van http://igvm-iefh.belgium.be/nl/binaries/Handleiding%20gender%20budgetin…

KBVB (2007). Ledenaantal KBVB. Opgehaald 20 december 2012 van http://static.belgianfootball.be/project/publiek/reglement/index_nl.pdf

Kian, M., Mondello, M., & Vincent, J. (2009). ESPN: The Women’s Sports Network? A Content Analysis of Internet Coverage of March Madness. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 53 (3), 477-495.

Kinkema, K., & Harris, J. (1998). Mediasport. Londen en New York: Routledge.

Knoppers, A., & Elling, A. (1999). Het is leuker om zelf te voetballen: beeldvorming over de trainersfunctie in het voetbal. Zeist: KNVB.

Kok, R., & Colijn, J. (2010). De Sportmarketing. Amsterdam: Pearson

Konopka, P. (2007). Groot handbook wielrennen. Oosterhout: Centrale uitgeverij Deltas

Larson, J. F., & Rivenburgh, N. K. (1991). A comparative analysis of Australian, U.S. and British telecasts of the Seoul Olympic opening ceremony. Journal of Broadcasting and Electronic Media, 35 (1) winter, 75-94.

Luijt, R. (2005). Worstelen met het stereotype: Een onderzoek naar de weergave van Olympische Sporters in de Nederlandse Kranten (Eindwerk). Utrecht: Universiteit Utrecht. Opgehaald op 1 maart 2013 van http://igitur-archive.library.uu.nl/student-theses/2006-0324-081645/UUi…

Loonwijzer (n.d.). Vrouwen hebben altijd gewerkt, maar weinig verdiend. Opgehaald op 9 maart 2013 van http://www.loonwijzer.be/main/arbeidsrecht/loonkloof/historiek

Lopiano, D. A. (2000). Modern history of women in Sports. Clinics in Sports Medicine, 19 (2), 163-173.

Mastro, D., Seate, A. A., Blecha, E., & Gallegos, M. (2012). The Wide World of Sports Reporting: The influence of Gender- and Race- Based Expectations on Evaluations of Sports Reporters. Journalism & Mass Communication. Quarterly May 21, 2012.

Messner, A. M., & Cooky, PH. D. (2010) Gender in Televised Sports: News and highlights shows, 1989 – 2009. Los Angeles: Center for Feminist Research, University of Southern California.

Miller, D. (2012). The Official History of the Olympic Games and the IOC: Athens to London 1894-2012. Great Britain: Mainstream Publishing Company (Edinburgh) LTD.

Miller, T., Lawrence, G., mckay, J., & Rowe, D. (2001). Globalization and Sport: Playing the World. London: Sage.

Morrison, A., Randall, P., & Velsor, E. (1982). Breaking the glass ceiling. Can women reach the top of America’s largest corporations? USA: Perseus Publishing

Nederlandstalige Vrouwenraad. (2006). Infodossier gender en diversiteit. Opgehaald op 1 december 2012 van http://www.vrouwenraad.be/media/docs/dossiers/globaal/gender_diversitei…

Nederlandstalige Vrouwenraad. (2006). Infodossier omschrijvingen. Opgehaald op 1 december 2012 van http://www.vrouwenraad.be/media/docs/dossiers/globaal/gender_diversitei…

Participants in Olympics (n.d.). opgehaald op 1 maart 2013 van http://www.mapsofworld.com/olympics/trivia//number-of-participants.html

Preuss, H. (2010). The Economics of Staging the Olympics: A comparison of the Games 1972-2008. UK: Edward Elgar Publishing, Inc.

Rowe, D. (1999). ‘Sport, Culture and the Media’. Buckingham: Open University Press

Sabo, D., Jansen, S.C., Tate, D., Duncan, M.C., & Leggett, S. (1996). Televising international sport: race, ethnicity, and nationalistic bias. Journal of Sport and Social Issuess (JSSI). 20 (1), 7-21.

Scheerder, J., Philippaerts, R., Duquet, W., Van Langendonck, L., & Lefevre, J. (2006). Sportparticipatie in Vlaanderen. Sociaal ge(s)laagd? In G. Steens (red.). Moet er nog sport zijn? Sport, beweging en gezondheid in Vlaanderen 2002-2006 – Volume 1. (pp. 35-54). Antwerpen: F & G Partners.

Scheerder, J., Vanreusel, B., & Taks, M. (2005). Leisure-time sport among physical education students. A time trend analysis of sport participation styles. European Sport Management Quarterly, 5 (4), 415-441.

Segers, T., & van der Zijden, A. (2011). 40 jaar meisjes- en vrouwenvoetbal Wehl (1971-2011). Amsterdam: FC Wehl.

Stokvis, R. (2003). Sport, Publiek en de Media. Apeldoorn: Het Spinhuis.

Straeter, T.R. (2009). Olympische Spelen 2012: Verwachte Economische Impact voor Londen. Vergelijkingsstudie met de Olympische Spelen in Barcelona (1992), Atlanta (1996) en Sydney (2000). Utrecht: Universiteit Utrecht. Opehaald op 5 januari 2013 van http://igitur-archive.library.uu.nl/student-theses/2009-1204-200226/Oly…

Tankard, J. W. (2001). The empirical approach to the study of media framing. In S. D. Reese, O. H. Gandy & A. E. Grant (Eds.), Framing public life (pp. 95–106). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.

The Economic Development, Culture, Sport and Tourism Committee. (2007). London Olympic Games and Paralympic Games: The employment and skills legacy. London: Greater London Authority. Opgehaald op 1 juli 2013 van http://legacy.london.gov.uk/assembly/reports/econsd/games-skills-legacy…

Treep, M. (2012). Vrouwenvoetbal, op het randje van buitenspel. Utrecht: Universiteit Utrecht. Opgehaald op 20 februari 2013 van http://igitur-archive.library.uu.nl/student-theses/2012-1120-200719/Vro…

Tuggle, C. A. (1996). Differences in television sports reporting of men’s and women’s athetics: ESPN SportsCenter and CNN Sports Tonight. Journal of broadcasting & Electronic Media, 41 (1), 14-24.

Tuggle, C. A., Huffman, S., & Rosengard, D. S. (2002). A descriptive analysis of NBC’s cover-age of the 2000 Summer Olympics. Mass Communication and Society, 5 (3), 361-375.

United Nations (2007). Woman, gender equality and sport (Woman 2000 and beyond). New York: United Nations Divison fot the Advancement of Women. Department of Economic and Social Affairs. Opgehaald op 20 februari 2013 van http://www.un.org/womenwatch/daw/public/Women%20and%20Sport.pdf

Van Reeth, D. (2013). Is there gender discrimination on behalf of Dutch TV viewers? Brussel: Hogeschool Universiteit Brussel.

Vrouwenvoetbal (n.d.). Opgehaald op 1 maart 2013 van http://nl.wikipedia.org/wiki/Vrouwenvoetbal

Whannel, G. (1992). Fields in vision: Television sport and cultural transformation. London: Routledge.

Wimbledon (n.d.). The history of the championships. Opgehaald op 10 april 2013 van http://aeltc2011.wimbledon.com/125th-championships/history/index.html