SciMingo helpt onderzoekers het juiste evenwicht te vinden tussen complexiteit en begrijpelijkheid in wetenschapscommunicatie. Zo leren we je hoe je mensen aanspreekt zonder afbreuk te doen aan je onderzoek. Als volleerde flamingo's, meesters in evenwicht 🦩
“Ach, beste journalist, dat is nu toch geen nieuws?”
Artikel
Woordvoerders halen alles uit de kast om slecht nieuws te herverpakken of reframen (©Engin Akyurt via Pixabay)
‘t Is crisis’, denkt de politicus wanneer zijn of haar naam geviseerd wordt in een negatief artikel. Wat doet hij of zij dan? Zelf het woord voeren in de pers? Of toch liever de woordvoerder uitsturen? Steffie Geysens (UAntwerpen) onderzocht het in haar masterproef politieke communicatie: “De woordvoerder spreekt opvallend meer bij slecht nieuws.”
Een woordvoerder speelt een belangrijke rol in het beantwoorden van persvragen. Ofwel adviseert hij of zij dat de minister de vraag best zelf zou beantwoorden, ofwel beantwoordt hij of zij zelf de vragen van de journalist. Het eerste komt doorgaans vaker voor bij audiovisuele media, het laatste bij printmedia.
Want woordvoerders die altijd de kastanjes uit het vuur halen bij slecht nieuws: dat gebeurt dagelijks. Ergens is het ook wel te verwachten – want is dat niet eigen aan de job van woordvoerder? Maar dankzij de analyse van 1200 krantenartikelen is er nu voor het eerst ook wetenschappelijk bewijs voor.
De ene crisis is de andere niet
Wanneer spreekt men van een crisis? Als je gedwongen wordt om te reageren op iets? Slecht nieuws kan wijzen op een crisis, maar dat hoeft niet per se het geval te zijn. Soms ontbreekt een reactief element. Met ‘reactief’ wordt bedoeld dat je gevraagd wordt om een reactie en zelf niet meer de vlucht vooruit kan nemen. Slecht nieuws kan ook proactief gecommuniceerd worden, bijvoorbeeld als je als eerste bekendmaakt dat de resultaten van de begroting niet helemaal zijn zoals verhoopt. Dat maakt het nog niet tot een (persoonlijke) crisis voor één minister.
De woordvoerder mag ’t weer oplossen
Op de vraag of de woordvoerder wordt uitgestuurd om slecht nieuws op te vangen, is het antwoord ondubbelzinnig 'ja'. De woordvoerder spreekt opvallend meer bij slecht nieuws, reactief nieuws of een combinatie van beiden. Reactief én slecht nieuws verklaarden samen 37,5 procent van de keren dat de woordvoerder spreekt. En reactief nieuws voorspelt nog sterker de kans dat de woordvoerder zal spreken in een artikel dan wanneer het om slecht nieuws gaat.
De naam van de minister wordt significant minder vermeld in krantenartikelen
De bevinding 'de woordvoerder spreekt bij slecht nieuws' gaat over het algemeen op voor alle partijen uit het onderzoek (N-VA, CD&V, Open VLD), voor de verschillende beleidsdepartementen, en voor kwaliteitskranten als populaire kranten. Dat laatste is niet zo verwonderlijk omdat kranten (inhoudelijk) steeds meer op elkaar gaan lijken.
Naam van de minister buiten schot
De woordvoerder die spreekt in plaats van de minister, haalt dat iets uit? Toch wel zo blijkt. De naam van de minister wordt significant minder vermeld in krantenartikelen waarin de woordvoerder spreekt. De naam van de minister wordt dus uit de pers gehouden en dat mag je vrij letterlijk nemen.
Herverkozen worden speelt belangrijke rol
Ministers willen zo veel mogelijk eer opstrijken voor hun werk en doen daarom zo veel mogelijk aan credit claiming. Tegelijkertijd komen ze liefst niet al te negatief in de pers, en vermijden ze daarom zo veel mogelijk blame. Hun belangrijkste drijfveer? Herverkozen worden.
Ook vanuit psychologisch oogpunt is het vermijden van blame niet onlogisch. Het menselijk brein is nu eenmaal gevoeliger voor negatief nieuws dan voor positief nieuws. Kiezers zijn er gevoeliger voor en onthouden negatief nieuws langer dan positief nieuws.
Drukke agenda
Door wie en hoe wordt er bepaald wie zal spreken? Twee politiek journalisten en twee politieke (ex-)woordvoerders kregen telefonisch de vraag voorgeschoteld in een expert-interview. Hun oordeel? Voor een late reactie voor de krant belt de journalist doorgaans naar de woordvoerder. Hier liggen praktisch-organisatorische redenen meestal aan de basis. Toch hebben in andere gevallen strategische overwegingen vaker de overhand. Hoe belangrijker het nieuws, hoe hoger de kans dat de drukke agenda van de minister toch soms even kan wijken voor een (telefonische) reactie.
Blame kun je herverpakken
Woordvoerders halen alles uit de kast om slecht nieuws te herverpakken of reframen. Nieuws downsizen, bijvoorbeeld. Dan zegt de woordvoerder: “Ach, beste journalist, dat is nu toch geen nieuws?” Een andere geliefkoosde techniek is tijd winnen door bijvoorbeeld te vragen of de journalist het even op mail kan zetten. Daarnaast, in een poging om de perceptie van het artikel nog ietwat te keren, geven woordvoerders ook off the record heel wat informatie mee. Dat is informatie die de journalist kan gebruiken zonder zijn of haar bron prijs te geven. Dat brengt voor de woordvoerder en de minister twee voordelen met zich mee: ze zijn zeker dat hun naam niet wordt vermeld en ze kunnen proberen om het artikel bij te sturen in de gewenste richting.
Tips voor de woordvoerder
Ten eerste, wees betrouwbaar en geloofwaardig. Ken je materie en geef voldoende (achtergrond)informatie mee. Praat niet recht wat krom is. Ten tweede, wees altijd bereikbaar. En ten derde, speel de goede punten uit van je minister, en verbloem de negatieve. Hou de minister een spiegel voor.
Promotor: prof. dr. Stefaan Walgrave
Steffie Geysens nam deel aan de Vlaamse Scriptieprijs 2019. Studeer je dit jaar af en verdient jouw bachelor- of masterproef meer aandacht? Doe nu mee aan de Vlaamse Scriptieprijs en maak kans op prijzen tot 2.500 euro!
LEES OOK
