Het juryverslag van de Klasseprijs 2024

Na een deep dive in 39 onderwijsgerelateerde scripties nomineerde de jury van Klasse een gevarieerde shortlist van 5 scripties die in aanmerking komen voor de Klasseprijs 2024, deelprijs van de Vlaamse Scriptieprijs.

Elk van de geselecteerde bachelor- en masterproeven werd gescoord op 6 criteria: relevantie voor de leefwereld van leraren, inzetbaarheid in de klas, actualiteitswaarde, innovatief gehalte, helder taalgebruik en kwaliteit van het onderzoek. Voor dat laatste criterium werd een gespecialiseerde collega van het Departement Onderwijs & Vorming mee opgenomen in de jury.

De 5 topgenomineerden raken elk op hun manier aan maatschappelijke evoluties, haken in op de onderwijsagenda en getuigen van voeling met de leefwereld van leraren en leerlingen. Ze komen in hun onderzoek stuk voor stuk naar voren met sterke inzichten en/of bruikbare handvatten. Zo dragen ze elk op hun manier bij tot professionalisering van het onderwijsveld. Dat maakte het kiezen van een winnaar dit jaar opnieuw tot een bijzonder moeilijke opgave.

Er worden in de gekozen scripties interessante vragen opgeworpen. Presteren nauwgezette leraren beter als ze meer vrijheid krijgen van hun schoolleider? Hoe voelen OKAN-leerlingen zich bij de overgang naar het regulier onderwijs? Wat is de meerwaarde van VR en educatieve games in de klas? Welk idee hebben leerlingen over de schoolaanpak van online pestgedrag? En kan je een kleuter kritisch leren denken met denkroutines?

De scriptie die de jury uiteindelijk het meest kon bekoren, is:

Van klaslokaal naar cyberspace: een diepgaande analyse van cyberpesten in klaschats en exposegroepen onder leerlingen in het secundair onderwijs van Hanne Vermeire, Educatieve Master Maatschappijwetenschappen (UGent)

Naast redactionele aandacht in de Klasse-kanalen in de loop van 2025, krijgt de laureaat tijdens de uitreikingsplechtigheid op 19 december 2024 in Gent een geldprijs van 1.500 euro én een jaarabonnement op Klasse Magazine.

Inhoud

‘Raad de leerling’: eind november maken scholen melding van pesterijen via een ‘ludieke’ TikTok-trend, zo schrijven de kranten. Het maakt de scriptie van Hanne meteen hyperactueel en maatschappelijk relevant. Want cyberpesten onder leerlingen secundair onderwijs blijkt inderdaad een zorgwekkende trend. En een met ernstige gevolgen, zo toont haar onderzoek bij een kleine 1000 Sint-Niklase leerlingen aan.

Roddelen, gemene opmerkingen, uitsluiting, belachelijk maken, nadoen of bedreigen in klaschats en exposegroepen op sociale media zoals Instagram of TikTok: wie eraan meedoet, lijkt de ernst er vaak niet van in te zien en denkt zelfs dat het ‘grappig’ is. Bij wie slachtoffer wordt, leidt het echter tot slechtere schoolprestaties, depressie, zelfbeschadiging en zelfs suïcidale gedachten. Volgens het onderzoek volgen veel leerlingen deze groepen uit nieuwsgierigheid of voorzorg, maar angst om zelf slachtoffer te worden en de afstand die ze ervaren tegenover hun leraren houden hen vaak tegen om gevallen van cyberpesten te melden.

Beoordeling

Hanne legt in haar scriptie een wereld bloot die we als volwassene – en dus ook als leraar – amper kennen, ze leert ons een fenomeen kennen dat gevolgen heeft in én naast de klas. Ze maakt ons vanuit de concrete getuigenissen van leerlingen bewust van de constante druk door sociale media die jongeren vandaag ervaren, en de eenzaamheid die zoiets teweeg kan brengen. Een boodschap die extra binnenkomt tijdens De Warmste Week.

Ze wijst bovendien op de rol die scholen kunnen spelen in de preventie en aanpak van cyberpesten. En dat doet ze niet met het vingertje als was dit ‘het zoveelste maatschappelijke probleem waar scholen de oplossing voor moeten bieden’. Integendeel: ze adviseert vanuit de noden van leerlingen zelf. Die geven aan dat ze een school wensen die een veilige haven is. Dat sluit aan bij de huidige visie die een ‘antipestbeleid’ niet ziet als een oneshot tijdens een ‘week tegen pesten’, maar als een thema waar je het schooljaar rond aan werkt. Leerlingen geven ook aan dat ze hun leraren als vertrouwenspersonen willen zien, een mooier signaal van waardering is er niet.

Conclusie

Dit degelijk gevoerde onderzoek is een eyeopener voor leraren en spreekt scholen aan op hun (preventieve) rol bij (cyber)pesten. Hannes scriptie draagt op die manier bij aan het welbevinden én de prestaties van leerlingen, aan een veilig schoolklimaat en aan een adequate aanpak van (online) pestgedrag. Een terechte winnaar van de Klasseprijs 2024.