Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek

Arlena

Darragas

Strafverzwaring van homofoob geweld betreft ‘slechts’ een signaal

Reeds na de moord op Ihsane Jarfi op 22 april 2012 kondigde de regering aan homofoob en transfoob geweld zwaarder aan te pakken. Het was echter wachten tot twee volgende incidenten vooraleer de regering werkelijk tot actie overging. De strafverzwaring van homofoob geweld - voorgesteld door Annemie Turtelboom, huidige minister van Justitie - is één van de elementen van het Nationaal Actieplan tegen homo- en transfoob geweld. Deze nieuwe wetgeving lijkt echter niet overal in goede aarde te vallen. Zo liet onder meer kersverse KU Leuven-rector Rik Torfs op Twitter zijn verontwaardiging blijken: “Steekvlampolitiek. Opeens zijn zwaardere straffen voor homofoob geweld nodig. Ondertussen worden uitgesproken straffen niet uitgevoerd.” Reden te meer om deze dubieuze strafwet eens onder de loep te nemen.

In dit kader werd wetenschappelijk onderzoek verricht. Diepgaande interviews met politici, magistraten en belanghebbende organisaties, zoals Çavaria en het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding, leidden tot uiteenlopende opinies. Zo blijkt dat heel wat argumenten aangestipt kunnen worden om de nieuwe wet de hemel in te prijzen. Maar we vinden evenveel tegenargumenten die de strafverzwaring met de grond gelijkmaken. Om te bepalen of deze strafwet nu eigenlijk wel nodig was, moeten we rekening houden met de diverse interpretaties die heersen op politiek, gerechtelijk en maatschappelijk niveau.

Uit onderzoek is gebleken dat een zwaardere bestraffing van homofoob geweld niet meteen de meest ideale oplossing is. Homofoob geweld werd voorheen reeds zwaarder bestraft, wat te verrechtvaardigen valt doordat geweld tegen holebi’s fundamenteel anders is dan bijvoorbeeld geweld dat bij een diefstal gebruikt wordt. De identiteit van het slachtoffer en dat van de bredere holebigemeenschap wordt namelijk rechtstreeks aangevallen. Maar het nog zwaarder bestraffen van een misdrijf dat reeds zwaarder bestraft werd, zal volgens velen niet veel uithalen. Onderzoek wijst namelijk uit dat een afschrikkende werking zo goed als onbestaande is. Bovendien speelt de strafuitvoering in België ons parten, waardoor het belangrijkste doel van deze strafverzwaring de symboliek lijkt te zijn. Het signaal dat de samenleving geeft, luidt dat homofoob geweld ontoelaatbaar is en dat blijkt uiteindelijk het allerbelangrijkste doel van de strafverzwaring te zijn.

Discussies laaien ook op over een eventuele nieuwe discriminatie die deze wet met zich meebrengt. De strafverzwaring betreft immers slechts een deel van de maatschappij, een kwetsbare groep. Hierdoor lijkt het alsof deze groep meer beschermd wordt door de overheid dan de ‘gewone’ burger. Maar de overheid kan en mag helemaal niet neutraal zijn in deze context. Het is nu eenmaal zo dat holebi’s vaak te maken krijgen met homofoob geweld, net zoals iemand met een donkere huid meer te maken krijgt met racisme. Onze maatschappij is niet gelijk. Het gelijkheidsbeginsel moet aangepast worden aan de noden van onze maatschappij. Dus uiteindelijk moeten we inzien dat de strafverzwaring helemaal geen ongelijkheid creëert, maar daarentegen gelijkheid tracht te bereiken.

Verder kwam het stigma van steekvlampolitiek vaak ter sprake tijdens dit onderzoek. We kunnen besluiten dat strafverzwaring op zich waarschijnlijk wel als een vorm van deze sneue vorm van politiek gezien kan worden. Deze is namelijk op korte tijd in werking getreden terwijl het nodige cijfermateriaal ontbrak. Maar het moet duidelijk zijn dat het bredere kader, het Nationaal Actieplan, wel degelijk gebaseerd is op menig overleg. Bovendien bevat deze een langetermijnvisie. Het algemeen bestrijden van homofoob geweld kan en mag dus niet gezien worden als steekvlampolitiek, maar eerder als een noodzakelijke en terechte reactie op een jammerlijke maatschappelijke toestand.

Ook positief is dat deskundigen beamen dat de strafverzwaring enige coherentie van het strafrecht beoogt en in een bepaald stramien blijft. Maar toch wordt opgemerkt dat het strafrecht er alvast niet op zal vergemakkelijken. Ook voor de registratie van homofoob geweld brengt deze nieuwe strafwet uiteraard een aantal negatieve gevolgen met zich mee. Misdrijven moeten namelijk steeds bewezen worden. Gezien deze bewijslast, is het noodzakelijk dat slachtoffers van homofoob geweld aangifte doen. De holebigemeenschap moet dus gesensibiliseerd en gestimuleerd worden om, ondanks de angst, het verdriet en andere redenen, het geweld toch te melden. Simpel is dat allerminst. Daarom moet ook de politie en het gerechtelijk apparaat inspanningen leveren om deze slachtoffers op een correcte manier op te vangen. Tevens moet men moeite doen om het geweld nauwkeurig te registreren. Alleen met een wederzijds engagement en vertrouwen zal het aangiftecijfer stijgen en kunnen we tenslotte ook een beter beeld krijgen van het homofoob misdrijf.

Het gebrek aan onderzoek is de grote boosdoener gebleken in het hele verhaal van de strafverzwaring van homofoob geweld. Er is namelijk nog steeds onvoldoende cijfermateriaal beschikbaar betreffende aangiftecijfers, daderprofiel en effectiviteit van strafverzwaring. Daarom is het noodzakelijk dat enkelen zich over deze gebreken buigen, zodat homofoob geweld op een geschikte manier bestreden kan worden.

Maatschappelijk gezien was het dus nodig om een signaal te geven naar de volledige Belgische bevolking. Zowel potentiële daders, holebi’s als de ‘gewone’ burgers moeten weten dat homofoob geweld niet getolereerd wordt en dat er actie ondernomen wordt om dit geweld tegen te gaan. Toch lijkt een heuse strafverzwaring niet de juiste oplossing. Het was een snelle en makkelijke manier om de noodzakelijke reactie te geven, maar op lange termijn kan deze beslissing voor heel wat moeilijkheden zorgen. Er zou daarentegen beter op preventie ingezet worden, gezien het effect van repressie in deze context onduidelijk blijft. Het Nationaal Actieplan is zeker een stap in de goede richting, maar we stellen vast dat het gebrek aan onderzoek de allergrootste tekortkoming blijft.

Strafverzwaring van homofoob geweld. De titel alleen al wijst op een progressief land met aandacht voor minderheidsgroepen en dat kunnen we tot slot alleen maar toejuichen. We zullen dan ook reikhalzend uitkijken naar wat deze strafwet in de nabije toekomst zal geven.

Bibliografie

Handboeken, artikels en rapporten

Apel, R., & Nagin, D. S. (2001). General deterrence: a review of Recent Evidence. In J. Q. Wilson, & J. Peterselia, Crime and public policy (pp. 411-436). Oxford: Oxford University Press.

Armstrong, S., & McAra, L. (2006). Perspectives on punishment. Oxford: Oxford University Press.

Amnesty International. (1997). Breaking the silence: human rights based on sexual orientation. London: Amnesty International United Kingdom.

Balthazar, T. (2008). Beleidsnota holebi 2008-2013. Gent: Stad Gent.

Barnes, A., & Ephross, P. H. (1994). The Impact of Hate Violence on Victims. Social Work , 247-251.

Beyens, K., & Tournel, H. (2010). Mijnwerkers of ontdekkingsreizigers? Het kwalitatieve interview. In T. Decorte, & D. Zaitch, Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp.200-232). Leuven: Acco.

Blad, J. R. (1996). Abolitionisme als strafrechtstheorie: theoretische beschouwingen over het abolitionisme van L.H.C. Hulsman. Rotterdam: Johnny Rudolf .

Boeije, H. (2005). Analyseren in kwalitatief onderzoek: denken en doen. Amsterdam: Cetraal Boekhuis.

Borghs, P. (2003). Van strijd naar beleid. Antwerpen: Onderzoekscel holebi's.

Borghs, P., & Hintjens, A. (2000). Holebi-beleid en de gemeente. Brussel: Politeia.

Bottoms, A. (2008). The relationship between theory and empirical observations in criminology. In R. King & E. Wincup, Doing research on crime and justice (pp.194-208). Oxford: Oxford University Press.

Buijs, L., Hekma, G., & Duyvendak, J. W. (2009). Als ze maar van me afblijven. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Cambell, R., & Raja, S. (1999). Secondary victimization of rape victims: Insights from mental health professionals treat of violence. Violence and victims , 14 (3), 261-275.

Christmann, K., & Wong, K. (2010). Hate crime victims and hate crime reporting: some impertinent questions. In N. Chakraborti, Hate crime: concepts, policy, future directions (pp. 194-208). Cullompton: Willan Publishing.

Claes, E. (2003). Legaliteit en rechtsvinding in het strafrecht. Leuven: Universitaire Pers Leuven.

Daems, T. (2008). Making sense of penal change. Oxford: Oxford University Press.

De Ruyver, B. (2012). De impact van de parlementaire onderzoekscommissies op de ontwikkeling van het strafrechtelijk beleid in België. In B. De Ruyver, (Grondige Studie) Strafrechtelijk Beleid (pp. 132-154). Gent: Topcopy.

Decorte, T., Tieberghien, J., & Petintseva, O. (2011). Methoden van onderzoek: ontwerp en dataverzameling. Gent: Academia Press.

Dewaele, A., & Motmans, A. (2003). Holebi's voor het voetlicht: holebi's bekeken door beleid, samenleving en onderzoek. In M. Michielsens, J. Breda, M. Van Haegendoren, & J. Vranken, Jaarboek 1: steunpunt gelijkekansenbeleid (pp. 165-192). Antwerpen: Garant.

Dewaele, A., Herbrand, C., & Paternotte, D. (2005). Etudes gayes et lesbiennes/holebi-studies: état des savoirs critique et regards croisés entre la Flandre et la Communauté française de Belgique. Sophia Colloquium 2005 : Genderstudies/een genre apart? - Savoir de genre/quel genre de savoir? Proceedings (pp. 154-171). Bruxelles: Sophia.

Drushel, B. E. (2010). Virtually supportive: Self-Disclosure of Minority Sexualities through Online Social Networking Sites. In C. Pullen, & M. Cooper, LGBT Identity and Online New Media (pp. 62-74). New York: Routledge.

Duggan, M. (2010). Homophobic hate crime in Northern Ireland. In N. Chakraborti, Hate crime: concepts, policy, future directions (pp. 78-98). Cullompton: Willan Publishing.

Dworkin, R. (1985). Reverse discrimination. In R. Dworkin, A matter of principle (p. 314). Cambridge: Harvard University Press.

Ephross, P. H., Barnes, A., Ehrlich, H. J., Sandnes, K. R., & Weiss, J. C. (1986). The ethnoviolence project: Pilot study. . Baltimore: National Institute Against Prejudice and Violence.

European Union Agency for Fundamental Rights. (2012). Making hate crime visible in the European Union: acknowledging victim' rights. Luxembourg: Publications Office of the European Union .

European Union Agency for Fundamental Rights. (2012). Inzicht geven in het aantal niet-gemelde haatmisdrijven in de EU. European Union Agency for Fundamental Rights.

Franklin, K. (2004). Good intentions: The enforcement of hate crime penalty-enhancement statutes. In P. B. Gerstenfeld, & D. R. Grant, Crimes of hate: Selected readings (pp. 79-92). Thousand Oaks: SAGE Publications.

Fredman, S. (2011). Discrimination Law (2e editie ed.). New York: Oxford University Press.

Gerstenfeld, P. B. (2011). Hate crimes: causes, controls and controversies (2e editie ed.). Thousand Oaks, California: SAGE Publications, Inc.

Hall, N. (2010). Law enforcement and hate crime: theoretical perspectives on the complexities of policing 'hatred'. In N. Chakraborti, Hate crime: concepts, policy, future directions. (pp. 149-168). Cullompton: Willan Publishing.

Holebifederatie. (2009). Haatmisdrijven met (vermeende) homoseksualiteit als motief. In Holebifederatie, Discriminatie van holebi's: wat is het en wat doe je eraan? Praktische info en tips (pp. 27-30). Brussel: Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding .

Hulsman, L. H., Van Veen, T. W., Allewijn, P., Kloek, J., Noach, W. M., & Langemeijer, G. E. (1969). Heeft het strafrecht nog zin? Nijmegen: Krino.

Husak, D. (2008). Overcriminalization: The Limits of the Criminal Law. Oxford: Oxford University Press.

Hutton, N. (2005). Beyond populist punitiveness? Punishment and Society , 243-258.

Kennedy, D. M. (2009). Deterrence and crime prevention. New York: Routledge.

Lemmen P., Heylen, B., Vandeven, E., & Vrielink, J. (2008). Legal Study on Homophobia and Discrimination on Grounds of Sexual Orientation. Country Report Belgium. Vienna: European Union Agency for Fundamental Rights.

Mason-Bish, H. (2010). Future challendes for hate crime policy: lessons from the past. In N. Chakraborti, Hate crime: concepts, policy, future directions (p. 74). Cullompton: Willan Publishing.

Matthews, R., & Young, J. (2003). The new politics of crime and punishment. Cullompton: Willan Publishing.

McDevitt, J., Levin, J., Nolan, J., & Bennett, S. (2010). Hate crime offenders. In N. Chakraborti, Hate crime: concepts, policy, future directions (pp. 124-145). Cullompton: Willan Publishing.

National Institute Against Prejudice and Violence. (1990). Federal Hate Crime Statistics Act signed into law. Baltimore: NIAPV.

Nutley, S., & Davies, H. (2000). Criminal justice: using evidence to reduce crime. In H. T. Davies, S. M. Nutley, & P. C. Smith, What Works? Evidence-based policy and practice in public services (pp. 93-116). Bristol: The Policy Press.

Poelman, M., & Smits, D. (2007). Agressie tegen holebi's in Brussel-Stad. Antwerpen: Maklu.

Roberts, J. V., & Hough, M. (2005). Understanding public attitudes to criminal justice. Maidenhead: Open University Press.

Robinson, P. H. (2008). Distribituve principles of criminal law: Who should be punished how much? Oxford: Oxford University Press.

Rodriques, P. R., & van Donselaar, J. (2010). Monitor Racisme en Extremisme. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Schuyf, J. (2009). Geweld tegen homoseksuele mannen en lesbische vrouwen. Een literatuuronderzoek naar praktijk en bestrijding. Utrecht: WODC.

Timmer, A. (2012). Mensrechtenhof tolereert geen hate speech tegen holebi's. De Juristenkrant , 3-3.

Troch, F. (2010). Hinderpalen bij de zoektocht naar ene passende straftoemeting. In I. Aertsen, K. Beyens, T. Daems, & E. Author Maes, Hoe punitief is België? (pp. 159-167). Antwerpen: Maklu.

Van den Wyngaert, C. (2006). De sanctie. In C. Van den Wyngaert, Strafrecht, strafprocesrecht en internationaal strafrecht (pp. 353-500). Antwerpen/Apeldoorn: Maklu.

Verfaillie, K. (2010). Punitieve behoeften, samenleving en publieke opinie. In I. Aertsen, K. Beyens, T. Daems, & E. Maes, Hoe punitief is België? (pp. 85-106). Gent: Maklu.

Young, J. (2003). Merton with Energy, Katz with Structure: The Sociology of Vindictiveness and the Criminology of Transgression. Theoretical Criminology , 388-414.

Wetgeving

Federaal Parlement. (2003, Februari 25). Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie. Brussel, België: Federaal Parlement.

Talhaoui, F. (2012). Wetsontwerp tot wijziging van artikel 405quater van het Strafwetboek en artikel 2 van de wet van 4 oktober 1867 op de verzachtende omstandigheden: Evocatieprocedure. Belgische Senaat. Brussel: Commissie voor de Justitie.

Turtelboom, A. (2013, Januari 31). 14 januari 2013. - Wet tot wijziging van artikel 405quater van het Strafwetboek en artikel 2 van de wet van 4 oktober 1867 op de verzachtende omstandigheden. Opgeroepen op Februari 3, 2013, van Federale Overheidsdienst Justitie: http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm

Turtelboom, A. (2012, Oktober 30). Wetsontwerp tot verhoging van de verzwarende omstandigheid bedoeld in artikel 405quater van het Strafwetboek. Brussel, België.

Interviews

Aendenboom, I. (2013, Februari 12). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Blair, T. (1993, Juli 4). On the record: Tony Blair interview. (J. Dimbleby, Interviewer) BBC-2.

De Bruyn, P. (2013, Februari 21). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

De Lille, B. (2013, Maart 13). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Hermans, L. (2013, Maart 19). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Merchiers, G. (2013, Maart 26). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Poelman, K. (2013, Februari 14). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Roegiers, J. (2013, Maart 11). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Seynaeve, M. (2013, Maart 5). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Simoens, N. (2013, Maart 7). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Simons, A. (2013, Maart 7). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Timmer, A. (2013, Februari 28). Strafverzwaring van homofoob geweld: Perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Van Hecke, S. (2013, Maart 14). Strafverzwaring van homofoob geweld: perceptieonderzoek. (A. Darragas, Interviewer)

Websites

Adriaen, H. (2012, November 26). Twaalf registraties van homofoob geweld in Gent. Opgeroepen op November 27, 2012, van Het Laatste Nieuws: http://www.hln.be/hln/nl/957/Binnenland/article/detail/1540206/2012/11/…

Belga. (2012, Juli 5). Homofobie vooral probleem bij moslimjongeren. Opgeroepen op April 16, 2013, van De Standaard: http://www.standaard.be/cnt/DMF20120705_010

Belgische Federale Overheidsdiensten. (2013, Maart 14). Stijging van de dossiers over homofoob geweld in 2012. Opgeroepen op Maart 29, 2013, van Portaal Belgium.be: Informatie en diensten van de overheid: http://www.belgium.be/nl/nieuws/2013/news_homofobie_2012.jsp

Borghs, P. (2012, Juli 23). Strafverzwaring voor homo- en transfoob geweld. Wat verandert er? Opgeroepen op November 27, 2012, van Zizo: http://zizo-online.be/node/1152

Çavaria. (2013). Çavaria. Opgeroepen op Februari 26, 2013, van Çavaria: http://www.cavaria.be

Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. (1013, Maart 13). Discriminatie op grond van seksuele geaardheid: de cijfers van 2012. Opgeroepen op April 20, 1013, van Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding: http://www.diversiteit.be/index.php?action=artikel_detail&artikel=865

Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. (sd). Werking van het Centrum. Opgeroepen op November 27, 2012, van Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding: http://www.diversiteit.be/?action=onderdeel&onderdeel=49&titel=Werking+…

Centrum voor gelijkheid van kansen en voor rasicmebestrijding. (2010). De strijd tegen discriminatie op grond van seksuele geaardheid. Opgeroepen op April 20, 1013, van Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding: http://www.diversiteit.be/?action=onderdeel&onderdeel=289&titel=De+stri…

De Lille, B. (2012, September 17). Opleidingen voor politie rond geweld tegen de LGBT-gemeenschap. Opgeroepen op November 27, 2012, van Bruno De Lille: http://brunodelille2012.be/opleidingen-voor-politie-rond-geweld-tegen-d…

De Lille, B. (2012, Mei 10). Vuile flikker en smerige makak. Eén strijd? . Opgeroepen op November 27, 2012, van Bruno De Lille: http://brunodelille2012.be/vuile-flikker-en-smerige-makak-een-strijd/

De Redactie. (2012, Juli 20). Strengere straffen voor zogenoemde haatmisdrijven terecht? Opgeroepen op November 16, 2012, van De Redactie: http://discussie.deredactie.be/2012/07/20/strengere-straffen-zogenoemde…

De Wit, J. (2012, Juni 21). Het CGKR en de homohaat. Opgeroepen op September 28, 2012, van Gazet van Antwerpen: http://www.gva.be/nieuws/experts/johndewit/aid1057784/het-cgkr-en-de-ho…

De Wit, J. (2012, December 14). Meerderheid wil geen hoorzittingen over homofoob geweld. Opgeroepen op December 16, 2012, van Gazet van Antwerpen: http://www.gva.be/nieuws/binnenland/aid1282517/meerderheid-wil-geen-hoo…

De Wit, J. (2012, Mei 11). Over homofoob geweld. Opgeroepen op September 28, 2012, van Gazet van Antwerpen: http://www.gva.be/nieuws/experts/johndewit/aid1170969/over-homofoob-gew…

De Wit, J. (2012, Juli 24). Over strafverzwaring. Opgeroepen op September 28, 2012, van Gazet van Antwerpen: http://www.gva.be/nieuws/experts/johndewit/aid1211788/over-strafverzwar…

European Union Agency for Fundamental Rights. (2012, November 27). Hate crime is a reality in the EU, two new FRA reports show. Opgeroepen op November 27, 2012, van European Union Agency for Fundamental Rights: http://fra.europa.eu/en/press-release/2012/hate-crime-reality-eu-two-ne…

Hari, J. (2007, Oktober 11). Gay-bashing should not be a hate crime: Leave gay people out of hate-crime law. Opgeroepen op April 20, 2013, van http://www.independent.ie/opinion/analysis/johann-hari-gaybashing-shoul…

Hooghe, M. (2011, Juli 23). Marc Hooghe over homofobie en grenzen aan de tolerantie. Opgeroepen op April 16, 2013, van KU Leuven: https://www.kuleuven.be/metaforum/page.php?FILE=opiniestuk&ID=246

Idrissi, Y., Bahri, R., Benhelima, C., El Kaouakibi, S., Kör, M., Ben Chikha, C., et al. (2012, Maart 3). Stop met etiketten op te kleven. Opgeroepen op November 27, 2012, van De Standaard: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=0M3MVNK2

Lemmens, P.-W. (2012, Juli 20). Homofoob geweld: een niet te onderschatten probleem. Opgeroepen op November 16, 2012, van www.evabrems.be: http://www.evabrems.be/homofoob_geweld_een_niet_te_onderschatten_proble…

Milquet, Joëlle. (2012, November 7). Strijd tegen homofobie en geweld tegen holebi’s wordt concreet. Opgeroepen op Februari 26, 2013, van Joëlle Miquet: http://www.milquet.belgium.be/nl/strijd-tegen-homofobie-en-geweld-tegen…’s-wordt-concreet

Offord University Press. (2013). Dictionary. Opgeroepen op April 24, 2013, van Oxford Dictionairies: http://oxforddictionaries.com/definition/english/retribution

Panorama. (2012, November 8). Panorama: Aflevering 35: Gaybashing. Opgeroepen op November 16, 2012, van Canvas: http://www.canvas.be/programmas/panorama/server13251916a:13a96de7ae0:-7…

Torfs, R. (2012, Juli 20). Rik Torfs on Twitter. Opgeroepen op December 16, 2012, van Twitter: https://twitter.com/torfsrik

USLegal. (2012). Over Criminalization Law & Legal Definition. Opgeroepen op November 27, 2012, van USLegal: http://definitions.uslegal.com/o/over-criminalization/

Van Dale Uitgevers. (2013). Online woordenboek: verwerpelijk. Opgeroepen op April 28, 2013, van Van Dale: http://www.vandale.be/opzoeken?pattern=verwerpelijk&lang=nn#.UYd-ypUkXR0

Van Dale Uitgevers. (2013). Online woordenboek: signaal. Opgeroepen op Mei 3, 2013, van Van Dale: http://www.vandale.be/opzoeken?pattern=signaal&lang=nn#.UYkxQpUkVO0

Van Dale Uitgevers. (2013). Online woordenboek: symbool. Opgeroepen op April 23, 2013, van Van Dale: http://www.vandale.be/opzoeken?pattern=symbool&lang=nn#.UXjyur8kX-Y

Van den Bossche, F. (2012, Juli 20). Freya Van denBossche on Twitter. Opgeroepen op December 16, 2012, van Twitter: https://twitter.com/freyabos

VDAB Steundienst. (2009). Allochtonen op de Vlaamse arbeidsmarkt . VDAB Steundienst.

Veestraeten, R. (2004, Oktober 16). Belgen in buitenlandse gevangenissen. Opgeroepen op Februari 23, 2013, van De Standaard: http://www.standaard.be/cnt/G0D9I1JR

Volt. (2012, November 7). Undercover: geweld tegen homo's. Opgeroepen op November 16, 2012, van Een: http://www.een.be/programmas/volt/undercover-geweld-tegen-homos

Wel Jong Niet Hetero. (2012, December 4). Strafverzwaring van homofoob geweld. Opgeroepen op Februari 26, 2013, van Wel Jong Niet Hetero: http://www.weljongniethetero.be/forum/viewtopic.php?f=24&t=28703

Andere

De Backer, J. (2013, April 16). Holebidebat.

De Buck, W. (2013, April 12). Alle korte straffen zullen worden uitgevoerd. Het Nieuwsblad , p. 8.

Devlieghere, J. (2013, April 16). Holebidebat.

El Mabrouk, F. (2012, Decemer 5). Di Rupo ten strijde tegen homofobie. Het Nieuwsblad , p. 8.

Himpe, L. (2013, April 16). Holebidebat.

Oplinus, L. (2013, April 16). Holebidebat.